مرگ خاشقچی پرونده دو سر باخت برای آل سعود

خاشقچی كه دوم اكتبر ( 10 مهر ) برای ثبت ازدواج خود به كنسولگری عربستان در استانبول تركیه مراجعه كرده بود، ناپدید شد . رویكرد رژیم سعودی ابتدا با سكوت، انكار و عدم همكاری با آنكارا و در ادامه با تهدید و وقت خریدن برای طولانی كردن روند رسیدگی به پرونده و اكنون نیز با فرافكنی همراه بوده است.
پس از فشارهای بین المللی و افشای نقش مسئولان عالی سعودی، عربستان بامداد شنبه با صدور بیانیه ای كشته شدن خاشقجی را تایید و اعلام كرد، با دستور شاه پنج مسئول عالی سیاسی و امنیتی بركنار شدند.
'سلمان بن عبدالعزیز' شاه سعودی در احكامی جداگانه 'سعود القحطانی' مشاور دیوان پادشاهی و از نزدیكان 'محمد بن سلمان' ولیعهد، 'احمد العسیری' معاون دستگاه اطلاعات عمومی و سخنگوی پیشین (به اصطلاح) ائتلاف سعودی، سرتیپ 'محمد مریح' معاون اطلاعاتی، سرتیپ 'عبدالله بن خلیفه الشایع' معاون امور انسانی و سرتیپ 'رشاد المحمادی' مدیر اداره اطلاعات عمومی و حفاظت در دستگاه اطلاعات عمومی عربستان را بركنار كرد.
سلمان همچنین دستور تشكیل كمیته وزارتی به ریاست ولیعهد را برای بازبینی در ساختار دستگاه اطلاعات عمومی صادر كرد.
دادستانی عمومی عربستان نیز اعلام كرد: تحقیقات اولیه مرگ خاشقجی در پی مشاجره لفظی را تأیید می كند.
دادستانی عمومی سعودی افزود: تحقیقات در خصوص مرگ خاشقجی همچنان ادامه دارد و در این خصوص تا كنون 18 نفر بازداشت شده اند.
این نهاد قضایی مدعی شده كه قرار است افراد دخیل در كشته شدن خاشقجی را به دادگاه معرفی كند.
سناریوی اعلامی از سوی رژیم سعودی شبیه همان طرحی است كه مطبوعات غربی از قبل هم به آن پرداخته بودند.
روزنامه آمریكایی 'نیویورك تایمز' پیشتر در این ارتباط نوشت: سه فرد آگاه از برنامه های سعودی گفتند كه حاكمان این كشور در حال بررسی متهم كردن ژنرال العسیری مقام اطلاعاتی نزدیك به بن سلمان ولیعهد عربستان به قتل خاشقجی روزنامه نگار مفقود هستند.
به نوشته نیویورك تایمز، با وجود آنكه پلیس تركیه تاكید می كند كه شواهدی مبنی بر قتل خاشجقی در كنسولگری تركیه توسط 15 مامور سعودی در دست دارد، سه فرد آگاه تاكید كردند كه عربستان همچنان قصد دارد العسیری را مجرم بداند.
این روزنامه آمریكایی همچنین خبر داد كه افراد نزدیك به كاخ سفید نیز در جریان این موضوع قرار گرفته اند و نام العسیری به اطلاع آنها رسیده است.
یك فرد نزدیك به كاخ سفید و یك مقام پیشین آمریكایی نیز گفته اند كه 'جراد كوشنر' داماد و مشاور 'دونالد ترامپ' رئیس جمهوری آمریكا از وی خواسته كه از بن سلمان حمایت كند.
استدلال كوشنر این بوده كه موضوع قتل خاشقجی نیز مثل دیگر اشتباهات سعودی ها از جمله ربودن 'سعد الحریری' نخست وزیر لبنان و بمباران اتوبوس حامل كودكان یمنی، از خاطر جامعه بین المللی زدوده خواهد شد.
دو فرد آگاه از برنامه های سعودی ها گفتند كه مقام های عربستانی قصد دارند ماجرا را اینگونه توضیح دهند كه العسیری دستور دستگیری خاشقچی را به صورت شفاهی از بن سلمان دریافت كرده، اما به دلیل سوء تفاهم یا تصمیمات خودسرانه، اقدام به كشتن وی كرده است.
به نظر می رسد سعودی ها در حال حاضر راهی جز پذیرفتن دخالت در قتل خاشقچی را ندارند و از قبل هم دو نوع رویكرد برای برخورد رسمی با این پرونده پیش بینی می شد؛ اول اینكه دخالت بن سلمان در این پرونده را بپذیرد و دوم اینكه فرد یا افرادی را متهم به دخالت در این امر نماید كه ظاهرا ریاض گزینه دوم را مد نظر قرار داده است.
