به گزارش ایرنا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، بهروز ابطحی روز یكشنبه با اعلام گزارش سومین گشت دریایی «كاوشگر خلیج فارس» در محدوده دریای عمان، تنگه هرمز و خلیج فارس افزود: اگر غلظت اكسیژن محلول در آب به مقادیر كمتر از 2 میلی گرم بر لیتر (حدود 60 میكرومول بر كیلوگرم) كاهش یابد شرایط فقر اكسیژن به وجود می آید.
وی ادامه داد: این پدیده به طور طبیعی در اعماق 200 تا 1000 متری برخی مناطق اقیانوسی و نیز محیط های ساحلی آلوده به فاضلاب و كودهای كشاورزی و در اثر تجزیه باكتریایی مواد آلی و بقایای اجساد موجودات زنده و مصرف اكسیژن ایجاد می شود.
ابطحی گرم شدن كره زمین (كاهش حلالیت اكسیژن در آب و تقویت لایه بندی در اقیانوس ها و دریاها) و افزایش ورود فاضلاب ها و كودهای شیمیایی حاوی فسفر و نیتروژن معدنی را از عوامل اصلی تشدید پدیده كاهش اكسیژن در محیط های دریایی عنوان كرد.
وی افزود: این عوامل باعث شده تا حجم و مساحت قابل توجهی از محیط های دریایی جهان به مناطق مرده (dead zone) تبدیل شوند، پژوهش ها نشان می دهد كه وسعت و تعداد مناطق مرده دریایی با شرایط زیست محیطی فعلی حاكم بر كره زمین در حال افزایش بوده و اقیانوس ها در حال از دست دادن تنفس خود هستند.
وی ادامه داد: از دهه 1960 تا كنون 4.5 میلیون كیلومتر مربع بر مساحت مناطق مرده در دریاها و اقیانوس ها اضافه شده است.
رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی پیش بینی كرد: بر اساس نتایج این گشت دریایی برای بسیاری از موجودات زنده (بویژه ماهیان) در دریای عمان، زندگی، محدود به لایه بسیار نازكی از سطح آب (ضخامت چند 10 متر) شده است.
ابطحی یاد آور شد: از آنجاییكه احتمال به سطح رسیدن و انتشار آب های كم اكسیژن در سراسر سواحل دریای عمان تحت تاثیر جریان های عمودی و افقی كه از ویژگی های منطقه مذكور است وجود دارد، استقرار چنین توده عظیمی از آب های كم اكسیژن و بسیار نزدیك به سطح در دریای عمان می تواند به عنوان یك عامل تهدید كننده برای منابع زیستی این منطقه به شمار آید.
وی تصریح كرد: نتایج اندازه گیری های میدانی نشان می دهد در بیشتر نواحی خلیج فارس و تنگه هرمز، حتی در فصول گرم سال كه شدید ترین شرایط لایه بندی در ستون آب برقرار است، غلظت اكسیژن محلول وارد محدوده هایپوكسیا نشده است.
وی افزود: دلیل این پدیده را می توان به تهویه مناسب آب های عمقی توسط جریان پایین رونده آب های شور و چگال و اكسیژن دار بخش های كم عمق جنوب خلیج فارس نسبت داد، با این حال، نتایج نشان می دهد در آب های نزدیك به بستر در نقاط محدودی از خلیج فارس و تنگه هرمز احتمال بروز شرایط فقر اكسیژن در برخی فصول سال وجود دارد.
همچنین عضو هیات علمی پژوهشگاه و مدیر سومین گشت دریایی «كاوشگر خلیج فارس» در تشریح جزئیات این گشت اظهار داشت: محققان پژوهشگاه با استفاده از تجهیزات نمونه برداری، نمونه های آب را از اعماق دریای عمان به روی شناور منتقل كرده و مورد بررسی قرار دادند.
ابوالفضل صالح افزود: نتایج سنجش اكسیژن این نمونه برداری ها نشان می دهد كه در سراسر دریای عمان در اعماق بیش از 40 متر تا بستر دریا (در عمق 1000 متر) در زمان انجام این مطالعه شرایط فقر اكسیژن حاكم است.
وی تصریح كرد: اگرچه آب شور و نسبتا گرم و اكسیژن دار خلیج فارس كه از طریق تنگه هرمز وارد دریای عمان می شود در اعماق حدود 200 تا 400 متر باعث افزایش اندك غلظت اكسیژن در این لایه در دریای عمان می شود، اما با این حال شرایط فقر اكسیژن در این لایه نیز همچنان حاكم است.
