چشاندن شيريني مطالعه در ذائقه كودكان

شايد پذيرفتن اين موضوع براي بسياري كمي تامل برانگيز باشد اما واقعيت اين است كه شنيدن قصه هاي كودكانه از زبان پدر ومادر و تعريف كتاب هاي داستان براي بچه ها سرآغازي براي چشاندن شيريني مطالعه به فرزندان كم سن وسال يا نوجوان است.
گاهي بيان يك داستان و واقعيت حس كنجكاوي در كودك و نوجوان تقويت مي كند و او را به سوي فراگيري بيشتر مي كشاند.
بسياري براين باورند كه حتي انتقال آموزه هاي درسي و اخلاقي به صورت داستاني مي تواند پويايي ذهني و شوق خواندن را در كودك ونوجوان بيشتر كند.
اينكه برخي كودكان، نوجوانان و حتي افراد بزرگسال كمتر رغبتي به خواندن و مطالعه دارند به عقيده كارشناسان متاثر از انتقال نادرست يافته هاي علمي يا داستان هاي تخيلي به ذهن كنجكاو افراد است كه مي بايست با آوا نگاري مناسب شور خواندن و مطالعه ازدياد بخشيد.
به عقيده كارشناسان، نشاندن مطالب در ذهن افراد و هدايت آنان به سوي يادگيري يا مطالعه نيازمند فن بيان خاص راوي كه همان پدر، مادر ، معلم يا افراد ديگربوده ، مي باشد.
گاهي بيان قصه هاي شيرين يا داستان هاي با مضامين غمگين اما پاياني خوشحال كننده مي تواند ذهن كودك را به فراگيري مطالب و دانسته هاي بيشتر ترغيب كند و سرآغازي براي مطالعه باشد.
با اين حال آنچه مي تواند كودك را از فضاي تخيلي به فضاي واقعي رهنمون شود اين است كه داستان هاي واقعي يا سرگذشت بسياري از مشاهير و دانشمندان در قالب آوانگاري مناسب در ذهن كنجكاو آنان نشانده شود كه البته ادبيات داستاني مي بايست از تخيل تا واقعيت به تناسب سني استمرا پيدا كند.
برخي معتقدند كه فضاي مدرسه پس از خانه مهم ترين مكان براي ترويج مطالعه و ترغيب د انش آموزان به فراگيري دانسته هاي علمي خارج از فضاي مدرسه است.
اينكه امروزه طبق برخي گزارش ها ميزان مطالعه در جامعه به حد مطلوب نرسيده ، بسياري ريشه آن را در عادات ذهني گذشته و دوران كودكي و مدرسه مي دانند.
به گفته كارشناسان، مطالعه زماني مي تواند مثمر ثمر واقع شود كه در فضاي مدرسه و آموزش معلم و آموزگار گوشه اي از دهن خلاق دانش آموزان را براي خواندن مطالب جالب توجه خالي بگذارد و آنان را به سوي مطالعه كتاب هاي خارج از درس هدايت كند.
امروزه اهميت و ضرورت مطالعه و نقش آن در زندگي هر فرد و در پيشبرد اهداف مختلف اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي و... بر هيچكس پوشيده نيست.
از اين رو علاقه مند كردن كودكان در سن پايين مي‌تواند باعث اميدواري و تحكيم اين امر در سال‌هاي آتي باشد كه تجهيز كتابخانه‌هاي مدارس با همكاري خانواد‌ها و كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان يكي از راه هاي گسترش عادات ذهني به مطالعه است.
از آنجا كه مطالعه در دوران كودكي يكي از عناصر اصلي و تاثيرگذار در شكل گيري شخصيت كودك است لذا آشنا كردن كودكان با كتاب و كتابخواني تاثير بسزايي در رشد و تكامل هرچه بيشتر كودكان در تمامي ابعاد شخصيت آنان دارد.
توجه به فرهنگ مطالعه در خانه و مدرسه موجب تربيت افرادي سالم و در نهايت شكل‌گيري جامعه سالم مي شود.
