سیلاب ها ظرفیتی برای بهره برداری

به گزارش خبرنگار ایرنا، آب به عنوان مهم ترین نیاز كشاورزی مازندران محسوب می شود، اما به رغم اهمیت آن، اكنون فقط حدود 11 درصد آب سطحی استان ذخیره می شود.
پتانسیل آب در مازندران 6 میلیارد و ‎ 600میلیون مترمكعب است كه ازاین میزان چهار میلیارد و ‎ 900میلیون مترمكعب آب سطحی و مابقی آب زیرزمینی است.
اكنون یك میلیارد و ‎ 550میلیون مترمكعب در بخش آب سطحی و یك میلیارد و ‎ 350میلیون مترمكعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و مابقی آب سطحی به صورت هرز طی سال به دریا می ریزد.
اگرچه بارش ها در چند سال اخیر تا حد زیادی كاهش یافته به طوری كه كشاورزی و حتی كشت برنج در برخی از مناطق استان های شمالی مازندران، گیلان و گلستان را تحت تاثیر قرار داده است ،اما همین قدر بارندگیها نیز برخی مواقع به صورت سیل است كه نمونه ان در مهر ماه امسال بوده است كه در یك بازه زمانی كمتر از 24ساعت تنها در رامسر حدود 300میلی متر برابر با یك سوم بارش سالانه در مازندران باران بارید.
به گفته كارشناسان، این بارش ها در 17 سال گذشته بی سابقه بوده و جاری شدن این حجم آب در رودخانه های استان مازندران، ضرورت تسریع در تكمیل سدها، طرح های آبخیزداری و لایروبی اب بندانها را دوچندان كرده است.
بر اساس آمار هواشناسی مازندران طی روزهای جمعه سیزدهم و شنبه چهاردهم مهر ماه بیشترین بارش باران با افزون بر 300 میلیمتر مربوط به شهرستان رامسر و كمترین با حدود 50 میلیمتر از بندرامیرآباد در شرق استان گزارش شد.
مدیریت بحران استانداری مازندران اعلام كرد كه سیلاب مهرماه حدود هفت هزار میلیارد ریال به تاسیسات زیربنایی، كشاورزی، واحدهای مسكونی و تجاری و راههای اصلی و فرعی مازندران خسارت وارد كرد.
بر پایه آمار شركت آب منطقه ای مازندران هم اكنون تنها 11درصد آب های سطحی استان مهار می شود و با توجه به اینكه در حال حاضر 2سد هراز و چالوس در دست ساخت و تكمیل است، با اتمام سدهای در دست ساخت، میزان مهار آب های سطحی به بیش از 40 درصد خواهد رسید.
از سوی دیگر بنا بر گفته كارشناسان در حال حاضر حدود 800قطعه آببندان با مساحت 17هزار هكتار با ظرفیت حدود 350میلیون متر مكعب آب در استان وجود دارد كه با اجرای طرح لایروبی و بهسازی، حجم ذخیره سازی آب تا 2 برابر افزایش می یابد.
آببندان علاوه بر تامین آب كشاورزی بویژه شالیزارها، تغذیه كننده چشمه‌ها و سفره های زیرزمینی، زیستگاه پرندگان و حیات وحش، حافظ تنوع زیستی، بانك ژن و از جمله جاذبه های گردشگری استان محسوب می شوند.
آب رودخانه ها و هرز آب ناشی از بارندگی در فصل های غیركاشت از طریق كانال ها و پمپاژ به آب بندان ها هدایت شده و در فصل بهار و تابستان برای آبیاری مورد استفاده قرار می گیرد.
** در زمان سیل، آب به زمین نفوذ نمی كند
كارشناس مركز تحقیقات هواشناسی مازندران درباره بارش های سیل آسا در شمال گفت: با سیل منابع آب های زیر زمینی افزایش نمی یابد چون حجم عظیمی از آب در مدت زمان كوتاه سرازیر شده و بیشتر به روان آب تبدیل و در نهایت به دریا می ریزد.
رحیم یوسفی زاده با اشاره به اینكه با بارندگی زیاد در مدت كم، آب نفوذ نمی كند اما اگر این بارش به میزان كمتر و زمان طولانی تری اتفاق افتد بهتر بود، توضیح داد: اینكه به یكباره 100 میلیمتر در بازه زمانی اندك بارش داشته باشیم، باران فرصت نفوذ به منابع آبی زیر زمینی را پیدا نمی كند.
این كارشناس هواشناسی مازندران گفت: با توجه به خشكسالی ها و كمبود آب در شمال، سیلاب ظرفیتی برای مدیریت، مهار و بهره برداری است.
سیل عبارت است از تراز یا جریان آزاد غیرعادی آب در سطح زمین داخل رودخانه و در سیل راه كه ارتفاع آب بیشتر از حالت عادی بوده و موجب زیر آب رفتن زمین های پست می شود.
یوسفی زاده سیلاب ها را به 2 شكل آرام و سیل های ناگهانی تقسیم بندی كرد و گفت: سیل ناشی از بارش با شدت كم و درسطح وسیعی از حوضه و با مدت و تداوم زیاد را سیل آرام یا تدریجی و سیل ناشی از بارش با شدت زیاد در سطح كوچكی از حوضه را سیل ناگهانی می گویند.