مسوول اجرای برنامه علمی «كاوشگر خلیج فارس» معتقد است كه مصرف اكسیژن (بدون جایگزین شدن) همراه با تولید دی اكسید كربن در ستون آب باعث افزایش قابل توجه اسیدیته آب می شود به طوری كه در اعماق حدود 1000 متر در دریای عمان، pH آب حدود 0.7 اسیدی تر از آب های سطحی به ثبت رسید.
به گفته وی همچنین افزایش اسیدیته آب نیز یكی از عوامل محدود كننده زیست در محیط های دریایی بویژه برای موجوداتی است كه دارای اسكلت یا پوسته كربنات كلسیمی هستند. كاهش شدید غلظت اكسیژن همچنین شرایط مناسبی را برای تولید گازهای بسیار سمی مانند دی هیدورژن سولفید و گاز گلخانه ای نیتروس اكسید در محیط های دریایی فراهم می آورد.
صالح ضمن اشاره به مطالعات اقیانوس شناسی پیشین خاطرنشان كرد كه بر اساس مطالعات اقیانوس شناسی، دریای عمان و شمال دریای عرب (كه در جنوب دریای عمان واقع شده است) به طور طبیعی در بردارنده توده عظیمی از آب های كم اكسیژن و یا فاقد اكسیژن هستند.
وی یاد آور شد: در سال 2017 میلادی، یك تیم تحقیقاتی از دانشگاه آنگلیای شرقی در انگلستان با همكاری دانشگاه سلطان قابوس عمان با استفاده از ربات های سی گلایدر (seaglider) به پژوهش در دریای عرب و دریای عمان تا عمق 1000متری پرداختند و نتایج تحقیقات آنها نشان داد كه این منطقه وسیع ترین و ضخیم ترین منطقه دریایی مرده بر روی زمین محسوب می شود.
دكتر باستین كویست رهبر این تیم تحقیقاتی از این منطقه به عنوان یك منطقه مرده وسیع و روبه گسترش یاد می كند كه بطورعمده از موجودات زنده عاری شده است.
محققان پژوهشگاه خاطرنشان كردند كه امروزه گسترش مناطق مرده دریایی و كاهش اكسیژن محلول در آب دریا كه عمدتا تحت تاثیر عوامل انسانی مانند مصرف سوخت های فسیلی و ورود فاضلاب های شهری و كشاورزی به محیط های دریایی تشدید می شود، همراه با سایر استرس های موجود محلی، منطقه ای و جهانی مانند صید بی رویه، تخریب فیزیكی زیستگاه ها، ورود آلاینده ها، اسیدی شدن دریاها و گرمایش جهانی، تهدیدی جدی برای منابع زیستی دریایی محسوب می شوند.
اقدام های مشترك در زمینه كاهش استرس های محلی و منطقه ای می تواند از تاثیرات منفی چنین پدیده هایی بر منابع زیستی دریایی بكاهد.
سومین گشت دریایی «كاوشگر خلیج فارس» كه در راستای برنامه بلند مدت پایش اقیانوس شناسی خلیج فارس و دریای عمان در 26 شهریور 1397 به مدت دو هفته در محدوده دریای عمان، تنگه هرمز و خلیج فارس انجام شد.
در این گشت دریایی كه با حضور 12 پژوهشگر و در 27 ایستگاه نمونه برداری با موفقیت انجام شد، پژوهشگران با تمركز بر چالش های پیش روی خلیج فارس و دریای عمان پیرامون موضوع های كاهش میزان اكسیژن در بخش های عمیق خلیج فارس و دریای عمان و اثرات آن بر شناورزیان و كفزیان دریایی، میزان اسیدی شدن محیط های دریایی كشور، تخمین عواقب ناشی از افزایش آلاینده های شهری و كشاورزی بر روی منابع زیستی خلیج فارس، آلاینده های نفتی و میكروپلاستیك ها، بازسازی شرایط محیطی در چند قرن اخیر در خلیج فارس و غیره، مطالعه و بررسی های لازم را انجام دادند.
پایش وضعیت اكسیژن محلول در دریای عمان و تغییرات فصلی و بلندمدت آن و تاثیر متقابل غلظت اكسیژن محلول بر موجودات زنده و رژیم بیوژئوشیمیایی ستون آب در این منطقه جزء اهداف برنامه پایش اقیانوس شناسی پژوهشگاه بوده و در مراحل آتی برنامه پایش با جزئیات بیشتری مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
3219/6048
تاریخ انتشار: ۲۷ آبان ۱۳۹۷ - ۱۱:۱۵
بندرعباس- ایرنا - رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی از حاكم بودن شرایط نامطلوب اكسیژن در دریای عمان خبر داد و گفت: ستون آب در دریای عمان از دهانه تنگه هرمز تا آب های عمیق روبروی چابهار در اعماق بیش از 50 متر با كمبود شدید اكسیژن مواجه است.