همانطور كه بيان شد سرانه مطالعه در بين دانش آموزان پايين كه علت و چرايي آن مي بايست در كم كاري خانواده و محيط مدرسه جستجو كرد.
عام ترين تعريف از سرانه مطالعه ميانگين مدت زمان مطالعه يك نفر در يك شبانه‌روز است اما هميشه اين تعريف صادق نيست و مي‌توان به جاي مدت زمان از تعداد كتاب‌هاي خوانده شده يا تعداد صفحات خوانده شده در طول روز نيز براي تعريف سرانه مطالعه بهره جست.
در ساده‌ ترين حالت مي‌توان ميزان مطالعه همه افراد يك جامعه را با هم جمع كرد و بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهاي در نظر گرفته شده تقسيم كرد.
عوامل ديگري همانند تيراژ كتاب‌ها بر اندازه‌گيري سرانه مطالعه اثر دارد زيرا پايين بودن سرانه مطالعه بر توليدات فرهنگي و نويسندگان نيز به صورت عرضه و تقاضا اثر مي‌گذارد.
بر اساس تحقيقي كه مركز بين‌المللي مطالعات گذران وقت، در 22 كشور در نقاط مختلف جهان انجام داده بيشترين زمان اختصاص داده شده براي مطالعه بين مردم 44 دقيقه در روزمربوط به كشور فنلاند است.
اين عدد در كشور ما حدود 14 دقيقه محاسبه شده با احتساب مطالعه كتاب، روزنامه، ادعيه و ... به دست آمده است.
بر اساس اعلام سازمان اسناد و كتابخانه‌ي ملي كشور سرانه مطالعه كتاب در ايران درهفته، هفت دقيقه است در حالي كه در كشوري مانند فنلاند بيش از 308 دقيقه است.
**كتابخواني از عوامل مهم پيشرفت
مديركل آموزش و پرورش البرز مي گويد: كودكان ونوجوانان مهم ترين گروه‌هاي سني جامعه را تشكيل مي‌دهند كه شيوه آموزش آنان در خانه و مدرسه بر آينده جامعه تاثير گذار است.
سالار قاسمي اظهار داشت : يكي از شاخص هاي توسعه در جهان كنوني ميزان مطالعه و پژوهش است .
وي بيان داشت: 2 كانون خانه و مدرسه در نهادينه كردن اين 2 مقوله مهم در بين دانش آموزان نقش دارند.
وي تصريح كرد: بررسي علل موفقيت كشور‌هاي پيشرفته جهان نشان دهنده اين واقعيت است كه بخش عظيمي از اين موفقيت‌ها مرهون تسهيل وضعيت مناسب براي كتابخواني وپژوهش كودكان و نوجوانان است، زيرا اين قشر عظيم‌ترين سرمايه‌ها و ذخاير آينده هر كشورهستند.
وي اضافه كرد: آموزش دادن و آگاهي بخشيدن به چند ميليون دانش آموز از لازمه‌هاي اساسي در تحقق توسعه و پيشرفت همه جانبه كشور و گام اساسي براي پيشبرد هدف‌هاي والاي كشور به ويژه رسيدن به چشم انداز 20 ساله ايران است .
**فناوري جديد مزاحم مطالعه
مديركل آموزش و پرورش البرز از تلويزيون، بازي هاي رايانه اي، اينترنت وفضاي مجازي به عنوان عوامل مزاحم مطالعه و كتابخواني نام مي برد و مي گويد: اين عناصر ذهن كنجكاو كودكان را به سمت خود مي كشاند و آنان را از واقعيت ها و مطالعه دور مي كند.
وي گفت: جديدترين تحقيقات نشان مي دهد كه تنها 4.5 درصد خانواده‌هاي ايراني عضو كتابخانه‌هاي عمومي هستند.
قاسمي خاطرنشان شد: اين رقم در بخش سني كودكان كمتر است، زيرا فرزندانش به سمت مطالعه گرايش پيدا نمي كنند كه ريشه آن در كم توجهي خانواده و مدرسه بايد جستجو كرد.
