«توبافی» از طلوع در خراشاد تا درخشش در جهان

به گزارش ایرنا، از مدت ها قبل زمزمه های جهانی شدن در كوچه پس كوچه های روستای خراشاد پیچیده و مردمان این روستا كه دستی بر هنر توبافی دارند پس از كسب نشان ملی هنر پارچه بافی با آرزوی جهانی شدن، دل را رهسپار تحقق این آرزو كردند.
البته این هنرمندان كه اغلب آنها بانوان هستند از همان سال هایی كه روح را بر كالبد مرده كُلكارهای توبافی دمیدند، می دانستند روزی آوازه شان گوش جهان را پر خواهد كرد و امروز به آن روز كمی نزدیك تر شدند.
سه نفر از اعضای شورای جهانی صنایع دستی از 2 روز قبل میهمان استان بودند با این نیت كه نهم آبان ماه خود را به خراشاد برساند.
از صبح این روز، مردم خراشاد آماده پذیرایی از ارزیابان این شورا بودند. باران شب گذشته كوچه ها را شسته ، بوی كاهگل دیوارهای قدیمی و دود سپند روحی تازه ای به روستا بخشیده است.
خانه هایی كه صدای دلنواز تولید از دالان هایش به گوش می رسد و دیگ هایی كه با حرارت آتش می جوشد تا بر رخ تار و پودهای توبافی رنگ زیبای هنر زند؛ انگار اینجا همان خراشاد 300 سال قبل است.
میدان اصلی روستا بازارچه ای از صنایع دستی برپا است، دور تا دور میزها پر شده از عرق های گیاهی ، ترشی، نان محلی، محصولات كشاورزی و غیره كه همه و همه با سلیقه های زیبا چیده و در معرض دید قرار گرفته است.
گروه ارزیاب نیز بعد از بازدید از كارگاه رنگ ریزی، تراش سنگ های قیمتی و فروشگاه صنایع دستی گشتی هم در بازارچه زدند و از آن پس كار اصلی ارزیابی را با حضور در منازلی كه اكنون هر كدام یك كارگاه تولیدی است شروع كردند.
وارد یكی از این خانه ها شدیم بعد از عبور دالانی به حیاط رسیدیم، اینجا به خانه حاج اسماعیل معروف است ایوانی در حیاط، كارگاه توبافی بانوی خانه است.
البته صاحبان اصلی خانه اكنون در قید حیات نیستند و نسل بعدی میراث ماندگار آنها را ادامه می دهند.
قدیمی ترین كُلكار (دستگاه ثابت توبافی) با بیش از 200 سال قدمت در این خانه وجود دارد و صغری خراشادی زاده دختر حاج اسماعیل با 60 سال سن راه مادر را در این ایوان ادامه می دهد.
كُلكار را در قدیم به شكل جایگاه ثابتی برای توبافی روی زمین احداث می كردند چاله ای كه از پشت به یك صندلی ثبات وصل است و اینگونه فردی كه پشت كار می نشیند زمستان ها با قرار گرفتن پاهایش در این چاله از سرما مصون می مانده است.
كارگاه دیگر متعلق به بی بی عذرا خراشادی و نوه اش است منزل قدیمی كه در قسمتی از ایوانش كُلكار قرار گرفته و در قسمتی دیگر بی بی عذرا مشغول نخ كردن دوك ها به كمك یك چرخ قدیمی است.
فاطمه مدبر، نوه بی بی عذرا با 34 سال سن، توبافی را از 10 سال قبل شروع كرده است. او با ابراز رضایت از درآمد این كار می گوید: مربی هنر هم هستم و اوقات فراغت را با توبافی می گذرانم.
كارگاه دیگر در منزل عباسعلی خراشادی است. بانوان این خانه سخت مشغول كارهای هنری هستند؛ یكی توبافی می كند، دیگری مشغول نخ كردن دوك ها است، آن یكی نان می پزد. این خانه هنوز همان رنگ و بوی قدیم را دارد در حیاطش هم عروسك اتلو متلو را نصب كرده اند كه نماد باران خواهی است و از اینكه شب گذشته باران این روستا را سیراب كرده خوشحال هستند.
منزل حاج محمد علی باردل، مقصد بعدی گروه ارزیاب شورای جهانی صنایع دستی در روستای خراشاد است ورودی خانه نمایشگاهی از محصولات كشاورزی شان را چیده اند؛ كدو، هنداونه، سیر ، پیاز، توت خشك، گلاب ، عسل و غیره تنها گوشه ای از تولیدات این خانوار روستایی است كه به نمایش گذاشته شده است.
در آن طرف هم سه دستگاه توبافی برپا است، بانوانی مشغول بافتن پارچه هستند. گویا این كارگاه محل آموزش است و هر 10روز سه نفر در آنجا توباف می شوند.
حوله های ابریشمی، پارچه های پشمی و پنبه ای از نمونه دست بافت های این بانوان هنرمند است كه از پارچه آن خودشان هم لباس های زیبای محلی پوشیده اند.
حوا خانم پیشكسوت توبافی خراشاد است كه در منزلش میزبان گروه ارزیاب می شود او و چهار نسل بعدش توبافی را در این روستا زنده نگه داشته اند. مرحوم پدرش هم از قدیم در این روستا رنگریزی می كرده است.
حوا خانم اكنون در اتاقی كوچك، دار توبافی را بنا كرده و با 70 سال سن روزش را با تولید انواع مختلف پارچه از سر می گذراند.
