موج معكوس بورس و دلا‌ر

پيش‌تر تاكيد شده بود كه نيمه دوم سال مي‌تواند مسير متفاوتي براي بازارها رقم بزند و سهام به گزينه نخست سرمايه‌گذاري تبديل شود. نزديك شدن دلار و سكه به اوج‌هاي تاريخي و عدم‌حمايت عوامل بنيادي از رشد بيشتر قيمت‌ها در اين دو بازار باعث عقب‌نشيني معامله‌گران شد. اين در حالي است كه بورس تهران همچنان با حمايت عوامل بنيادي براي فعالان اقتصادي جذابيت دارد. هرچند ريسك‌هاي غيراقتصادي هنوز مي‌توانند معادلات فعلي را دچار انحرافاتي كنند، اما در صورت ثبات نسبي شرايط، مي‌توان موج كنوني بازارها در مهر را ادامه‌دار دانست. جايي كه سهام از پتانسيل‌هايي براي روند مثبت از منظر بهبود سودآوري ناشي از افزايش نرخ فروش شركت‌ها برخوردار است. در سوي ديگر، دلار و سكه درصورت اتخاذ تصميمات صحيح اقتصادي، دست سفته‌بازان را براي ايجاد موج‌هاي صعودي بسته نگه مي‌دارند.

معاملات بورس تهران در ماه گذشته با رشد17 درصدي شاخص كل به پايان رسيد تا اين بازار در شروع نيمه دوم سال در صدر جدول بازدهي بازارهاي موازي در هفتمين ماه سال قرار گيرد. پيشتر پيش‌بيني شده بود كه بورس بتواند عملكرد بهتري نسبت به رقبا از خود بر جا بگذارد. سقف شكني نرخ دلار وقيمت سكه با افزايش ريسك سرمايه‌گذاري در اين بازارها،نگاه‌ها را به عملكرد بازار سهام در نيمه دوم سال جلب كرد. اتمام معاملات مهرماه با ثبت بازدهي قابل‌توجه 17 درصدي و اختلاف قابل‌توجه نسبت به بازدهي ديگر بازارها استارت عملي شدن اين پيش‌بيني‌ها را رقم زده است. بورس در اين ماه نوسانات زيادي را شاهد بود.

شاخص سهام در ابتداي مهرماه غالبا تحت‌تاثير هيجان قله تاريخي 195 هزار واحدي را فتح كرد اما كم‌كم از اين سطح عقب‌نشيني كرد و در نهايت با رشد 27 هزار واحدي معاملات خود را به پايان برد. اين بازار امروز در حالي وارد معاملات دومين ماه از فصل پاييز مي‌شود كه گزارش‌هاي ماهانه و شش ماهه شركت‌ها در مشخص كردن مختصات داد وستد سهام موثر خواهد بود. محتواي صورت‌هاي مالي شركت‌ها پس از تجربه صعود و نزول‌هاي هيجاني اخير، مي‌تواند تفكيك دقيق‌تري در بين صنايع و شركت‌ها به‌وجود آورد تا سهامداران در فضاي روشن‌تر‌ و منطقي‌تري به داد‌وستد سهام بپردازند.

** بورس مهرماه زير ذره‌بين
رالي قيمت‌ها از روز‌هاي پاياني پاييز با افزايش تقاضا در سهام داراي توجيه بنيادي آغاز شد. شركت‌هايي كه به لحاظ رشد سودآوري مورد توجه بازار بودند، متعاقب آزاد‌سازي نرخ‌ها در بورس كالا مورد‌توجه سهامداران قرار گرفتند. سهامي كه پيش‌تر در فصل تابستان نيز متعاقب افت ارزش ريال صعود قابل‌توجهي را به ثبت رسانده بود. تداوم صعود قيمت اين نماد‌ها در روزهاي پاياني شهريور‌ماه، ركورد‌شكني‌هاي متعددي پيش‌پاي شاخص‌كل قرار داد و نگاه سرمايه‌گذاران را معطوف به بورس كرد. بورس در اين شرايط قدم به فصل پاييز نهاد. در ابتداي مهرماه موج نقدينگي وارد شده به بازار تشديد شد و سقف‌شكني‌هاي پي‌در‌پي در كارنامه شاخص كل به ثبت رسيد. اين جهش‌ها به چند كانال‌شكني طي يك روز منجر مي‌شد. ارزش روزانه معاملات خرد سهام نيز با رشد قابل توجه حتي مرز 1500 ميليارد توماني را نيز پشت‌سر گذاشت. با افزايش قابل‌توجه ارزش معاملات پاي سهام صنايع ديگر نيز به رالي قيمت‌ها بازشد تا جايي كه به تدريج ديگر تقريبا هيچ‌گونه تفكيك مشخصي بين سهام گروه‌هاي مختلف توسط خريداران گذاشته نمي‌شد.