** پيش بيني زنگ مطالعه
مشاور فرهنگي استانداري البرز مي گويد: هنوز زنگ مطالعه در مدارس پيش بيني نشده ، موضوي كه مي تواند از نيازهاي اساسي آموزشگاه ها به شمار رود.
منوچهر اتابكي اظهارداشت: هيچ دانش آموزي بدون مطالعه و كتابخواني نمي تواند به مدارج و پايه هاي بالاترارتقا يابد از اين رو رسيدگي به موضوع كتابخواني از نيازهاي اساسي جامعه و مدرسه ها محسوب مي شود.
وي ادامه داد: براي برطرف كردن اين مساله بايد برنامه ريزي و سپس كتابخانه ها را ايجاد و تجهيز كرد.
وي لازمه ي تحقق اين وظيفه، در كلان سيستم آموزش وپرورش را برنامه ريزي و مديريت علمي، جامع و واقع بينانه، تهيه ي زيرساخت هاي مديريتي، علمي، اقتصادي، فرهنگي تشكيلاتي و فني، تحول در طراحي و تهيه ي برنامه ي آموزشي- درسي، دگرگوني در شيوه هاي يادگيري- ياددهي، تربيت كتابداران حرفه اي، بهسازي فضاهاي آموزشي و استفاده از ابزار و وسايل مرتبط با فناوري ارتباطات و اطلاعات، و ... ذكر كرد.
اتابكي ، استفاده از كتابخانه هاي الكترونيكي در چارچوب برنامه ي درسي- آموزشي را از نيازهاي امروز مدارس دانست.
وي بيان داشت : در ترويج فرهنگ مطالعه، همه نهادها و سازمان هاي فرهنگي تأثيرگذارند و دستگاه ها با هماهنگي يكديگر در رشد مطالعه موثرتر هستند.
** خانه بهترين محل براي مطالعه
مريم اسدي روانشناس و از مشاوران تحصيلي مدارس دخترانه آموزش و پرورش ناحيه يك كرج درخصوص چرايي بي رغبتي دانش آموزان به مطالعه مي گويد: براي داشتن فرزندان با سواد، تغيير را بايد از خود شروع كنيم.
وي ادامه داد: در واقع اگر ب‌خواهيم فرزندانمان تمايل بيشتري به كتاب خواندني داشته باشند بايد بزرگتر‌ها را كتاب به دست ببينند.
وي اظهارداشت :علت پايين بودن سطح مطالعه را بايد از بزرگتر‌ها سوال كرد و به سوالات ديگري چون چه كساني در جامعه الگو هستند، آيا الگو‌هاي كتابخواني داريم يا من خودم كتاب نمي‌خوانم پاسخ داد.
وي با اشاره به اينكه يكي ديگر از مشكلاتي كه با آن روبرو هستيم، كمبود امكانات در مدارس است؛ گفت: بخشي از وظايف مدارس فراهم كردن زمينه مناسب براي آموزش مطالعه كتاب‌هاي خارج از كتاب‌هاي آموزشي مدرسه است .
وي يادآورشد: اگر ما بتوانيم به جايي برسيم كه كتاب‌هاي موجود در مدرسه‌ها را روزآمد كنيم و در دسترس دانش آموز قرار دهيم؛ توانسته ايم رغبت و انگيزه مطالعه ايجاد كنيم و سطح كتابخواني را تا حد زيادي بالا ببريم.
وي تصريح كرد: براي پرورش عادت مطالعه در كودكان، خانه بهترين محل و والدين بهترين معلمان هستنند در حالي كه بيشتر خانواده ها به اين مهم حساسيت لازم را ندارند.
وي اضافه كرد: برخي از والدين علت اصلي مطالعه غير درسي فرزندانشان را زياد بودن تكاليف مدرسه و فرصت نداشتن آنها براي مطالعه آزاد ذكر مي كنند.
