چشاندن شیرینی مطالعه در ذائقه كودكان

شاید پذیرفتن این موضوع برای بسیاری كمی تامل برانگیز باشد اما واقعیت این است كه شنیدن قصه های كودكانه از زبان پدر ومادر و تعریف كتاب های داستان برای بچه ها سرآغازی برای چشاندن شیرینی مطالعه به فرزندان كم سن وسال یا نوجوان است.
گاهی بیان یك داستان و واقعیت حس كنجكاوی در كودك و نوجوان تقویت می كند و او را به سوی فراگیری بیشتر می كشاند.
بسیاری براین باورند كه حتی انتقال آموزه های درسی و اخلاقی به صورت داستانی می تواند پویایی ذهنی و شوق خواندن را در كودك ونوجوان بیشتر كند.
اینكه برخی كودكان، نوجوانان و حتی افراد بزرگسال كمتر رغبتی به خواندن و مطالعه دارند به عقیده كارشناسان متاثر از انتقال نادرست یافته های علمی یا داستان های تخیلی به ذهن كنجكاو افراد است كه می بایست با آوا نگاری مناسب شور خواندن و مطالعه ازدیاد بخشید.
به عقیده كارشناسان، نشاندن مطالب در ذهن افراد و هدایت آنان به سوی یادگیری یا مطالعه نیازمند فن بیان خاص راوی كه همان پدر، مادر ، معلم یا افراد دیگربوده ، می باشد.
گاهی بیان قصه های شیرین یا داستان های با مضامین غمگین اما پایانی خوشحال كننده می تواند ذهن كودك را به فراگیری مطالب و دانسته های بیشتر ترغیب كند و سرآغازی برای مطالعه باشد.
با این حال آنچه می تواند كودك را از فضای تخیلی به فضای واقعی رهنمون شود این است كه داستان های واقعی یا سرگذشت بسیاری از مشاهیر و دانشمندان در قالب آوانگاری مناسب در ذهن كنجكاو آنان نشانده شود كه البته ادبیات داستانی می بایست از تخیل تا واقعیت به تناسب سنی استمرا پیدا كند.
برخی معتقدند كه فضای مدرسه پس از خانه مهم ترین مكان برای ترویج مطالعه و ترغیب د انش آموزان به فراگیری دانسته های علمی خارج از فضای مدرسه است.
اینكه امروزه طبق برخی گزارش ها میزان مطالعه در جامعه به حد مطلوب نرسیده ، بسیاری ریشه آن را در عادات ذهنی گذشته و دوران كودكی و مدرسه می دانند.
به گفته كارشناسان، مطالعه زمانی می تواند مثمر ثمر واقع شود كه در فضای مدرسه و آموزش معلم و آموزگار گوشه ای از دهن خلاق دانش آموزان را برای خواندن مطالب جالب توجه خالی بگذارد و آنان را به سوی مطالعه كتاب های خارج از درس هدایت كند.
امروزه اهمیت و ضرورت مطالعه و نقش آن در زندگی هر فرد و در پیشبرد اهداف مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... بر هیچكس پوشیده نیست.
از این رو علاقه مند كردن كودكان در سن پایین می‌تواند باعث امیدواری و تحكیم این امر در سال‌های آتی باشد كه تجهیز كتابخانه‌های مدارس با همكاری خانواد‌ها و كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان یكی از راه های گسترش عادات ذهنی به مطالعه است.
از آنجا كه مطالعه در دوران كودكی یكی از عناصر اصلی و تاثیرگذار در شكل گیری شخصیت كودك است لذا آشنا كردن كودكان با كتاب و كتابخوانی تاثیر بسزایی در رشد و تكامل هرچه بیشتر كودكان در تمامی ابعاد شخصیت آنان دارد.
توجه به فرهنگ مطالعه در خانه و مدرسه موجب تربیت افرادی سالم و در نهایت شكل‌گیری جامعه سالم می شود.
