پوكی استخوان، بیماری خاموش

به گزارش ایرنا، پوكی استخوان یا استئوپرو یك اختلال اسكلتی است كه بیشتر در دوران كهنسالی بروز می كند و ویژگی مهم آن كاهش استحكام استخوان بوده و فرد را در معرض شكستگی قرار می دهد.
بر آوردها نشان می دهد ﺗﺎ ﺳﺎل 2020 حدود 61 ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ در ﺟﻬﺎن ﭘﻮﮐﯽ اﺳﺘﺨﻮان ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮده اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ كه در واقع می توان گفت ﺷﯿﻮع ﺑﺎﻻی اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری و ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻞ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﮔﺰاف درﻣﺎﻧﯽ و ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ در دﻫﻪ ﻫﺎی آﺗﯽ خواهد بود.
با توجه به آخرین آمار اعلام شده از سوی معاون اجرایی دفتر مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی 70 درصد زنان و 50 درصد مردان بالای 50 سال كشور با بیماری پوكی استخوان مواجه هستند.
علیرضا مهدوی به این موضوع اشاره كرده كه مدیریت بیماری های عضلانی اسكلتی یكی از اولویت های برنامه ریزی مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارتخانه است، چرا كه بیماری های عضلانی اسكلتی یكی از عمده ترین مشكلات سلامتی در دنیا محسوب می شود.
به گفته وی، در این گروه از بیماری ها، براساس شیوع و بار ناشی از آن، بیماری های پوكی استخوان، كمردرد، استئوآرتروز و بیماری های دیسترفی عضلانی شیوع بیشتری دارد.
متخصصان بر این باورند كه بیماری پوكی استخوان نیز همانند بیماری های دیگر در حال افزایش است، در حالی كه بر خلاف سایر بیماری ها علائمی ندارد.
معصومه یكی از شهروندان زنجانی كه مادرش گرفتار بیماری پوكی استخوان شده به خبرنگار ایرنا گفت: مادرم به دلیل كهنسالی در تردد مشكلاتی داشت كه بصورت تصادفی و در هنگام خروج از منزل زمین خورد.
وی اظهار داشت: این حادثه هر چند بسیار كوچك، واقعه ای دیگر را به دنبال داشت، چرا كه پس از مراجعه به متخصص و انجام آزمایش های متعدد مشخص شد كه پوكی استخوان دارد.
این شهروند زنجانی ادامه داد: متاسفانه به دلیل شدت بیماری شكستگی لگن تشخص داده شد كه مدتی در بیمارستان و سپس در منزل نگهداری می شد كه در نهایت به دلیل عدم تحمل بیماری فوت كرد.

** پوكی استخوان در زنان شیوع بیشتری دارد
یك متخصص ارتوپدی مركز آموزشی درمانی تخصصی وفوق تخصصی آیت الله موسوی زنجان در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: این بیماری در دوران یائسگی و در زنان شیوع بیشتری دارد، به دلیل آنكه در این دوران استروژن كاهش می یابد و یكی از علل های مهم آن همین كاهش است.
دكتر رامین فرزام افزود: بر این اساس كمبود مواد معدنی كلسیم، پروتئین، ویتامین دی و استعمال دخانیات به پوكی استخوان منجر می شود و از طرفی به این موضوع باید توجه داشت كه در شرایط كمبود مواد معدنی در رژیم غذایی، بدن این كمبود ها را از بافت استخوانی می گیرد و این كار در طول زمان بتدریج به فقر استخوان ها از لحاظ مواد معدنی منتهی شده و پوكی استخوان بوجود می آید.
وی اظهار داشت: افزایش سن نیز موجب بالا رفتن سن تخریب بافت استخوانی بیش از ساخت آن می‌شود و با گذشت زمان و در دوران كهنسالی این عارضه بروز می‌كند.
فرزام افزود: در این میان برخی بیماری‌ها مثل پركاری تیروئید، آرتریت روماتوئید دیابت و مصرف برخی داروها مثل كورتن در طول زمان به پوكی استخوان منجر می‌ شود.
وی اضافه كرد: كم تحركی، چاقی و حتی كمبود وزن، عوامل وراثتی و اعتیاد به الكل نیز از فاكتورهای مهم ابتلا به پوكی استخوان بشمار می رود و به این موضوع باید توجه داشت.