وي ادامه داد: حتي برخي از معلمان مدارس هم از بي رغبتي فرزندانشان نسبت به مطالعه كتاب هاي غير درسي مي گويند.
وي تاكيد كرد: برخي از اولياي دانش آموزان نيز فكر مي كنند، مطالعه كتاب غير درسي براي فرزندانشان ضروري نيست چون مهم خواندن كتاب هاي درسي سال تحصيلي است.
** انس با كتاب
يونس جاويد نسب رواشناس و رئيس اداره دوره اول ابتدايي اداره كل آموزش و پرورش البرز اظهارداشت: با وجود بي رونقي فرهنگ مطالعه بين مردم؛ كساني هستند كه به كتاب و كتابخواني اهميت مي دهند يعني خودشان مطالعه مي‌كنند و به فرزندانشان هم ياد داده اند كه بخوانند و مطالعه داشته باشند.
وي بيان داشت: از بچگي بايد براي كودكان كتاب تهيه كرد تا آنان از سنين پايين با كتاب انس بگيرند و انگيزه مطالعه پيدا كنند و زماني را براي مطالعه اختصاص دهند.
وي با اشاره به اينكه اوليا به ويژه مادرهر شب قبل از خواب براي فرزندش كتاب‌هاي داستاني بخواند ، يادآورشد: به مرور ميل به مطالعه در كودكان تقويت مي شود و آن وقت شاهد خرج كردن پول جيبي هاي دانش آموزان در بخش خريد كتاب بر حسب علاقه اي كه دارند، خواهيم بود.
وي خاطرنشان شد: علاقه دانش آموزان به مطالعه موجب برنامه ريزي دركارها، استفاده مفيد از اوقات فراغت، مديريت زمان در مطالعه كتاب هاي درسي و افزايش دقت و تمركز در آنها مي شود.
وي از به عضويت در آمدن اعضاي خانواده در كتابخانه هاي عمومي و به ويژه دانش آموزان در كتابخانه هاي مدارس به عنوان يك راه حل محركي براي سوق دادن در مسير مطالعه ياد كرد.
** توسعه كتابخانه در مدارس
معاون پرورشي و فرهنگي اداره كل آموزش و پرورش البرز گفت: كتابخواني در گذران اوقات فراغت و پروراندن نيروي تخيل دانش آموزان ، رشد و توسعه ذهني كودكان و نوجوانان و آماده سازي آنها براي پژوهش و مطالعه نقشي مهم و مؤثر دارد.
مسعود مهران نيا اظهارداشت: براين اساس فعاليت مستمر كتابخانه در مدرسه براي تشويق و توانمند كردن دانش آموزان و رسيدن به حد اكثر دانايي و توانايي است زيرا دانش آموز در كتابخانه ياد گرفتن را مي آموزند.
وي از اختصاص بودجه براي تامين كتاب، زنگ مطالعه، فضاي كتابخانه اي، كتابدار، فعال كردن كتابخانه در مدارس، تكميل منابع كتاب، ايجاد ذوق و علاقه در دانش آموزان به مطالعه و استاندارد سازي فضاي كتابخانه ها به عنوان شاخص هاي مهم در گسترش و تقويت فرهنگ مطالعه در مدارس ياد كرد.
مهران نيا تصريح كرد: در مقطع متوسطه دوره اول و دوم البرز 578 مدرسه دخترانه و پسرانه داراي كتابخانه مستقل و 248 مدرسه داراي كتابخانه مشترك وجود دارد و همچنين 144 مدرسه فاقد كتابخانه هستند.
وي مساحت كتابخانه در مدارس متوسطه دوره اول و دوم البرز را 135 هزار و 398 متر مربع ذكر كرد و خاطرنشان كرد: در اين كتابخانه ها 692 كتابيار فعال است كه 815 هزار و 353 كتاب را در اختيار دانش آموزان اين استان قرار مي دهند.