همانطور كه بیان شد سرانه مطالعه در بین دانش آموزان پایین كه علت و چرایی آن می بایست در كم كاری خانواده و محیط مدرسه جستجو كرد.
عام ترین تعریف از سرانه مطالعه میانگین مدت زمان مطالعه یك نفر در یك شبانه‌روز است اما همیشه این تعریف صادق نیست و می‌توان به جای مدت زمان از تعداد كتاب‌های خوانده شده یا تعداد صفحات خوانده شده در طول روز نیز برای تعریف سرانه مطالعه بهره جست.
در ساده‌ ترین حالت می‌توان میزان مطالعه همه افراد یك جامعه را با هم جمع كرد و بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفته شده تقسیم كرد.
عوامل دیگری همانند تیراژ كتاب‌ها بر اندازه‌گیری سرانه مطالعه اثر دارد زیرا پایین بودن سرانه مطالعه بر تولیدات فرهنگی و نویسندگان نیز به صورت عرضه و تقاضا اثر می‌گذارد.
بر اساس تحقیقی كه مركز بین‌المللی مطالعات گذران وقت، در 22 كشور در نقاط مختلف جهان انجام داده بیشترین زمان اختصاص داده شده برای مطالعه بین مردم 44 دقیقه در روزمربوط به كشور فنلاند است.
این عدد در كشور ما حدود 14 دقیقه محاسبه شده با احتساب مطالعه كتاب، روزنامه، ادعیه و ... به دست آمده است.
بر اساس اعلام سازمان اسناد و كتابخانه‌ی ملی كشور سرانه مطالعه كتاب در ایران درهفته، هفت دقیقه است در حالی كه در كشوری مانند فنلاند بیش از 308 دقیقه است.
**كتابخوانی از عوامل مهم پیشرفت
مدیركل آموزش و پرورش البرز می گوید: كودكان ونوجوانان مهم ترین گروه‌های سنی جامعه را تشكیل می‌دهند كه شیوه آموزش آنان در خانه و مدرسه بر آینده جامعه تاثیر گذار است.
سالار قاسمی اظهار داشت : یكی از شاخص های توسعه در جهان كنونی میزان مطالعه و پژوهش است .
وی بیان داشت: 2 كانون خانه و مدرسه در نهادینه كردن این 2 مقوله مهم در بین دانش آموزان نقش دارند.
وی تصریح كرد: بررسی علل موفقیت كشور‌های پیشرفته جهان نشان دهنده این واقعیت است كه بخش عظیمی از این موفقیت‌ها مرهون تسهیل وضعیت مناسب برای كتابخوانی وپژوهش كودكان و نوجوانان است، زیرا این قشر عظیم‌ترین سرمایه‌ها و ذخایر آینده هر كشورهستند.
وی اضافه كرد: آموزش دادن و آگاهی بخشیدن به چند میلیون دانش آموز از لازمه‌های اساسی در تحقق توسعه و پیشرفت همه جانبه كشور و گام اساسی برای پیشبرد هدف‌های والای كشور به ویژه رسیدن به چشم انداز 20 ساله ایران است .
**فناوری جدید مزاحم مطالعه
مدیركل آموزش و پرورش البرز از تلویزیون، بازی های رایانه ای، اینترنت وفضای مجازی به عنوان عوامل مزاحم مطالعه و كتابخوانی نام می برد و می گوید: این عناصر ذهن كنجكاو كودكان را به سمت خود می كشاند و آنان را از واقعیت ها و مطالعه دور می كند.
وی گفت: جدیدترین تحقیقات نشان می دهد كه تنها 4.5 درصد خانواده‌های ایرانی عضو كتابخانه‌های عمومی هستند.
قاسمی خاطرنشان شد: این رقم در بخش سنی كودكان كمتر است، زیرا فرزندانش به سمت مطالعه گرایش پیدا نمی كنند كه ریشه آن در كم توجهی خانواده و مدرسه باید جستجو كرد.
