سقف های شیشه ای برای زنان كارآفرین

به گزارش روز پنجشنبه خبرنگار علمی ایرنا، كاركردن زن و مرد نمی شناسد. این تفكر دنیای جدید است، در حالی كه در گذشته نه چندان دور دست كم در كشور ما نگاه این گونه بود كه مرد كار بیرون و زن خانه داری و بچه داری كند، اما سوال این است حالا كه این نگاه به ظاهر تا حدودی تغییر كرده، سهم زنان در دنیای كار و كار آفرینی چقدر است.
بر اساس اعلام اكونومیست (هفته‌نامه خبری و بین‌المللی انگلیس) در خصوص فعالیت استارت آپ ها در كارآفرینی، رتبه ایران در سال 2016در بین 138 كشور جهان 80 بوده و در بعضی از شاخص ها مانند نوآوری جهش بسیار زیادی وجود داشته است؛ به طوری كه رتبه آن در سال 2018 بسیار بالا رفته است. در سال 2015 رتبه 106 را داشتیم، در سال 2017 به 57 رسیدیم و در سال 2018 رتبه 65 را كسب كردیم.
اما در این میان سهم زنان از بازار كارآفرینی چقدر است، چهار سازمان جهانی شامل بانك جهانی، اكونومیست، دیده بان جهانی كارآفرینی و مدرسه كسب و كار جهانی كه فعالیت استارت آپ ها را در دنیا رصد می كنند، می گویند یكی از مهم ترین مسائل سنجش درجه توسعه یافتگی كشور، اهمیت و اعتباری است كه زنان در آن كشور دارا هستند.
اما در سطح دنیا واقعیت این است كه زنان با چالش هایی در كارآفرینی مواجه هستند، آنان با اینكه دو سوم ساعت كار می كنند، اما فقط یك دهم درآمد و یك صدم مالكیت را در جهان دارا هستند، این شرایط بر یك زن كارآفرین ایرانی نیز صدق می كند كه علاوه بر آن باید چالش سقف شیشه ای یا همان نگاه جنسیتی را نیز تحمل كند.
با توجه به اهمیت موضوع همایش بانوان كارآفرین در توسعه كسب و كارهای خوش آتیه در نگارستان خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، در این همایش كه با حضور كارآفرینان برگزار شد، مسائل مختلف این قشر مطرح و مورد واكاوی قرار گرفت. امیر محمود زاده دبیر همایش به نقش بانوان كارآفرین در توسعه كسب و كارهای خوش آتیه اشاره كرد و گفت: باید شرایطی فراهم شود تا بتوانیم از توان بانوان كشور برای ایجاد یك اقتصاد مدرن استفاده كنیم.

*** كارآفرینی همراه با دست و پنجه نرم كردن با چالش های این حوزه
محمد مهدی رشیدی رئیس یكی از مراكز شتابدهنده و عضو سابق هیات علمی دانشگاه صنعت نفت گفت: افراد زیادی اعتقاد دارند كارآفرینی صرفا ایجاد شغل است؛ در حالی كه این طور نیست. فرض كنید در یك كارخانه صنعتی با 60 تا 70 سال قدمت، یك خط تولید جدید وارد می شود و بخشی از كار را به شكل اتوماتیك انجام می دهد. این امر مستلزم این است كه هزینه ای انجام شود و در مقابل به بخشی از نیروی كار را هم نیاز نخواهد بود و باید به نحوی از سیستم خارج شوند.
وی افزود: اتفاقی كه در تمام صنایع در دهه 60 تا 90 رخ داد، در واقع ارزش آفرینی كردیم؛ یعنی تمام مبانی كارآفرینی را رعایت كردیم، اما نه تنها شغلی ایجاد نكردیم بلكه مشاغلی را هم از بین بردیم؛ در حالی كه كارآفرینی این است كه بتوانیم علاوه بر ایجاد شغل با چالش هایی كه در حوزه كارآفرینی وجود دارد رو به رو شویم و بتوانیم با آنها دست و پنجه نرم كنیم.
وی به دلایل شكست استارت آپ ها اشاره كرد و گفت: استارت آپ یا كار جدید به این معنا است كه یك فرصتی را به درستی تشخیص و ارزشی را حول آن فرصت طراحی كند. یكی از دلایلی كه منجر به شكست استارت آپ ها می شود نیز همین تشخیص ندادن فرصت ها و عدم استفاده از آن است. معمولا استارت آپ های نوپا برای خودشان طرح كسب و كار (بیزینس پلن) ندارند و همین مسئله باعث می شود استعداد و ایده شان از مسیر خارج شود.

