به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، ایران با داشتن موقعیت راهبردی، سوابق تاریخی، وضعیت فرهنگی و سیاسی از جمله نقاط مهم جهان و به ویژه خاورمیانه به حساب می‌آید و برای همین از دیرباز مورد توجه و شناخت قطب های قدرت در ادوار گوناگون تاریخی بوده و هست. اما در این میان، آنچه كه روابط دوستی ایران با دیگر كشورها را تحكیم بخشیده یا باعث تنش‌زدایی شده، عهدنامه‌ها و قراردادهایی(كاپیتولاسیون) است كه میان طرفین به امضاء رسیده و در واقع به مناسبات رسمیت بخشیده است. در واقع اصطلاح كاپیتولاسیون در مفهوم عام حقوقی عبارت است از پیمان هایی كه حقوق قضاوت كنسولی و حقوق برون مرزی را به كشور دیگری در قلمرو حاكمیت ملی كشور میزبان اعطا می كند.
دوران حكومت شاه عباس صفوی از جمله ادواری بود كه خارجی ها توانستند بر پایه آن امتیازاتی كسب كنند كه در آن برادران شرلی انگلیسی فرمانی از پادشاه به دست آوردند و بعد از آن نیز قراردادهایی میان سلاطین ایران و دیگر كشورها به امضا رسید كه صریح ترین عهدنامه ای كه به برقراری رسمی كاپیتولاسیون در ایران منجر شد عهدنامه تركمانچای است و به طور صریح و آشكار به موضوع كاپیتولاسیون و اعطای حق قضاوت كنسولی به روسیه پرداخته شده است. انگلیسی ها نیز برای آنكه از روس ها عقب نیافتند، پس از حمله ناصرالدین شاه به هرات در 1274 خورشیدی، ایران را مجاب به تصویب كاپیتولاسیون به نفع انگلیس كردند.
سال های بعد رضاخان در 1307 خورشیدی در خلال پیشنهاد اصلاح نظام قضایی ایران، طرح حذف كاپیتولاسیون را مطرح و در 21 اردیبهشت 1307 خورشیدی به ظاهر ابطال این قانون را اعلام كرد اما بار دیگر در 1340 خورشیدی این قانون در قالب قرارداد وین در اتریش، پیرامون روابط سیاسی 2 كشور ایران و آمریكا به امضای نماینده مختار دولت ایران در وین، احمد متین دفتری رسید و در اسفند همان سال از سوی سفارت آمریكا این قرارداد به امیر اسدالله علم ابلاغ شد و در 21 مهر 1343 خورشیدی به تصویب مجلس شورای ملی رسید. در آن زمان پس از تصویب این مصوبه این موضوع به صورت قانونی در مطبوعات ایران اطلاع رسانی نشد اما پس از مدتی كه از تصویب آن گذشت، امام خمینی(ره) از آن قانون آگاهی یافت و چند روز بعد مراجع و علمای قم و سایر شهرها را در جریان امر قرار داد.
در این هنگام امام خمینی(ره) در چهارم آبان 1343 خورشیدی در سخنرانی شدیداللحنی در اعتراض به تصویب لایحه كاپیتولاسیون در مجلس شورای ملی در جمع هزاران تنی از مردم قم و تهران ضمن ذلت بار خواندن این قانون فرمودند: (انا لله و انا الیه راجعون) ایران دیگر عید ندارد، عید ایران را عزا كردند...استقلال ما را فروختند، باز هم چراغانی كردند، پایكوبی كردند. آقا تمام گرفتاری ما از این آمریكاست، تمام گرفتاری ما از این اسراییل است. اسراییل هم از آمریكاست، این وكلا هم از آمریكا هستند، این وزرا هم از آمریكا هستند، همه تعیین آنهاست. اگر نیستند چرا نمی ایستند در مقابل داد برنند؟
همچنین امام خمینی(ره) پس از این سخنرانی، اعلامیهای منتشر و اقدام ننگین دولت و مجلس را پیرامون تصویب لایحه كاپیتولاسیون افشا و محكوم كردند و آن را سند بردگی ملت ایران و اقرار به مستعمره بودن ایران و ننگینترین و موهنترین تصویب نامه غلط دولتهای بی حیثیت نامیدند و نوشتند: «اكنون من اعلام می‌كنم كه این رای ننگین مجلسین، مخالف اسلام و قرآن است و قانونیت ندارد. مخالف رای ملت مسلمان است... عزت ما پایكوب شد، عظمت ایران از بین رفت، عظمت ارتش ایران را پایكوب كردند. قانونی رابه مجلس بردند كه در آن ما را ملحق كردند به پیمان وین... كه تمام مستشاران نظامی آمریكا با خانواده‌هایشان، با كارمندهای فنی‌شان باكارمندان اداری‌شان، باخدمه‌شان... از هر جنایتی كه در ایران بكنند، مصون هستند. آقا من اعلام خطر می‌كنم، ای ارتش ایران من اعلام خطر می‌كنم، ای سیاسیون ایران من اعلام خطر می‌كنم... والله گناهكار است كسی كه فریاد نكند. ای سران اسلام به داد اسلام برسید. ای علمای نجف به داد اسلام برسید. ای علمای قم به داد اسلام برسید... »
با اعتراض تاریخی امام خمینی(ره) رژیم پهلوی ابتدا با تذكر و تهدید امام را به سكوت دعوت كرد اما وقتی روحیه سازش را در ایشان ندید در سیزدهم آبان همان سال، امام را به تركیه و سپس عراق تبعید كرد. همین مساله سبب شد تا دانشگاهیان، بازاریان و دیگر اقشار جامعه در مقابل این اقدام دست به تظاهرات بزنند و تا سال ها به مبارزه خود ادامه دهند. استقامت و رشادت های امام خمینی(ره) و ملت همیشه در صحنه ایران سبب شد تا مبارزه علیه رژیم خودكامه پهلوی 14 سال به طول بیانجامد و سرانجام توانستند در 22 بهمن 1357 خط بطلانی بر تمام قراردادها و امتیازهای استعماری اعطایی رژیم پهلوی به بیگانگان بكشند.
در همین راستا شورای انقلاب اسلامی 23 اردیبهشت 1358 خورشیدی قانون و مصوبه 21مهر 1343 خورشیدی در ارتباط با اجازه استفاده رایزنان نظامی آمریكا از مصونیت ها و معافیت های قرارداد وین(كاپیتولاسیون ) را ملغی اعلام و بدین ترتیب عزت و اقتدار ایران اسلامی جاودانه شد.
پژوهشم**9117**9131
تاریخ انتشار: ۵ آبان ۱۳۹۷ - ۱۲:۵۸
تهران- ایرنا- عمل افشاگرایانه امام خمینی(ره) درباره لایحه كاپیتولاسیون جرقه‌ای بود برای شعله‌ور شدن نهضتی كه تداوم پیدا كرد و با سیر مسیری پرفراز و نشیب و تلاش و كوشش مردمان این دیار ثمره های آن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران به بار نشست.