** پیش بینی زنگ مطالعه
مشاور فرهنگی استانداری البرز می گوید: هنوز زنگ مطالعه در مدارس پیش بینی نشده ، موضوی كه می تواند از نیازهای اساسی آموزشگاه ها به شمار رود.
منوچهر اتابكی اظهارداشت: هیچ دانش آموزی بدون مطالعه و كتابخوانی نمی تواند به مدارج و پایه های بالاترارتقا یابد از این رو رسیدگی به موضوع كتابخوانی از نیازهای اساسی جامعه و مدرسه ها محسوب می شود.
وی ادامه داد: برای برطرف كردن این مساله باید برنامه ریزی و سپس كتابخانه ها را ایجاد و تجهیز كرد.
وی لازمه ی تحقق این وظیفه، در كلان سیستم آموزش وپرورش را برنامه ریزی و مدیریت علمی، جامع و واقع بینانه، تهیه ی زیرساخت های مدیریتی، علمی، اقتصادی، فرهنگی تشكیلاتی و فنی، تحول در طراحی و تهیه ی برنامه ی آموزشی- درسی، دگرگونی در شیوه های یادگیری- یاددهی، تربیت كتابداران حرفه ای، بهسازی فضاهای آموزشی و استفاده از ابزار و وسایل مرتبط با فناوری ارتباطات و اطلاعات، و ... ذكر كرد.
اتابكی ، استفاده از كتابخانه های الكترونیكی در چارچوب برنامه ی درسی- آموزشی را از نیازهای امروز مدارس دانست.
وی بیان داشت : در ترویج فرهنگ مطالعه، همه نهادها و سازمان های فرهنگی تأثیرگذارند و دستگاه ها با هماهنگی یكدیگر در رشد مطالعه موثرتر هستند.
** خانه بهترین محل برای مطالعه
مریم اسدی روانشناس و از مشاوران تحصیلی مدارس دخترانه آموزش و پرورش ناحیه یك كرج درخصوص چرایی بی رغبتی دانش آموزان به مطالعه می گوید: برای داشتن فرزندان با سواد، تغییر را باید از خود شروع كنیم.
وی ادامه داد: در واقع اگر ب‌خواهیم فرزندانمان تمایل بیشتری به كتاب خواندنی داشته باشند باید بزرگتر‌ها را كتاب به دست ببینند.
وی اظهارداشت :علت پایین بودن سطح مطالعه را باید از بزرگتر‌ها سوال كرد و به سوالات دیگری چون چه كسانی در جامعه الگو هستند، آیا الگو‌های كتابخوانی داریم یا من خودم كتاب نمی‌خوانم پاسخ داد.
وی با اشاره به اینكه یكی دیگر از مشكلاتی كه با آن روبرو هستیم، كمبود امكانات در مدارس است؛ گفت: بخشی از وظایف مدارس فراهم كردن زمینه مناسب برای آموزش مطالعه كتاب‌های خارج از كتاب‌های آموزشی مدرسه است .
وی یادآورشد: اگر ما بتوانیم به جایی برسیم كه كتاب‌های موجود در مدرسه‌ها را روزآمد كنیم و در دسترس دانش آموز قرار دهیم؛ توانسته ایم رغبت و انگیزه مطالعه ایجاد كنیم و سطح كتابخوانی را تا حد زیادی بالا ببریم.
وی تصریح كرد: برای پرورش عادت مطالعه در كودكان، خانه بهترین محل و والدین بهترین معلمان هستنند در حالی كه بیشتر خانواده ها به این مهم حساسیت لازم را ندارند.
وی اضافه كرد: برخی از والدین علت اصلی مطالعه غیر درسی فرزندانشان را زیاد بودن تكالیف مدرسه و فرصت نداشتن آنها برای مطالعه آزاد ذكر می كنند.