***رتبه خوبی از لحاظ فعالیت استارتاپ ها داریم
رشیدی گفت: چهار سازمان جهانی بانك جهانی، اكونومیست، دیده بان جهانی كارآفرینی و مدرسه كسب و كار جهانی فعالیت استارت آپ ها را در دنیا رصد می كنند كه چهار مدل مختلف دارند.
وی به گزارش اكونومیست اشاره كرد و افزود: رتبه ایران در سال 2016 در بین 138 كشور جهان، 80 بود و در بعضی از شاخص ها مانند نوآوری جهش بسیار زیادی داشت؛ به طوری كه این رتبه در سال 2018 خیلی بالا رفته است. در سال 2015 رتبه 106 را داشتیم، در سال 2017 به 57 ارتقا یافته و در سال 2018 رتبه 65 را به دست آورده ایم.
رشیدی تاكید كرد: برای اینكه استارتاپ ها بتوانند در كشور فعالیت داشته باشند باید از استراتژی تمركز بهره‌ گیرند و دولت كارخانه های تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی را در بحث جغرافیایی و اجتماعی متمركز كند تا باعث پیشرفت ساز و كار كارآفرینی شود.

*** جایگاه زنان در دنیای كار آفرینی
وی در ادامه سخنانش در مورد حضور زنان در عرصه كسب و كار گفت: همین سازمان های مهم می گویند یكی از مهمترین مسائل سنجش درجه توسعه یافتگی كشور، اهمیت و اعتباری است كه زنان در آن كشور دارا هستند. به همین دلیل است كه می گویند زنان نقش های دوگانه یا گاهی سه گانه دارند. خانه داری می كنند، مامور پرورش فرزندان هستند و فرد مشاركت كننده در درآمد اقتصادی خانوار محسوب می شوند.
رشیدی افزود: امروز در بحث خانواده نگاه تغییر كرده است. زمانی در جوامع سنتی مردان نان آور بودند، زنان خانه دار و تربیت فرزندان را بر عهده داشتند. به طور طبیعی بحث های درآمد زایی از سوی مردان صورت می گرفت، اما در حال حاضر بحث هایی كه در حوزه كسب و كار ساری و جاری است در همه دنیا و از جمله كشور ما هم اثر گذاشته و شیوه تولید، سبك زندگی و نقش های والدین تغییر كرده است.
وی اظهار داشت: هر كدام از والدین می توانند در خانه فضایی برای كارآفرینی ایجاد كنند. زمانی كه بحث كار آفرینی زنان در جامعه پیش می آید، معمولا ذهن ها به سمت زنان كارمند می رود؛ در حالی كه طبق آماری كه به دست آمده بالاترین میزان اشتغال به زنان روستایی و خوداشتغالی و بعد كارآفرین شهری اختصاص دارد.
رشیدی ادامه داد: واقعیت این است كه در سطح دنیا زنان با چالش هایی در كارآفرینی مواجه هستند. آنان با اینكه دو سوم ساعت كار را انجام می دهند، فقط یك دهم درآمد و یك صدم مالكیت را در جهان دارند. این در شرایطی است كه یك زن كارآفرین ایرانی در سه جبهه خانه داری، تربیت فرزند و درآمد می جنگد. زنان در كاری كه قصد انجام آن را دارند، چشم اندازی برای خودشان در نظر می گیرند، در حالی كه شاید مردان این چشم انداز را نداشته باشند.
وی اظهار داشت: زنان نگاه بلند مدت به ماجرا دارند و آینده نگرتر هستند. نكته دیگری كه در زنان كارآفرین ایرانی دیده می شود، از خود گذشتگی است. قاعدتا خیلی سختكوش هستند و پشتكارشان مثال زدنی است و ما در بخش های مختلف آن را می بینیم. آنها روی كاری كه در نظر دارند انجام دهند متمركز می شوند، در حالی كه مردان ممكن است بیشتر از این شاخه به آن شاخه بپرند.

***سقف های شیشه ای
رشیدی در ادامه در باره چالش هایی كه زنان كارآفرین با آن رو به رو هستند، گفت: آن ها باید تعادلی بین نقش هایی كه در زندگی برعهده دارند به وجود آورند و این تعادل گاهی اوقات ممكن است باعث ایجاد بحران در زندگی آنها شود.
وی افزود: یكی دیگر از چالش ها بحث نگاه جنسیتی موجود است كه برای زنان ایجاد می شود. در اصطلاحات مدیریتی از این مسئله به عنوان سقف های شیشه ای نام می برند. یعنی به ظاهر هیچ مانعی برای فعالیت زنان وجود ندارد، اما یك سقف شیشه ای وجود دارد كه آنها را در قسمتی از پیشرفت نگه می دارد و مانع كارشان می شود.