معاون پرورشي و فرهنگي اداره كل آموزش و پرورش البرز در ادامه به جمعيت 250 هزار نفري دانش آموزي مدارس ابتدايي البرز پرداخت و يادآورشد: هشت هزار و 178 كلاس درس اين استان داراي كتابخانه كلاسي هستند.
وي اضافه كرد: درمدارس ابتدايي اين استان 239 كلاس كتابخانه اي مختلط و 2 هزارو796 كتابخانه درسي در مدارس چندپايه وجود دارد.
مهران نيا بيان داشت : 888 كلاس دوره ابتدايي در البرز، كتابخانه كلاسي ندارند.
معاون پرورشي آموزش و پرورش البرز تعداد كتاب هاي موجود در پايه ابتدايي البرز را 293 هزارو874 جلد ذكر كرد.
وي اشاره اي به تعداد كتاب هاي غير درسي براي مطالعه ساير پايه هاي تحصيلي استان البرز نكرد.
وي تعداد كتاب هاي موجود در كتابخانه هاي 12 كانون فرهنگي - تربيتي البرز را 81 هزار و 800 جلد عنوان كرد و افزود: در اداره هاي آموزش و پرورش اين استان نيز هفت هزارو324 جلد كتاب وجود دارد.
اين مسئول گفت: سال تحصيلي گذشته، 10 هزار جلد كتاب رايگان به منظور گسترش فرهنگ مطالعه و كتابخواني در بين دانش آموزان اين استان توزيع شد.

** ساخت و تجهيز كتابخانه مدارس با كمك خيران
رئيس مجمع خيرين مدرسه ساز استان البرز گفت: كتاب بهترين دوست انسان است كه معلمان و والدين در ايجاد اين پل دوستي بين دانش آموزان و كتاب نقش مهمي دارند.
محمد رضا اسپرورين اظهارداشت: براي توسعه فضاي كتابخانه در مدارس البرز بايد از ظرفيت بالاي خيران استفاده كنيم كه در چند سال اخير با كمك خيرين نيك انديش ساخت كتابخانه در مدارس استان شروع شده است.
وي اجراي طرح كتابخانه سيار دانش آموزي با شعار كتاب يار مهربان و دانا را در مدارس اين استان به ويژه در مناطق كم برخوردار ضروري دانست.
اسپرورين، راه اندازي كتابخانه سيار دانش آموزي در البرزرا گامي موثر در ترويج فرهنگ كتابخواني و مطالعه در خانه و مدرسه ذكر كرد.
وي يادآورشد: كانون هاي فرهنگي - تربيتي استان نيز در گسترش فرهنگ كتابخواني و مطالعه در بين دانش آموزان موثر هستند.
وي خاطرنشان شد: مطالعه در دوران كودكي يكي از عناصر اصلي و تاثيرگذار در شكل گيري شخصيت كودك را تشكيل مي دهد و منبع قوي براي آگاهي بخشي به نوجوانان است لذا براي رشد دانش آموزان بايد به كتاب و كتابخواني در خانه و مدرسه توجه ويژه اي داشت.

**گسترش فرهنگ مطالعه در آموزش و پرورش
مديركل فرهنگي هنري،‌ اردوها و فضاهاي آموزشي وزارت آموزش و پرورش گفت: با هدف گسترش فرهنگ مطالعه در بين دانش آموزان و والدين برنامه هاي مختلفي در معاونت پرورشي و فرهنگي اين وزارتخانه در سال تحصيلي 98-97 پيش بيني شده است.
علي رمضاني با اشاره به اينكه سال تحصيلي گذشته 400 هزار دانش آموز كشور در مرحله مدرسه اي مسابقه كتابخواني دانايي وتوانايي شركت كردند، اظهارداشت: اين مسابقه نوزدهم فروردين ماه سال جاري به صورت هماهنگ و با شركت دانش آموزان دختر و پسر پايه هاي مختلف تحصيلي در مدارس كشور برگزار شد.