وی ادامه داد: حتی برخی از معلمان مدارس هم از بی رغبتی فرزندانشان نسبت به مطالعه كتاب های غیر درسی می گویند.
وی تاكید كرد: برخی از اولیای دانش آموزان نیز فكر می كنند، مطالعه كتاب غیر درسی برای فرزندانشان ضروری نیست چون مهم خواندن كتاب های درسی سال تحصیلی است.
** انس با كتاب
یونس جاوید نسب رواشناس و رئیس اداره دوره اول ابتدایی اداره كل آموزش و پرورش البرز اظهارداشت: با وجود بی رونقی فرهنگ مطالعه بین مردم؛ كسانی هستند كه به كتاب و كتابخوانی اهمیت می دهند یعنی خودشان مطالعه می‌كنند و به فرزندانشان هم یاد داده اند كه بخوانند و مطالعه داشته باشند.
وی بیان داشت: از بچگی باید برای كودكان كتاب تهیه كرد تا آنان از سنین پایین با كتاب انس بگیرند و انگیزه مطالعه پیدا كنند و زمانی را برای مطالعه اختصاص دهند.
وی با اشاره به اینكه اولیا به ویژه مادرهر شب قبل از خواب برای فرزندش كتاب‌های داستانی بخواند ، یادآورشد: به مرور میل به مطالعه در كودكان تقویت می شود و آن وقت شاهد خرج كردن پول جیبی های دانش آموزان در بخش خرید كتاب بر حسب علاقه ای كه دارند، خواهیم بود.
وی خاطرنشان شد: علاقه دانش آموزان به مطالعه موجب برنامه ریزی دركارها، استفاده مفید از اوقات فراغت، مدیریت زمان در مطالعه كتاب های درسی و افزایش دقت و تمركز در آنها می شود.
وی از به عضویت در آمدن اعضای خانواده در كتابخانه های عمومی و به ویژه دانش آموزان در كتابخانه های مدارس به عنوان یك راه حل محركی برای سوق دادن در مسیر مطالعه یاد كرد.
** توسعه كتابخانه در مدارس
معاون پرورشی و فرهنگی اداره كل آموزش و پرورش البرز گفت: كتابخوانی در گذران اوقات فراغت و پروراندن نیروی تخیل دانش آموزان ، رشد و توسعه ذهنی كودكان و نوجوانان و آماده سازی آنها برای پژوهش و مطالعه نقشی مهم و مؤثر دارد.
مسعود مهران نیا اظهارداشت: براین اساس فعالیت مستمر كتابخانه در مدرسه برای تشویق و توانمند كردن دانش آموزان و رسیدن به حد اكثر دانایی و توانایی است زیرا دانش آموز در كتابخانه یاد گرفتن را می آموزند.
وی از اختصاص بودجه برای تامین كتاب، زنگ مطالعه، فضای كتابخانه ای، كتابدار، فعال كردن كتابخانه در مدارس، تكمیل منابع كتاب، ایجاد ذوق و علاقه در دانش آموزان به مطالعه و استاندارد سازی فضای كتابخانه ها به عنوان شاخص های مهم در گسترش و تقویت فرهنگ مطالعه در مدارس یاد كرد.
مهران نیا تصریح كرد: در مقطع متوسطه دوره اول و دوم البرز 578 مدرسه دخترانه و پسرانه دارای كتابخانه مستقل و 248 مدرسه دارای كتابخانه مشترك وجود دارد و همچنین 144 مدرسه فاقد كتابخانه هستند.
وی مساحت كتابخانه در مدارس متوسطه دوره اول و دوم البرز را 135 هزار و 398 متر مربع ذكر كرد و خاطرنشان كرد: در این كتابخانه ها 692 كتابیار فعال است كه 815 هزار و 353 كتاب را در اختیار دانش آموزان این استان قرار می دهند.