وی بیان داشت: امروزه به دلیل تغییر شرایط فیزیكی حوضه های آبریز و از بین رفتن پوشش گیاهی بارش های شمال به شكل سیلاب ناگهانی رخ می دهند.
**نقش سد ها در كنترل و مهار سیلاب
مدیر سد و شبكه البرز استان مازندران به نقش سدها در كنترل و مهار سیلاب اشاره كرد و گفت: دبی لحظه ای رودخانه های ورودی به سد البرز در بارندگی شدید چهاردهم مهرماه امسال به درستی كنترل و مهار شد.
جواد دادویه افزود: با ذخیره سازی این سیلاب، طغیان و سیلاب رودخانه بابلرود كاهش یافت و هیچگونه خسارتی ناشی از طغیان این رودخانه گزارش نشد.
وی با بیان اینكه قبل از وقوع این سیلاب، میزان ورودی آب به مخزن سد كمتر از یك مترمكعب در ثانیه بوده است، ادامه داد: با وقوع این سیلاب میزان حجم ذخیره سد در مدت یك روز از 57 میلیون متر مكعب به 63 میلیون متر مكعب رسیده است، یعنی میزان ذخیره آب سد به میزان 6 میلیون متر مكعب افزایش یافته است.
دادویه میزان بارندگی در حوزه آبریز سد را 66 میلی متر اعلام كرد.
** ضرورت تكمیل سد مخزنی هراز بر روی پر آب ترین رودخانه شمال
هر چند در سال های اخیر، بویژه پس از پیروزی انقلاب، هشت سد كوچك و بزرگ در مازندران از جمله سد شهید رجایی در ساری و البرز در سوادكوه احداث شد و مشكل آب زراعی بخشی از زمین های مازندران را رفع كرد، اما ساخت سد بر روی رودخانه پر آب هراز ، مورد غفلت قرار گرفت.
در حالی كه ساخت سد هراز ( منگل ) در سال های 69 و 70 ردیف اعتباری در بودجه ملی كشور گرفت، اما به دلیل اختلافات سیاسی ، زیست محیطی و اجتماعی، عملیات اجرایی آن حدود 18 سال بعد در سال 1388 آغاز شد.
سد مخزنی هراز آمل از نوع خاكی با هسته رسی به ارتفاع 150 متر و 373 متر طول تاج سد به ظرفیت نهایی 650میلیون مترمكعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است و عملیات خاك ریزی این سد نیز در حال انجام است.
ضرورت و اهمیت تكمیل هر چه سریع تر و به بهره برداری رساندن سد هراز به این است كه این سد به تنهایی می تواند حدود 700 میلیون متر مكعب آب برابر با هشت سد بزرگ و كوچك و 800 قطعه آببندان فعلی استان ، ذخیره سازی را انجام بدهد.
مدیر عامل شركت آب منطقه ای مازندران در باره اهمیت ساخت سد مخزنی هراز و روند پیشرفت این سد گفت: سد هراز بزرگ ترین سد مخزنی در شمال كشور است و این سد بر اساس برنامه عقب است و اكنون حدود 60 درصد پیشرفت فیزیكی دارد.
ابراهیم یخكشی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: برای اجرا و ساخت سد و ایجاد جاده جایگزین هراز آمل به بیش از 200 میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
وی توضیح داد : كار ساخت سد هراز در سه سال گذشته با توجه جدی دولت تدبیر و امید با سرعت بیشتری همراه بوده و در این مدت با اختصاص بیش از 120 میلیارد تومان اعتبار ملی بیش از 30درصد پیشرفت فیزیكی داشته است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای مازندران، با اشاره به اینكه تولید 25 مگاوات برق از سد هراز آمل پیش بینی شده ، بیان داشت: با بهره برداری از سد هراز مشكلات كم آبی بیش از یكصد هزار هكتار از اراضی پایین دست سد و شهرستانهای آمل، بابل، محمودآباد ، فریدونكنار وبابلسر رفع و آب شرب مورد نیاز بیش از یك میلیون نفر از ساكنان این مناطق نیز تامین خواهد شد.
یخكشی با بیان اینكه بخش زیادی از آب های استان در فصل غیر زراعی وارد دریا می شود ، گفت: در حال حاضر فقط 11 درصد از آب های سطحی مازندران مهار می شود.
این مسئول مهار آب استان مازندران گفت كه با وجود این‌كه در طراحی تمام سدها ظرفیتی برای رسوب ته‌نشین‌شده در نظر گرفته می‌شود، ولی در اغلب موارد، میزان این رسوب، بیش از حد پیش‌بینی‌شده خواهد بود و این افزایش، باعث كاهش امكان ذخیره آب می‌شود
وی به ذخیره آب در آب آبندان های مازندران اشاره كرد و گفت: سیلاب مهرماه رسوبات زیادی را به همراه داشته است كه قابلیت هدایت آن به شبكه های منتهی به آب بندان را نداشته است، چراكه هزینه لایروبی را دو چندان می كند.
6990/1899