حضور سهامداران حقيقي در سمت خريد قابل‌توجه بود و غالب سهام و صنايع بورسي به‌طور دسته‌جمعي رشد مي‌كردند. فارغ از دلايل و پشتوانه بنيادي و به دور از منطق خاصي همه نمادها در مسير صعودي حركت مي‌كردند. اين وضعيت دلالت بر هيجان افراطي داشت و احتمال در پيش بودن روند اصلاحي نزد كارشناسان را تقويت مي‌كرد. به هر ترتيب اين موج نقدينگي با صعود بي‌وقفه و پرشتاب قيمت سهام، رشد 15 درصدي نماگر اصلي بازار سهام را در هفته اول مهر ماه به دنبال داشت. (بر اين اساس در اولين هفته ماه گذشته شاخص كل به‌طور ميانگين روزانه 3 درصد افزايش ارتفاع داشته است).

به دنبال اين صعود‌ها، افزايش احتمال در پيش بودن يك روند اصلاحي در برابر بورس، هشدار پي‌در‌پي كارشناسان سهام را به دنبال داشت. اين كارشناسان كه تجربه تلخ اين‌گونه صعود‌ها را به خاطر داشتند، نسبت به خريد هيجاني سهامداران هشدار مي‌دادند. از سويي همه نگاه‌ها به مقام ناظر بود تا با انجام دادن اقداماتي مانع از سيطره هيجان در بازار شوند. اين هشدارها اما از سوي سهامداران و مقام ناظر جدي شمرده نشد. از ميانه هفته دوم مهرماه اما روند بورس تهران مطابق پيش‌بيني‌ها متفاوت دنبال شد و با فزوني عرضه‌ها و عقب‌نشيني تقاضا، اصلاح قيمت‌ سهام رقم خورد. اين تغيير مسير پس از آن شدت گرفت كه در بازار ارز نرخ دلار از اوج هيجاني عقب‌نشيني و دولت هم بخشنامه‌اي مبني بر محاسبه قيمت خوراك شركت‌هاي پتروشيمي با نرخ ارز سامانه نيما صادر كرد. اين ريزش نيز دقيقا همان هيجاني را داشت كه بورس در مسير صعودي خود از آن بهره برده بود.

اما چرا مي‌گوييم هيجاني؟ دو دليل براي اين موضوع عنوان مي‌شود. اول اينكه نرخ دلار در بازار غير رسمي كاهش يافته بود. نرخي كه اتفاقا تطابق چنداني با ارزش‌گذاري محصولات در بورس كالا نداشت. ثانيا در بين سهامداران اثر افزايش نرخ خوراك بر وضعيت سودآوري شركت‌هاي زير مجموعه صنعت محصولات شيميايي چندان مشخص نبود.

اما با اين اوصاف تمامي صنايع در مسير نزولي حركت كردند و قيمت غالب سهام با افت مواجه شد. كارشناسان با توجه به تطابق نسبي ارزش ذاتي اكثر سهام شركت‌هاي بزرگ درگروه‌هاي كالايي كه عوامل بنيادي از قيمت سهام آن حمايت مي‌كرد، دامنه موج اصلاحي را گسترده‌ نمي‌دانستند و معتقد بودند به هر حال سهام با پشتوانه بنيادي راه خود را از معاملات جدا مي‌كند؛ اين روند كم‌كم هويدا شد.