معاون پرورشی و فرهنگی اداره كل آموزش و پرورش البرز در ادامه به جمعیت 250 هزار نفری دانش آموزی مدارس ابتدایی البرز پرداخت و یادآورشد: هشت هزار و 178 كلاس درس این استان دارای كتابخانه كلاسی هستند.
وی اضافه كرد: درمدارس ابتدایی این استان 239 كلاس كتابخانه ای مختلط و 2 هزارو796 كتابخانه درسی در مدارس چندپایه وجود دارد.
مهران نیا بیان داشت : 888 كلاس دوره ابتدایی در البرز، كتابخانه كلاسی ندارند.
معاون پرورشی آموزش و پرورش البرز تعداد كتاب های موجود در پایه ابتدایی البرز را 293 هزارو874 جلد ذكر كرد.
وی اشاره ای به تعداد كتاب های غیر درسی برای مطالعه سایر پایه های تحصیلی استان البرز نكرد.
وی تعداد كتاب های موجود در كتابخانه های 12 كانون فرهنگی - تربیتی البرز را 81 هزار و 800 جلد عنوان كرد و افزود: در اداره های آموزش و پرورش این استان نیز هفت هزارو324 جلد كتاب وجود دارد.
این مسئول گفت: سال تحصیلی گذشته، 10 هزار جلد كتاب رایگان به منظور گسترش فرهنگ مطالعه و كتابخوانی در بین دانش آموزان این استان توزیع شد.

** ساخت و تجهیز كتابخانه مدارس با كمك خیران
رئیس مجمع خیرین مدرسه ساز استان البرز گفت: كتاب بهترین دوست انسان است كه معلمان و والدین در ایجاد این پل دوستی بین دانش آموزان و كتاب نقش مهمی دارند.
محمد رضا اسپرورین اظهارداشت: برای توسعه فضای كتابخانه در مدارس البرز باید از ظرفیت بالای خیران استفاده كنیم كه در چند سال اخیر با كمك خیرین نیك اندیش ساخت كتابخانه در مدارس استان شروع شده است.
وی اجرای طرح كتابخانه سیار دانش آموزی با شعار كتاب یار مهربان و دانا را در مدارس این استان به ویژه در مناطق كم برخوردار ضروری دانست.
اسپرورین، راه اندازی كتابخانه سیار دانش آموزی در البرزرا گامی موثر در ترویج فرهنگ كتابخوانی و مطالعه در خانه و مدرسه ذكر كرد.
وی یادآورشد: كانون های فرهنگی - تربیتی استان نیز در گسترش فرهنگ كتابخوانی و مطالعه در بین دانش آموزان موثر هستند.
وی خاطرنشان شد: مطالعه در دوران كودكی یكی از عناصر اصلی و تاثیرگذار در شكل گیری شخصیت كودك را تشكیل می دهد و منبع قوی برای آگاهی بخشی به نوجوانان است لذا برای رشد دانش آموزان باید به كتاب و كتابخوانی در خانه و مدرسه توجه ویژه ای داشت.

**گسترش فرهنگ مطالعه در آموزش و پرورش
مدیركل فرهنگی هنری،‌ اردوها و فضاهای آموزشی وزارت آموزش و پرورش گفت: با هدف گسترش فرهنگ مطالعه در بین دانش آموزان و والدین برنامه های مختلفی در معاونت پرورشی و فرهنگی این وزارتخانه در سال تحصیلی 98-97 پیش بینی شده است.
علی رمضانی با اشاره به اینكه سال تحصیلی گذشته 400 هزار دانش آموز كشور در مرحله مدرسه ای مسابقه كتابخوانی دانایی وتوانایی شركت كردند، اظهارداشت: این مسابقه نوزدهم فروردین ماه سال جاری به صورت هماهنگ و با شركت دانش آموزان دختر و پسر پایه های مختلف تحصیلی در مدارس كشور برگزار شد.