دخترانش هم با خلاقیت توانسته اند كارگاه های مختلف توبافی را در شهر راه اندازی كنند، تولیدات آنها با تنوع جنس ، رنگ و دوخت های مختلف نظر هر بیننده را به خود جلب می كند.
آنها توانسته اند بافت های جدید را ابداع و با تركیب آن، دست بافت هایی زیبا خلق كنند. تولیدات این خانواده توانمند در توبافی هم اكنون در آن سوی مرزها هم مشتری دارد و هر ماه حدود 400 متر مربع سفارش برای نوعی بافت كه به عنوان فرش استفاده می شود قبول می كنند.
درشكه سواری در كوچه پس كوچه ها، پذیرایی با نان داغ محلی، محصولات ناب كشاورزی، عرق ها و دمنوش های طبیعی نیز چاشنی نیم روز ارزیابی برای ثبت جهانی شدن خراشاد بود.
مردم خراشاد روزها و ماه های زیادی را صرف كردند تا بتوانند زمینه ای را فراهم كنند كه نظر ارزیابان برای ثبت جهانی این روستا به عنوان هدف صنایع دستی جلب شود و به اذعان یكی از این ارزیابان موفق هم بوده اند. به طوری كه ویدا توحدی عضو گروه ارزیاب و مشاور معاون صنایع دستی كشور در پایان روز ارزیابی گفت: از سال گذشته تاكنون سه بار به این استان و خراشاد سفر كردم اما در این سفر تغییرات زیادی مشاهده شد كه در بسیاری از روستاها و شهرهای ملی وجود ندارد.
وی با بیان اینكه تحولات این روستا برای ثبت جهانی شدن سرعت بیشتری داشته است افزود: برقراری نشانه های 2 زبانه ، سنگ فرش روستا و آماده بودن آن برای ورود توریست، بالا بودن سطح سواد و فرهنگ مردم این روستا از نكات بارز این تحولات است.
توجه به بازاریابی و ایجاد مركز فروش نیز مورد تاكید دیگر ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی در بازدید از خراشاد بود كه امید می رود با ارایه گزارش مثبت آنها خراشاد بعد از كلپورگان سیستان و بلوچستان به عنوان دومین روستای هدف صنایع دستی ایران ثبت جهانی شود.
بی شك ثبت جهانی شدن خراشاد و توبافی تاثیر زیادی در معیشت و اقتصاد مردمان این منطقه خواهد داشت همانطور كه مدیركل دفتر فنی امور عمرانی و حمل و نقل و ترافیك استانداری خراسان جنوبی نیز گفت: ثبت میراث جهانی كویر لوت، قنات بلده فردوس و باغ اكبریه بیرجند در استان موجب افزایش چشمگیر گردشگران و توسعه منطقه شده است.
رئیس شورای اسلامی روستای خراشاد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: هم اكنون 170‌ كارگاه توبافی در این روستا فعال است كه به دنبال گسترش كیفی و كمی این صنعت هستیم.
مسعود پورصدری با اشاره به قدمت 300 ساله صنعت پارچه بافی در روستای خراشاد و رونق آن بعد از گذشت سه قرن در این روستا اظهار داشت: اقدامات زیربنایی از جمله زیباسازی و مبلمان روستا برای ثبت جهانی صنعت پارچه بافی انجام شده است و المان توبافی كه یكی از ملاك‌های ثبت جهانی بود در ورودی روستا نصب شد.
وی بیان كرد: با توجه به خشكسالی های اخیر در منطقه باید از ظرفیت پارچه بافی روستا برای افزایش توان اقتصادی مردم بیشتر بهره ببریم و هر خانه به یك بنگاه اقتصادی صنعت پارچه بافی تبدیل شود كه این موضوع در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی است.
رئیس شورای اسلامی روستای خراشاد از راه اندازی فروشگاه مجازی برای فروش تولیدات زنان خراشاد به 2 زبان خبر داد و گفت: برای هر خانه ای كه توبافی در آن انجام می شود یك كد اختصاص تهیه شده تا در این فروشگاه مجازی در هر نقطه ای از جهان بتوانند محصولات خود را به نمایش و فروش برسانند.
گزارش ارزیابی ثبت جهانی خراشاد توسط غاده هیجاوی رئیس منطقه آسیا و اقیانوسیه، احمد یوسف الفارسی و ویدا توحدی مشاور معاون صنایع دستی كشور به شورای جهانی صنایع دستی ارسال شده و پس از اعمال نظر نمایندگان پنج قاره كه اعضای این شورا در مناطق دیگر هستند، رای نهایی حداكثر تا سه ماه آینده صادر می شود.
امید می رود كه تلاش های مردمان خراشاد و مسئولان استانی برای جهانی شدن این روستا به ثمر نشیند و به زودی نام خراشاد با توبافی بر تارك بازارهای بین المللی بدرخشد.
ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی برای بررسی پرونده ثبت جهانی توبافی یا پارچه بافی روستای خراشاد دوشنبه شب گذشته وارد بیرجند شدند و در این سفر دو روزه از كارگاه های صنایع دستی بیرجند و توبافی خراشاد بازدید كردند.
خراشاد در 25 كیلومتری جنوب شرقی بیرجند واقع شده و از مناطق خوش آب و هوای خراسان جنوبی است.
گزارش از عصمت برزجی
9893 * 6054