برآورد‌ها از تفكيك سهام و صنايع بورسي به تدريج در بازار خودنمايي كرد و نشانه‌هاي اوليه از كنترل موج فروش سهمگين و به تعادل رسيدن عرضه و تقاضا به نمايش گذاشته شد. انتظار براي گزارش‌هاي شش‌ماهه شركت‌ها كه برآورد كارشناسان نسبت به آن مثبت بود، حامي تقويت تقاضاي سهام با پشتوانه بنيادي شد. اين امر صعود قيمت در صنايع كالايي و بزرگتر بازار را به دنبال داشت. فارغ از افت وصعودهاي روزانه بورس توانست بخش قابل‌توجهي از زيان خود در دوره نزولي را جبران كند. در مجموع شاخص بورس طي ماه گذشته رشد 17 درصدي را ثبت كرد و سومين ماه متوالي مثبت بورس تهران در سال جاري رقم خورد (مرداد ماه شاخص كل با رشد حدود 26 درصدي و در شهريورماه شاخص با رشد بيش از 17.2 درصدي مواجه شده بود).

به اين ترتيب بورس بالاخره پس از مدت‌ها توانست از رقبا سبقت بگيرد. «دنياي اقتصاد» در گزارش‌هاي متعددي به اين موضوع تاكيد كرد كه به دليل پتانسيل بنيادي بازار سهام در كنار رسيدن به سقف انتظارات در بازارهاي ارز و سكه، جذابيت بورس در نيمه دوم سال از ساير رقبا بيشتر خواهد بود. اين پيش‌بيني‌ها با پيشتازي بازار سهام در اولين ماه نيمه دوم سال رنگ و بوي عملي شدن به خود گرفته است. حالا بايد ديد مسير بورس در ادامه چگونه خواهد بود. آيا بورس توان پشت سر گذاشتن بازارهاي رقيب را در ادامه دارد يا خير؟

** ادامه مسير سهام؟
امروز اولين روز معاملاتي از آبان ماه سال جاري است. معاملات اين ماه درحالي آغاز مي‌شود كه دو دسته از گزارش عملكرد‌ها از سوي ناشران مد‌نظر سهامداران قرار خواهد گرفت. ديروز آخرين مهلت قانوني شركت‌ها براي انتشار گزارش شش ماهه بود. مطابق روال هر ساله، امسال نيز غالب ناشران زمان انتشار اين گزارش‌ها را به دقيقه 90 انداختند و در نهايت در روزهاي پاياني شمار قابل توجهي از شركت‌ها گزارش عملكرد شش ماهه خود را روي سامانه كدال قرار دادند. اين همزماني انتشار گزارش‌ها كه ناشي از به تعويق انداختن زمان انتشار گزارش‌هاست، ترافيك بالايي در سامانه كدال ايجاد كرده و سردرگمي سهامداران را به دنبال داشته است. چرا كه سهامداران قادر نخواهند بود محتواي تمام اين گزارش‌ها را رصد كنند. اين امر بار ديگر الزام وجود يك تقويم بورسي را به مقام ناظر تاكيد مي‌كند كه البته بحث در مورد آن در اين مقال نمي‌گنجد.

علاوه بر گزارش‌هاي شش ماه، از پايان مهرماه نيز به تدريج گزارش‌هاي عملكرد ماهانه شركت‌ها به سمع و نظر سهامداران خواهد رسيد. اين دو دسته گزارش‌ها فضاي عيني‌تري از وضعيت شركت‌ها به سهامداران ارائه مي‌كنند و از اين رو شايد استراتژي صبر و انتظاري كه در روزهاي پاياني ماه گذشته در بورس وجود داشت، به‌تدريج از فضاي معاملات سهام دور شود. علاوه بر اين بورس تهران در آخرين روز معاملاتي اين ماه با مصوبه جديد دولت در‌باره تغيير مبناي ارزي نرخ محصولات اصلي پالايشگاهي مواجه شد. بر اين اساس از ابتداي آبان ماه سال‌جاري نرخ تسعير ارز براي محاسبه قيمت خوراك پالايشگاه‌ها (نفت خام و ميعانات گازي) و فرآورده‌هاي تحويلي از پالايشگاه‌ها به شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران (پنج فرآورده اصلي و سوخت هوايي)، برابر با متوسط ماهانه نرخ ارز در سامانه نيما خواهد بود. به اعتقاد كارشناسان اين مصوبه براي شركت‌هاي زير‌مجموعه فرآورده‌هاي نفتي مثبت به شمار مي‌رود و به نظر مي‌رسد در كوتاه‌مدت اثر رواني مثبتي بر معاملات نمادهاي مرتبط برجا بگذارد. تمامي اين موضوعات در كنار يكديگر مي‌تواند تفكيك سهام و صنايع بورسي را به دنبال داشته باشد. به اين ترتيب پس از تجربه صعود نسبتا دسته‌جمعي سهام ناشي از افت ارزش ريال حالا بايد انعكاس واقعي اين موضوع را در گزارش عملكرد ماهانه و شش ماهه شركت‌ها ديد. امري كه قطعا بار ديگر بر لزوم تفكيك صنايع بورسي تاكيد خواهد كرد.

