نقش موثر آبیاری نوین در توسعه كشاورزی

در ابتدا غالب كشاورزانی كه از روش آبیاری غرقابی استفاده می كردند در مقابل اجرای طرح آبیاری نوین مقاومت می كردند و معتقد بودند درختان سیرآب نمی شوند و یا به ثمر نمی رسند اما رفته رفته كه كاهش منابع زیر زمین و كم بارشی شدت گرفت به این حقیقت پی بردند كه تنها راه از برون رفت از این مشكل ، استفاده از آبیاری نوین است كه می تواند راندمان تولید را بالا ببرد.
روش های آبیاری تحت فشار با راندمان و كارایی بالاتر در مقایسه با روش های آبیاری سطحی یكی از مهمترین راهكارهای افزایش كارایی مصرف آب است ، آبیاری قطره ای بالاترین راندمان را در بین روش های آبیاری تحت فشار دارد.
مطالعات نشان داده كه آبیاری قطره ای زیرسطحی با استفاده از آب كمتر و بالا بردن راندمان كاربرد آب در مزرعه، استفاده از پساب و آب های شور و لب شور، افزایش عملكرد محصول، كنترل املاح خاك و افزایش شوری و كاهش انرژی مصرفی و هزینه ها تضمین كننده كشاورزی پایدار در سطح كلان است.
آبیاری قطره ای از سال 1950میلادی در دنیا مطرح شد و تاكنون 68سال از عمر بكار گیری این روش می گذرد و دراین سالها مردم كشورها جهان به تدریج یاد گرفتند كه به جای رها كردن آب، با مجهز كردن زمین های كشاورزی به آبیاری نوین در وقت و انرژی و همچنین نیروی انسانی صرفه جویی می شود ، استفاده از این روش در كشاورزی ایران به پنج دهه می رسد.

*آمار مقایسه ای آبیاری نوین در 18سال گذشته
مقایسه آمار سازمان جهانی آب در سال 2 هزار و آمارهای سال 2018میلادی از سوی وزارت جهاد كشاورزی نشان می دهد كه در 18سال گذشته حدود یك میلیون و 447 هزار هكتار از زمین های كشاورزی ایران به آبیاری نوین مجهز شده یعنی هر سال بطور متوسط در بیش از 80 هزار هكتار طرح اجرا شده است.
آمار ارائه شده ازسوی سازمان جهانی آب برای جمهوری اسلامی ایران نشان می دهد كه ازمجموع هشت میلیون هكتار زمین كشاورزی كشورمان در سال 2 هزار میلادی، 200 هزار هكتار از اراضی كشور با آبیاری بارانی و 53 هزار هكتار با روش قطره ای آبیاری شدند.

*مجهز شدن 20 درصد زمین های كشاورزی و باغی به سیستم نوین آبیاری
براساس آمار وزارت جهاد كشاورزی، یك میلیون و 700 هزار هكتار از مجموع هشت و نیم میلیون هكتار زمین باغی و زراعی كشور به آبیاری نوین مجهز شده اند.
براساس مطالعات انجام شده حدود چهار میلیون و 500 هزار هكتار از زمین های كشاورزی كشور قابلیت تجهیز به آبیاری نوین را دارد كه تجهیز هر هكتار آن به طور میانگین نیازمند حدود 150 میلیون ریال اعتبار است.
در برنامه ششم، بر اساس پیش بینی های صورت گرفته سالانه 600 هزار هكتار از باغ ها و مزارع كشور به آبیاری نوین مجهز شود بطوریكه در پایان این برنامه باید میزان صرفه جویی در مصرف آب به 11 میلیارد مترمكعب در سال برسد.