** پوكی استخوان ، بیماری خاموش و بدون علامت
این متخصص ارتوپدی مركز آموزشی درمانی تخصصی و فوق تخصصی آیت الله موسوی زنجان ادامه داد: بر خلاف بسیاری از بیماری ها كه بطور معمول با علائم و نشانه هایی همراه است، پوكی استخوان یك بیماری خاموش و بدون علامت بوده تا زمانی كه یك شكستگی ایجاد شود.
وی بیان كرد: بر این اساس شكستگی لگن وخیم ترین عارضه پوكی استخوان بشمار می رود و طبق برآوردها نیز میزان مرگ و میر مبتلایان آن در سال اول بیش از 20 درصد است.
فرزام افزود: عموم به این مهم توجه كنند كه شكستگی ناشی از استئوپروز، شكستگی های هستند كه بطور معمول در آن موقعیت ها، و در افراد سالم مشكل استخوانی رخ نمی دهد كه این نوع شكستگی ها ناشی از شكنندگی در نظر گرفته می شود.
وی اضافه كرد: شكستگی های لگن پس از سقوط رخ می دهد اما دو سوم شكستگی های مهره ای بصورت خاموش بوده و با یك فشار مختصر مانند بلند كردن یك جسم، عطسه كردن و یا حتی خم شدن رخ می دهد.
فرزام افزود: تشخیص پوكی استخوان بر مبنای آزمایش تشخیص تراكم استخوان انجام می گیرد و در این میان رادیو گرافی و پرتو نگاری شاخص خوبی برای تعیین این موضوع نیستند.
وی اظهار داشت: شیوع پوكی استخوان (استئوپروز) و كاهش توده استخوانی حتی در بین مردان كشورمان با شیب بیشتری در حال افزایش است و طبق مطالعاتی كه در مردان بالای 50 سال و زنان یائسه و در مردان كمتر از 50 سال و زنان قبل از سن یائسگی مورد بررسی قرار گرفت نشان داد؛ شیوع پوكی استخوان (استئوپروز) و كاهش توده استخوانی در مردان با شیب بیشتری در حال افزایش است.
این متخصص یادآوری كرد: از آنجایی كه میزان مرگ و میر به دنبال شكستگی در مردان بیشتر از زنان است، این موضوع اهمیت صد چندانی دارد.