** پيشتازي بورس در مهرماه
بورس تهران در مهرماه با كسب بازدهي 17 درصدي در صدر جدول بازدهي بازارهاي سرمايه‌گذاري كشور قرار گرفت. شاخص اصلي اين بازار كه در پايان شهريور ماه در نيمه كانال 160 هزار واحدي قرار داشت، معاملات خود در ماه گذشته را درسطح 187 هزار و 779 واحدي به پايان رساند تا بازدهي اين بازار از ابتداي سال به 95 درصد برسد. دو بازار ارز و سكه اما بعد از يك رالي پرشتاب با افت نرخ مواجه شدند.

در بازار ارز، نرخ هر دلار آمريكا با كاهش 3.4 درصدي طي مهرماه مواجه شد و عنوان زيان‌ده‌ترين بازار سرمايه‌گذاري كشور را به نام خود ثبت كرد. به اين ترتيب نرخ دلار كه در پايان شهريور ماه در سطح حدود 14 هزار و 500 هزار توماني قرار داشت، در پايان مهرماه در سطح 14 هزار توماني قرار گرفت.

بررسي‌ها نشان مي‌دهد، اين اولين ريزش ماهانه نرخ دلار پس از 15 ماه به شمار مي‌رود كه مي‌تواند آغاز‌گر روند متفاوتي براي اين ارز و بالطبع وضعيت اقتصادي كشور باشد. فروكش كردن تب خريد غيرتجاري ارز در مهرماه مهم‌ترين‌ عامل افت نرخ اين ارز مهم به شمار مي‌رود. اگرچه به نظر مي‌رسد سفته‌بازان ارزي تلاش‌هاي زيادي براي صعودي شدن قيمت‌ها مي‌كنند (اين تلاش‌ها در معاملات ديروز اين بازار به خوبي مشهود بود) اما نگراني از آغاز موج دوم ريزش دلار مانع از تقاضاي اين ارز شد و دلار را در مجموع معاملات اين ماه با افت قيمت مواجه كرد.

بازار سكه نيز ديگر بازار زيان‌ده در هفتمين ماه از سال جاري بود. در مهرماه قيمت سكه نزول 2.4 درصدي را تجربه كرد. قيمت هر سكه طرح جديد كه در پايان شهريور ماه حدود 4 ميليون و 501 هزار تومان بود، در پايان مهرماه به 4 ميليون و 395 هزار تومان رسيد. كاهش نرخ دلار از ابتداي ماه گذشته مهم‌ترين‌ عامل اثر‌گذار بر افت نرخ سكه بوده است. بازدهي بازار پول نيز (طي ماه گذشته با احتساب نرخ سود بانكي 15 درصدي) حدود 1.25 درصد بوده است كه پس از بازار سهام پربازده‌ترين بازار سرمايه‌گذاري بازارهاي چهار‌گانه مزبور است.

نگاهي به روند اين بازارها از ابتداي سال صدر‌نشيني بازار ارز را نشان مي‌دهد. به اين ترتيب بازار ارز با ثبت بازدهي 187 درصدي از ابتداي سال پربازده‌ترين بازار سرمايه‌گذاري كشور در هفت ماه نخست سال بوده است. پس از بازار ارز، بازار سكه با ثبت بازدهي 171.5 درصدي رتبه دوم پربازده‌ترين بازار سرمايه‌گذاري از ابتداي سال تاكنون را به خود اختصاص داده است. بازار سهام و بازار پول نيز به ترتيب در رتبه‌هاي بعدي جدول بازدهي بازارهاي موازي از ابتداي سال قرار مي‌گيرند.