وی بیان داشت : با هدف گسترش فرهنگ مطالعه در بین دانش آموزان و والدین ، آموزش و پرورش با مشاركت اولیا 20 میلیارد ریال كتاب برای برگزاری دومین جشنواره كتابخوانی دانایی توانایی از ناشران خریداری كرد.
این مسئول با اشاره به اینكه جشنواره كتابخوانی دانش آموزی دانایی و توانایی در چهار مرحله ‌مدرسه‌ای، منطقه‌ای، استانی و كشوری برگزار می‌شود، ادامه داد: آزمون منطقه‌ای كتابخوانی دراردیبهشت ماه، استانی در تابستان و مرحله كشوری آن تا آبان ماه سال جاری برگزار می‌شود.
رمضانی بیان داشت: این دوره از مسابقات كتابخوانی با هدف ترویج فرهنگ مطالعه كتاب در بین گروه سنی پایین، رشد تخیل كودكان ، پركردن اوقات فراغت، افزایش دانش و شناخت در دانش آموزان به اجرا درآمده است.
وی عنوان كتاب های مسابقه كتابخوانی كشوری در مدارس را باغ كیانوش، پهلوان پهلوانان، جادوگر دهكده سبز و رفاقت به سبك تانك ذكر كرد.
وی با بیان اینكه كارگروهی از نویسندگان توانمند و بزرگ كشور برای ترویج فرهنگ مطالعه در بین جامعه هدف در معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش فعال شده است، اضافه كرد: یكی از عوامل فراری بودن دانش آموزان از مطالعه در اختیار نبودن كتاب مناسب و قیمت بالای كتاب در كشور است.
مدیركل فرهنگی هنری ، اردوها و فضاهای آموزشی وزارت آموزش و پرورش گفت: از ناشران بزرگ كشور نیز درخواست كردیم كه كتاب‌های مورد نیاز را با 40 درصد تخفیف در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار دهند.
رمضانی گفت: انتظار می رود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای افزایش مطالعه بین دانش‌آموزان، در این حوزه با آموزش و پرورش همراه شود.
وی افزود : در دومین جشنواره كتابخوانی دانایی توانایی استان البرز 15 هزار دانش آموز شركت كردند.
وی تصریح كرد: همزمان با بیست و ششمین هفته كتاب جمهوری اسلامی در اواخرآبان ماه بیست و یكمین دوره طرح ملی 50 هزار نمایشگاه در 50 هزار مدرسه سراسر برگزار می شود.
رمضانی با تاكید بر ضرورت توسعه فرهنگ كتابخوانی در مدارس اظهار داشت: این نمایشگاه ها به منظور توسعه فرهنگ كتاب و كتابخوانی در بین دانش آموزان و با همكاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برپا می شود.
وی ادامه داد: مقدمات برپایی این نمایشگاه ها از مردادماه آغاز شده و تاكنون 300 ناشر در مراحل اولیه این طرح شركت كرده اند و پس از ارزیابی كارگروه كتاب، آثار 200 ناشر مورد تایید قرار گرفته است.
مدیركل فرهنگی هنری وزارت آمورش و پرورش یادآورشد: تاكنون 10 هزار و 500 عنوان كتاب به دبیرخانه انتخاب كتاب مستقر در موسسه فرهنگی منادی تربیت رسیده كه از این تعداد 6 هزار و 500 عنوان برای ارائه در نمایشگاه های مدارس مورد تائید قرار گرفته است.
رمضانی ادامه داد: در نمایشگاه كتاب رامسر كه مهرماه 97 دایر شد از 3 استان ممتاز و 6 استان برتر سال گذشته كه در برپایی 50 هزار نمایشگاه كتاب مشاركت داشتند با اهدای لوح تندیس و هدیه نقدی تجلیل شد.
در مدارس كشور 14 میلیون دانش آموز مشغول تحصیل هستند.
استان البرز 442 هزار و 500 دانش آموزدارد.
2819/ 6155