پذیرش رسمی مرگ خاشقچی در محل كنسولگری این كشور چه تبعاتی برای رژیم سعودی خواهد داشت :
این اعتراف به منزله زلزله مهیبی است كه دیر یا زود دودمان آل سعود را بر باد خواهد داد . پذیرش این واقعیت و بركناری برخی نزدیكان ولیعهد معنایی جز تایید دخالت خاندان بن سلمان در تروریسم دولتی نیست و ممكن است علاوه بر دامن زدن به اعتراضات مردمی، مشروعیت رژیم را بیش از گذشته زیر سئوال ببرد و بن سلمان را از رویای رسیدن به تخت پادشاهی برای همیشه محروم نماید.
این شرایط اختلافات میان اعضای خاندان آل سعود را هم گسترده تر می كند و فشارها برای بازگشت سلمان به قواعد خانواده یعنی استفاده از فرزندان ذكور موسس عربستان در منصب ولیعهدی را افزایش خواهد داد و حتی با توجه به بیماری ملك سلمان موضوع جانشینی وی می تواند به یكی از چالش های عمده این كشور در آینده نزدیك تبدیل شود .
از هم اكنون زمزمه هایی در میان خاندان آل سعود شنیده می شود كه ملك سلمان باید با بركناری فرزند خود، برادرش یعنی 'احمد بن عبدالعزیز' را ولیعهد كند. تاكید بر جانشینی احمد برای آن است كه تلاش عده ای برای اجرای پروژه جابجایی بن سلمان با برادرش 'خالد بن سلمان' كه سفیر سعودی در واشنگتن بود، ناكام بماند.
برخی از خاندان آل سعود حتی پروژه عبور از خود ملك سلمان را هم كلید زده اند، چنانكه 'خالد بن فرحان آل سعود' شاهزاده مخالف سعودی، از سلمان شاه عربستان، خواست از قدرت كنارگیری و آن را به شاهزاده احمد (برادر ملك سلمان) واگذار كند.
خالد بن فرحان در یك پیام ویدیویی چنین توصیه كرد: از باب نصیحت، بهتر است سلمان برای حفظ آبرو از قدرت كناره‌گیری كند، لازم نیست چهارمین پادشاه نیز از خاندان سلمان باشد، افرادی هستند كه از فرهنگ عالی و انسانی برخوردارند و دارای محبوبیت مردمی هستند، شاهزاده احمد فردی با اخلاق و دارای همه صفات مناسب است.
اقرار به دخالت در این پرونده همچنین روابط خارجی عربستان به ویژه در ارتباط با غرب و بالاخص آمریكا را تحت الشعاع خود قرار می دهد . این اعتراف سرآغاز فشارهای كنگره آمریكا و به ویژه نمایندگان دمكرات آن علیه دولت جمهوری خواه 'دونالد ترامپ' می شود .
اعتراف به دخالت در ماجرای قتل خاشقچی فشارهای داخلی و خارجی علیه آمریكا را هم افزایش خواهد داد و علاوه بر اینكه واشنگتن ناچار به اعمال تحریم ها علیه سعودی ولو در سطح اندك خواهد بود، از سوی مخالفان داخلی هم تحت فشار قرار خواهد گرفت كه نتیجه این فشارها می تواند اثر منفی روی انتخابات آتی كنگره و حتی خطر یك دوره ای شدن ریاست جمهوری ترامپ را فراهم آورد.
نتیجه این اعتراف در بعد منطقه ای هم رشته شدن تمام تلاش های مشترك سعودی و آمریكا در منطقه علیه كشورهایی مانند ایران محسوب می شود . رژیم سعودی هم دیگر نمی توانند با سوء استفاده از كلمه تروریسم خود را مدعی مبارزه با این پدیده نشان دهد و به بهانه های مختلف دیگران را متهم به حمایت از آن كند.
نتیجه این اعتراف ممكن است حتی موجب پایان یافتن جنگ ظالمانه ائتلاف خود خوانده علیه مردم یمن شود. قطر و یمن مهم ترین موضوعات پرونده های عربستان و امارات در سه سال گذشته بوده و دیپلماسی ریاض وقت و تلاش بسیاری صرف كرده كه به دیگر كشورها بقبولاند كه چرا قطر را محاصره كرده و چرا در یمن جنگ افروزی می كند.
دخالت در مرگ روزنامه نگار ناراضی تلاش دیگر این كشور به همراه آمریكا برای اعمال فشارهای بیشتر در قالب طرحهای متعدد از جمله ایده ناتوی عربی را هم ناكام خواهد گذاشت و تمام هزینه های صورت گرفته برای ایجاد ائتلاف ضد مقاومت در منطقه را به شكست می كشاند.