*تبخیر71 درصد آب بارندگی در ایران
متوسط بارندگی كشور ایران 250میلی متر (یك سوم متوسط جهان) است كه حدود 71 درصد آن تبخیر و از دسترس خارج می شود و این كشور را در زمره یكی از خشك ترین مناطق جهان قرار داده است .
این درحالی است كه براساس آمارهای منتشره از سوی 2 وزارتخانه نیرو و جهاد كشاورزی، كمبود آب یكی از عوامل محدود كننده اصلی توسعه فعالیت های اقتصادی (با محوریت كشاورزی) در دهه های آینده به شمارمی رود.
با توجه به كمبود نزولات آسمانی درایران و به خصوص هرمزگان و توزیع نامناسب‌ زمانی و مكانی بارش ها، تغییر اقلیم و استمرار خشكسالی در20سال گذشته، ضرورت تبدیل روش های آبیاری سنتی به نوین را در این استان بیش ازپیش نشان می دهد .
زمانی پی به اهمیت این موضوع می بریم كه بدانیم افزون بر نیمی از جمعیت یك میلیون و 800 هزار نفری هرمزگان ساكن روستاها هستند و شغل بیشتر آنها كشاورزی و فعالیت در زیربخش های آن ازجمله شیلات و منابع طبیعی است.
در راستای مصرف بهینه آب در بخش كشاورزی هرمزگان در 2 دهه گذشته با كمك های مالی بلاعوض از سوی دولت، سرمایه گذاری گسترده ای صورت گرفته بطوریكه حدود 68 درصد از زمین های زراعی و باغی این استان به آبیاری نوین مجهز و باعث شده در سالهای اخیر به عنوان یكی از سه استان پیشرو كشور دراین زمینه معرفی شود.

*هرمزگان از استان های پیشرو در اجرای آبیاری نوین
هرچند هرمزگان به عنوان استانی ساحلی با فعالیت های بندری، دریانوردی، صید و صیادی وهمچنین در یك دهه اخیر در زمینه نفت، گاز و پتروشیمی و همچنین صنایع فولاد و آلومینیوم شهرت دارد اما با تولید سالانه بیش از 2میلیون و 500 هزار تن محصول كشاورزی و شیلاتی نقش بسزایی در تنظیم بازار محصولات سبزی و صیفی خارج از فصل و همچنین تامین آبزیان كشور دارد.
با توجه به وابستگی فعالیت های كشاورزی هرمزگان به سفره های زیرزمینی آب (98درصد آبی و تنها 2 درصد دیم) می توان بیشتر به اهمیت میزان بارش باران دراین استان پی برد كه براساس آمارهای منتشره شركت آب منطقه ای هرمزگان نزدیك به 2دهه است كه خشكسالی بر این استان سایه انداخته است.

*استان هرمزگان در ردیف سه استان برتر آبیاری نوین
رییس سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان اظهار كرد: مدیریت آب و خاك و امور فنی مهندسی این سازمان در راستای پیاده سازی برنامه های ابلاغی در زمینه مجهز كردن زمین های زراعی و باغی به روش های نوین آبیاری در ردیف سه استان برتر كشور قرار دارد.
علی باقرزاده گفت: در 2 دهه گذشته تاكنون مجهز شدن 103هزار هكتار از باغ ها و مزارع هرمزگان (70درصد زراعی با محوریت محصولات سبزی و صیفی خارج از فصل) به روش های آبیاری نوین باعث صرفه جویی یك میلیارد متر مكعبی در مصرف آب چاه ها و درنتیجه جلوگیری از بیكاری و مهاجرت هزاران نفر از بهره برداران به حاشیه شهرهای این استان شده است.

* 5 هزارمیلیارد ریال برای طرحهای آبیاری نوین هرمزگان
مدیر آب و خاك و امور فنی مهندسی سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان نیز ابراز داشت: برای كمك به اجرای طرح های آبیاری نوین دراین استان دولت تاكنون پنج هزارمیلیارد ریال به صورت بلاعوض پرداخت كرده است.
به گفته مهندس ایمان پژمایه، 85 درصد از هزینه اجرای آبیاری نوین توسط دولت و به صورت بلاعوض و 15درصد باقی مانده نیز توسط بهره بردار ( با دریافت تسهیلات ارزان قیمت ) تامین و پرداخت می شود.
وی وسعت زمین های كشاورزی هرمزگان را 156هزار هكتار اعلام كرد و افزود: تاكنون 68 درصد ازاین سطوح به آبیاری نوین مجهز شده است و باقی مانده آن در چهار سال آینده انجام می شود.
این مقام مسوول در سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان یاد آور شد: سال گذشته هفت هزار و 400 هكتار ازباغ ها و مزارع این استان به آبیاری نوین مجهز شد و امسال نیز 12هزارهكتار در دست اقدام است كه تاكنون حدود 50 درصد آن عملی شده است.
مدیر آب و خاك و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان با تاكید بر كار جهادی در این مدیریت اظهار داشت: چهار هزار هكتار نیز طرح مطالعه شده و آماده عقد قرار داد با بانكهای عامل و شركت های مجری آبیاری نوین است .
پژمایه، ازهرمزگان به عنوان یكی از استان های پیشرو (سه استان برتر كشور) در اجرای طرح های آبیاری نوین در سطح كشور نام برد و گفت: به منظور مقابله با خشكسالی و حمایت از بهره برداران، در صورت تامین اعتبار این آمادگی وجود دارد كه طرح های بیشتری تهیه و به مورد اجرا گذاشته شود.