وي بيان داشت : با هدف گسترش فرهنگ مطالعه در بين دانش آموزان و والدين ، آموزش و پرورش با مشاركت اوليا 20 ميليارد ريال كتاب براي برگزاري دومين جشنواره كتابخواني دانايي توانايي از ناشران خريداري كرد.
اين مسئول با اشاره به اينكه جشنواره كتابخواني دانش آموزي دانايي و توانايي در چهار مرحله ‌مدرسه‌اي، منطقه‌اي، استاني و كشوري برگزار مي‌شود، ادامه داد: آزمون منطقه‌اي كتابخواني درارديبهشت ماه، استاني در تابستان و مرحله كشوري آن تا آبان ماه سال جاري برگزار مي‌شود.
رمضاني بيان داشت: اين دوره از مسابقات كتابخواني با هدف ترويج فرهنگ مطالعه كتاب در بين گروه سني پايين، رشد تخيل كودكان ، پركردن اوقات فراغت، افزايش دانش و شناخت در دانش آموزان به اجرا درآمده است.
وي عنوان كتاب هاي مسابقه كتابخواني كشوري در مدارس را باغ كيانوش، پهلوان پهلوانان، جادوگر دهكده سبز و رفاقت به سبك تانك ذكر كرد.
وي با بيان اينكه كارگروهي از نويسندگان توانمند و بزرگ كشور براي ترويج فرهنگ مطالعه در بين جامعه هدف در معاونت پرورشي وزارت آموزش و پرورش فعال شده است، اضافه كرد: يكي از عوامل فراري بودن دانش آموزان از مطالعه در اختيار نبودن كتاب مناسب و قيمت بالاي كتاب در كشور است.
مديركل فرهنگي هنري ، اردوها و فضاهاي آموزشي وزارت آموزش و پرورش گفت: از ناشران بزرگ كشور نيز درخواست كرديم كه كتاب‌هاي مورد نياز را با 40 درصد تخفيف در اختيار وزارت آموزش و پرورش قرار دهند.
رمضاني گفت: انتظار مي رود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي افزايش مطالعه بين دانش‌آموزان، در اين حوزه با آموزش و پرورش همراه شود.
وي افزود : در دومين جشنواره كتابخواني دانايي توانايي استان البرز 15 هزار دانش آموز شركت كردند.
وي تصريح كرد: همزمان با بيست و ششمين هفته كتاب جمهوري اسلامي در اواخرآبان ماه بيست و يكمين دوره طرح ملي 50 هزار نمايشگاه در 50 هزار مدرسه سراسر برگزار مي شود.
رمضاني با تاكيد بر ضرورت توسعه فرهنگ كتابخواني در مدارس اظهار داشت: اين نمايشگاه ها به منظور توسعه فرهنگ كتاب و كتابخواني در بين دانش آموزان و با همكاري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي برپا مي شود.
وي ادامه داد: مقدمات برپايي اين نمايشگاه ها از مردادماه آغاز شده و تاكنون 300 ناشر در مراحل اوليه اين طرح شركت كرده اند و پس از ارزيابي كارگروه كتاب، آثار 200 ناشر مورد تاييد قرار گرفته است.
مديركل فرهنگي هنري وزارت آمورش و پرورش يادآورشد: تاكنون 10 هزار و 500 عنوان كتاب به دبيرخانه انتخاب كتاب مستقر در موسسه فرهنگي منادي تربيت رسيده كه از اين تعداد 6 هزار و 500 عنوان براي ارائه در نمايشگاه هاي مدارس مورد تائيد قرار گرفته است.
رمضاني ادامه داد: در نمايشگاه كتاب رامسر كه مهرماه 97 داير شد از 3 استان ممتاز و 6 استان برتر سال گذشته كه در برپايي 50 هزار نمايشگاه كتاب مشاركت داشتند با اهداي لوح تنديس و هديه نقدي تجليل شد.
در مدارس كشور 14 ميليون دانش آموز مشغول تحصيل هستند.
استان البرز 442 هزار و 500 دانش آموزدارد.
2819/ 6155