چالش عمده ای كه برای این تصمیم وجود دارد، اطلاعاتی است كه پلیس تركیه در اختیار دارد . اگر چنانكه پلیس این كشور وعده داده این اطلاعات در اختیار رسانه ها قرار گیرد ، پنهان كردن نقش ولیعهد سعودی در این پرونده و جا زدن فرد دیگری به جای وی، بسیار دشوار و احتمالا غیر ممكن خواهد شد.
رسانه های تركیه در واكنش به بیانیه رژیم سعودی اعلام كردند، روایت رسمی عربستان در مورد قضیه خاشقجی با اطلاعاتی كه از تیم تحقیقاتی تركیه در این خصوص درز كرده، همخوانی ندارد.
چالش دیگری كه برای این تصمیم وجود دارد، بی اعتمادی است كه طی 16 روز گذشته در افكار عمومی و رسانه های جهان نسبت به حاكمان آل سعود ایجاد شده است . این بی اعتمادی تا جایی است كه حتی بر فرض محال اگر واقعا بن سلمان در مرگ خاشقچی دست نداشته باشد، باز هم مردم باور نخواهند كرد .
قربانی كردن العسیری یا هر فرد دیگری غیر از ولیعهد همچنین به بی اعتمادی مطلق در میان كسانی دامن می زند كه با حكومت این كشور همكاری دارند، به نحوی كه هر كس گمان می كند كه ممكن است روزی به خاطر اشتباهات دیگر ولیعهد سعودی قربانی شود و این موضوع شرایط ناپایداری را در میان نزدیكان آل سعود ایجاد خواهد كرد.
از سوی دیگر چنانچه بن سلمان همچنان در قدرت بماند، امكان تكرار ماجراجویی های جدید از سوی وی وجود خواهد داشت و با توجه به مخالفانی كه در میان اعضای خاندان سلطنتی دارد، احتمال بالا گرفتن اعتراضات بیشتر آنها هم وجود خواهد داشت .
ادامه حضور او در قدرت همچنین ممكن است آثار و تبعات وحشتناكی برای این كشور در بر داشته باشد، چنانكه همین حالا رسوایی ناشی از پرونده خاشقچی دهها شخصیت اقتصادی ، سیاسی و رسانه ای از بخش های دولتی و خصوصی جهان از شركت در كنفرانس اقتصادی ریاض موسوم به 'داووس عربی ' كه قرار است در هفته جاری و به ریاست بن سلمان برگزار شود ، منصرف كرده است .
وزرای اقتصادی هلند و فرانسه ، وزیر تجارت انگلیس و حتی وزیر خزانه داری آمریكا هم شركت در این همایش را منتفی كرده اند. در حالی كه این همایش تلاش دارد بر یكی از بزرگ ترین مشكلات عربستان یعنی موضوع سرمایه گذاری فائق آید و سرمایه گذاران خارجی را متقاعد به حضور در بازار این كشور نماید.
رسانه‌های خبری دیروز (جمعه) گزارش دادند كه مقام‌های شركت‌های 'ایرباس' فرانسه و 'دویچه ‌بانك' آلمان هم به صف تحریم‌كنندگان كنفرانس اقتصادی هفته آینده عربستان پیوسته‌اند.
به نظر می رسد باقی ماندن یا نماندن بن سلمان در قدرت درد سر بزرگی برای آمریكا به عنوان شریك راهبردی عربستان هم محسوب می شود.
این مهم را می توان در سخنان ترامپ رییس جمهوری آمریكا در واكنش به بیانیه سعودی هم دید . او گفت : آنچه برای خاشقچی اتفاق افتاد، غیرقابل قبول است و پذیرش كشته شدن او از سوی عربستان در كنسولگری‌اش گامی رو به جلو است.
ترامپ افزود: اعتقاد دارم، رهبران عربستان به من دروغ نگفته اند . اقدامات تنبیهی نباید شامل لغو قراردادهای فروش تسلیحات باشد .
این سخنان نشان می دهد، آمریكا اكنون در موقعیتی قرار گرفته كه هرگز دوست نداشته است. اگر عربستان دچار بی ثباتی شود، واشنگتن هم با مشكل مواجه خواهد شد و هر چه بن سلمان بیشتر در قدرت بماند، هم پادشاهی سعودی با بی ثباتی بیشتری مواجه خواهد شد و در مجموع پایان خوشی برای ادامه قدرت وی پیش بینی نمی شود.
خاورم**1508**1651