* صرفه جویی سالانه یك میلیارد متر مكعب آب
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان می گوید: به ازای مجهز شدن هر یك هكتار از زمین های كشاورزی به آبیاری نوین، 11هزارمتر مكعب در مصرف آب (نسبت به روش سنتی) صرفه جویی می شود.
مهدی ترابی زاده با اشاره به مجهز شدن 103 هزارهكتار از زمین های باغی و زراعی هرمزگان به آبیاری نوین اظهار كرد: اجرای این طرح ها موجب صرفه جویی سالانه یكهزار و 133میلیون متر مكعب آب دربخش كشاورزی این استان شده است.

* همكاری جهاد كشاورزی و آب منطقه ای هرمزگان
به گفته رییس سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان اجرای طرح های آبیاری نوین توسط این سازمان براساس مجوزهای صادره از سوی شركت آب منطقه ای استان به ویژه پروانه بهره برداری چاه آب انجام می شود.
به گفته كشاورزان پیشرو و كارشناسان كشاورزی خبره از آنجایی كه هیچگونه سیستم كنترلی (كنتور هوشمند) روی چاه های آب در هرمزگان نصب نشده، ممكن است بهره برداران از آب صرفه جویی شده برای توسعه زمین های جدید استفاده كنند.
این درحالی است كه بر اساس قوانین و بخشنامه های موجود، با توجه به استمرای و گسترش خشكسالی بهره بردارانی كه زمین های كشاورزی آنان به روش های آبیاری نوین مجهز شده حق ندارند از محل صرفه جویی صورت گرفته زمین های بیشتری را زیر كشت ببرند.

* حذف مصوبه نصب سیستم های هوشمند چاه های آب كشاورزی
نصب سیستم های هوشمند روی چاه های آب كشاورزی تا سال گذشته از وظایف وزارت نیرو بوده كه امسال این مصوبه حذف و از بهره برداران خواسته شده كه هزینه نصب كنتور را پرداخت كنند.
سازمان جهاد كشاورزی به عنوان متولی فعالیت های كشاورزی درهرمزگان از ابتدای دولت یازدهم تاكنون (حدود 5 سال) فعالیت هایی در راستای ارتقای زیر ساخت ها ازجمله طرح های آب و خاك، تولید نشاء اصلاح شده گیاهان زراعی با هدف توسعه كشت های متراكم و كاهش دفعه های آبیاری (گلخانه ای و داربستی) به منظور افزایش تولید در واحد سطح و همچنین صرفه جویی در نهاده های كشاورزی انجام داده است.
در راستای صرفه جویی در مصرف آب و دیگر نهاده های كشاورزی، بهره برداران این استان در زمینه تجهیز كشت های زراعی به آبیاری نوین و همچنین تولید انبوه نشاِء گوجه فرنگی، بادمجان، كدو، فلفل و ذرت دانه ای با هدایت سازمان جهاد كشاورزی هرمزگان فعالیت های چشمگیری داشته اند.
وسعت زمین های كشاورزی هرمزگان 156هزارهكتار با تولید سالانه دو میلیون و 300هزارتن محصول باغی ، زراعی فصلی و خارج از فصل اعلام شده است.
استان هرمزگان با توجه به شرایط جغرافیایی و داشتن محصولات متنوع خارج ازفصل ازجمله سبزی و صیفی می تواند نقش بسزایی درتولید و حتی صادرات اینگونه محصولات، تنظیم بازار تره بار در2 فصل پاییز و زمستان و همچنین ایجاد اشتغال بیشتری برای دانش آموختگان رشته های كشاورزی و زیرمجموعه های آن داشته باشد.
6149 /6048/1630