** عملكرد بازيگران بازار در مهرماه
بررسي عملكرد دو دسته از معامله‌گران حقيقي و حقوقي در ماه گذشته نشان مي‌دهد كه مشاركت سهامداران حقيقي در مهرماه نسبت به شهريور‌ماه افزايش اندكي را تجربه كرده است. در عين حال حقوقي‌ها در سمت خريد نسبت به داد‌و‌ستد شهريورماه فعال‌تر شدند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد مشاركت 26 درصدي سهامداران عمده در شهريور‌ماه، در ماه گذشته به 33 درصد افزايش يافت. اين درحالي است كه خالص تغيير مالكيت در اين ماه به نفع سهامداران حقيقي رقم خورد. بيشترين توجه سهامداران حقيقي در معاملات اين ماه به صنعت بانك اختصاص داشت. اين صنعت در اين بازه زماني خالص تغيير مالكيت 384 ميليارد توماني را به ثبت رساند. فرآورده‌هاي نفتي نيز ديگر گروه مورد اقبال سهامداران خرد بود كه با خالص تغيير مالكيت 190 ميليارد توماني مواجه شد. در مقابل سهامداران حقوقي به سهام گروه فلزات اساسي استقبال بيشتري نشان دادند. خالص تغيير مالكيت گروه فلزات اساسي در مهرماه بيش از 145 ميليارد تومان به نفع سهامداران حقوقي رقم خورد. صنعت استخراج كانه فلزي نيز با خالص تغيير مالكيت بيش از 94 ميليارد توماني به نفع سهامداران عمده رقم خورد. در مجموع معاملات ماه گذشته 1376 ميليارد تومان از پرتفوي سهامداران عمده به سبد سهامداران حقيقي منتقل شد.

طي ماه گذشته، در مجموع بيش از 84 ميليارد و 166 ميليون سهم به ارزش حدود 25 هزار و 550 ميليارد معامله شدند (اثر معاملات بلوكي حذف شده است) كه يك ركورد بي‌سابقه در طول تاريخ معاملات بورس تهران به شمار مي‌رود. بررسي «دنياي اقتصاد» نشان مي‌دهد متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در اين مدت به ترتيب بيش از 3826 ميليون سهم و 1250 ميليارد تومان بوده است كه نسبت به شهريورماه رشد به ترتيب 37 و 69 درصدي نشان مي دهد.

** مروري بر روند صنايع بورسي در ماه گذشته
بررسي روند صنايع مختلف بورسي طي معاملات ماه گذشته نيز حاكي از رشد شاخص بيشتر صنايع بورسي است. طي معاملات ماه گذشته شاخص 23 صنعت با رشد مواجه شدند، 14 صنعت نيز با ريزش شاخص به كار خود پايان دادند. در صدر صنايع با بيشترين رشد شاخص، استخراج كانه‌هاي فلزي و فرآورده‌هاي نفتي با رشد به ترتيب 41 و 36 درصدي قرار داشتند. امري كه حاكي از استقبال سهامداران از سهام كالايي و بزرگ‌تر بورس در ماه گذشته است.

ديگر صنايع بزرگ بازار يعني محصولات شيميايي و فلزات اساسي با رشد به ترتيب 19 و 14.7 درصد مواجه شدند. اين چهار صنعت بيش از نيمي از ارزش كل بازار را به خود اختصاص مي‌دهند. از اين رو اين نتايج نشان مي‌دهد كه بيشتر رشد شاخص در معاملات مهرماه زير سايه صنايع كالايي و بزرگ‌تر بازار رخ داده است. در مقابل گروه استخراج ساير معادن و خودرو و قطعات با افت به ترتيب بيش از 20 و 16 درصدي بيشترين زيان را به سهامداران خود تحميل كردند.

منبع: روزنامه دنياي اقتصاد؛ 1397،8،1
گروه اطلاع رساني**1699**2002