** تغذیه مناسب راهی در پیشگیری از پوكی استخوان
عضو انجمن تغذیه ایران نیز در این ارتباط به خبرنگار ایرنا، با اشاره به نقش تغذیه در پیشگیری از پوكی استخوان گفت: پوكی استخوان اختلالی است كه درمان قطعی برای آن وجود ندارد به همین دلیل پیشگیری از بروز آن بسیار آسان تر و باصرفه تر از درمان آن است.
پروین افشار افزود: یكی از مهمترین عوامل پیشگیری از پوكی استخوان ، تغذیه بوده و در این راستا تغذیه مناسب باید از دوران كودكی جدی گرفته شود تا از این راه میزان تراكم توده استخوان افزایش یافته و درصد ابتلا به پوكی استخوان در دوران سالمندی كاهش یابد.
این كارشناس تغذیه ادامه داد: مصرف لبنیات به عنوان منبع اصلی كلسیم در رژیم غذایی روزانه در پیشگیری از پوكی استخوان نقش بسیار مهمی دارد و به این مهم باید توجه كرد.
وی یادآوری كرد: كلسیم ماده اصلی استخوان ها بشمار می رود و به همین دلیل مصرف 2 تا سه واحد از لبنیات كم چربی در طول روز توصیه می شود و از اضافه كردن چای، پودر نسكافه و كاكائو و قهوه به شیر خودداری شود، زیرا از جذب كلسیم جلوگیری می كند.
افشار افزود: علاوه بر لبنیات، سبزیجات برگ دار سبز رنگ مثل كاهو، كلم و اسفناج، مغزها مثل بادام و فندق، خشكبار مثل برگه زردآلو و حبوبات به ویژه انواع لوبیاها و سویا نیز منابع خوب كلسیم هستند.
وی خاطرنشان كرد : گروههای هدف و عموم از مصرف چربی ها، روغن ها و قندهای ساده( قند و شكر) به میزان زیاد اجتناب كنند، زیرا موجب افزایش دفع كلسیم از روده ها می شوند .
عضو انجمن تغذیه ایران ادامه داد: شهروندان باید مصرف چربی های اشباع مثل روغن های حیوانی، كره، پیه و امعا و احشا ( جگر، دل و قلوه، سیرابی) را محدود كرده و از روغن زیتون و كانولا برای پخت و پز و سالاد استفاده شود.
وی اضافه كرد: بنابر این از مصرف زیاد پروتئین های حیوانی نیز باید اجتناب و از پروتئین های گیاهی بویژه حبوبات در برنامه غذایی استفاده كنید، زیرا پروتئین های حیوانی موجب افزایش دفع كلسیم از راه ادرار می شوند.

** نوشابه های گاز دار مانع جذب كلسیم می شود
این كارشناس تغذیه مركز آموزشی درمانی تخصصی و فوق تخصصی آیت الله موسوی زنجان ادامه داد: برای پیشگیری از پوكی استخوان مصرف نوشابه های گازدار كاهش داده و به جای آن از دوغ كم نمك و بدون گاز استفاده كنید.
وی بیان كرد: مصرف بالای نوشابه های گازدار به دلیل داشتن فسفر به مقدار زیاد از جذب كلسیم جلوگیری می كنند و علاوه بر آن از مصرف زیاد نمك نیز باید خودداری شود، زیرا مقدار زیاد آن منجر به دفع كلسیم از راه ادرار می شود.
افشار افزود: مصرف غذاهای كنسرو شده و آماده مثل سوسیس و كالباس نیز بدلیل داشتن نمك بالا باید بیش از گذشته محدودیت ایجاد كرد.
این كارشناس ادامه داد: فعالیت بدنی روزانه به سلامت استخوان ها كمك زیادی می كند و توصیه می شود پنج روز در هفته و روزانه حداقل 45- 30 دقیقه ورزش سبك مانند پیاده روی سریع انجام شود.
عضو انجمن تغذیه ایران ادامه داد: ویتامین دی (D) با افزایش جذب كلسیم از پوكی استخوان جلوگیری می كند، روزانه 20- 15 دقیقه در مقابل نور مستقیم خورشید قرار بگیرید تا ویتامین مورد نیاز ساخته شود.
وی یادآوری كرد: بر خلاف موارد رایج به این موضوع باید توجه داشت كه تابش نور خورشید از پشت شیشه تاثیری ندارد.
افشار افزود: سویا یكی از پروتئین های گیاهی است كه نقش آن در پیشگیری از پوكی استخوان اثبات شده و لذا توصیه می شود این ماده غذایی را به عنوان بخشی از پروتئین مصرفی در روز به ویژه در دوران یائسگی ( به میزان 30 گرم در روز) مصرف شود.
این كارشناس خاطر نشان كرد: بهتر است خانم ها پس از دوران یائسگی تحت نظر پزشك باشند تا در صورت نیاز از مكمل های كلسیم و ویتامین D و داروها مورد نیاز دیگر استفاده كنند.
به گزارش ایرنا، 20 اكتبر برابر با 28 مهر روز جهانی پوكی استخوان نامگذاری شده است.
9646/8068