** استفاده از ظرفیت ها
محمد مهاجر كه جزو فعالان حوزه بازاریابی و عضو هیات علمی پژوهشگاه شاخص پژوه است، نیز در این همایش گفت: همیشه سخنان خود را با یك مثال شروع می كنم. می پرسم فكر می كنید بزرگ ترین تولید كننده توپ فوتبال در دنیا كدام كشور است. در عین ناباوری 'پاكستان' دارنده این عنوان است. برخی فكر می كنند كشوری مانند برزیل باید صاحب این عنوان باشند، اما در یكی از روستاهای پنجاب توپ های دنیا تولید می شوند.
وی افزود: برندهای مهم جهان مشتری اصلی این توپ ها هستند، 85 درصد توپ فوتبال دنیا در این كشور تولید می شود و جالب تر این است كه 90 درصد افراد روستا در این حیطه كار می كنند، از بچه های كوچك گرفته تا زنان و پیرمردها. این كار درآمد هنگفتی را وارد كشورشان می كنند. این افراد توانسته اند از ایده و توان خود به نحو مطلوب استفاده كنند، بنابراین ما هم باید از فرصت ها و ظرفیت های خود به خوبی استفاده كنیم.

** استفاده از فرانچایز(نشان سپاری)
مجید كرباسچی رییس اتحادیه فناوری اطلاعات و مدرس فرانچایز گفت: فرانچایز در فارسی به نشان سپاری ترجمه شده است. نشان به معنای همان لوگو یا علامت تجاری است، ساده ترین تعریف از فرانچایز این است كه برند و لگوی خود را به صورت قرض یا كرایه در اختیار افراد واجد شرایط قرار دهیم.
وی افزود: با این كار كمك می كنیم كه افراد دیگر از اعتبار ما استفاده و به واسطه آن درآمدزایی كنند. البته باید این نكته را در نظر داشت كه فرانچایز باید زمانی اتفاق بیفتد كه مطمئن باشیم فردی كه لگو و اعتبار را از شما به قرض و كرایه گرفته، بتواند از این طریق كسب درآمد كند.
به اعتقاد كرباسچی این كار روش خوبی برای كسب درآمد و كارآفرینی است.
مدرس فرانچایز گفت: گاید لاین (دستورالعمل) اقتصادی كشور كه توسط حاكمیت و رهبر ترسیم شده است، موضوع اقتصاد مقاومتی است. در این حوزه پنج اصل : اقتصاد درون زا، برون گرا، مردم بنیاد شدن، دانش بنیان و عدالت محور وجود دارد.
وی گفت: مردم بنیاد بودن اقتصاد مقاومتی بسیار مهم است. بیشتر اقتصاد مردم بنیاد اثر آن مستقیم و یا در آینده در حوزه اصناف اتفاق می افتد. 17 تا 19 درصد از تولید ناخالص ملی توسط همین واحدهای كوچك اقتصادی ایجاد می شود و از اقتصادی كه چهره نفتی داشته به سمتی رفته ایم كه واحدهای كوچك نقش مهمی را در اقتصاد پیش گرفته اند.
رییس اتحادیه فناوری اطلاعات با بیان اینكه رفتن به سمت اقتصاد غیرنفتی اتفاق خوبی است اما مشكلی كه وجود دارد نحوه انجام این كار است گفت: آماری را برای شما ارائه می دهم كه واقعا تكان دهنده است. در كشور ما 7 هزار و 100 اتحادیه صنفی و 434 اتاق اصناف وجود دارد. تا الان كه مشغول صحبت هستم 2 میلیون و 575 هزار واحد صنفی فعال در كشور وجود دارد و تمام آنها فقط برای 6میلیون و 500 نفر اشتغال ایجاد كرده اند.
وی افزود: این راه درستی نیست كه مدام شركت ایجاد كنیم و در نهایت نیز در اقتصاد به جایی نرسیم. ما باید روی واحدهای كوچك تمركز كنیم تا اجازه ندهیم طبق آماری كه منتشر شده، به ازای هر یك واحد اقتصادی دو واحد بمیرند و از بین بروند.
وی تاكید كرد: برای پیش رفتن به سمت اقتصاد مقاومتی باید به اصول پایبند بود و به نقش زنان در ایجاد فضای كسب و كار توجه بیشتری نشان داد؛ همان طور كه در تمام دنیا از این ظرفیت استفاده می كنند و به موفقیت می رسند.
علمی م.ش. 9014**1584