شعر كوتاه؛ معجزه‌اي موجز

مرتضي محمودي، از شاعران جوان استان، در سال 1392 گزيده شعرهاي سال‌هاي 1385 تا 1391 را با نام مجموعه شعر «تنها دل درخت به حال ما سوخت» در قطع رقعي از انتشارات بوتيمار چاپ و منتشر كرده است.
مجموعه شعر «تنها دل درخت به حال ما سوخت»، نخستين اثر مرتضي محمودي به شمار مي‌رود كه حاوي 48 شعر سپيد با موضوع آزاد است كه اغلب اشعار اين مجموعه كوتاه و يا نيمه كوتاه هستند.
جهاني پيراموني در اشعار كتاب «تنها دل درخت به حال ما سوخت» گنجانده شده است.
در اين خصوص مرتضي محمودي در گفت‌‎وگو با صداي زنجان، با اشاره به اينكه مجموعه شعر «تنها دل درخت به حال ما سوخت»، در سال 92 توسط انتشارات بوتيمار به چاپ رسيده است و داراي 48 شعر كوتاه و بلند است، مي‌گويد: قطعا در سرودن اين آثار از اشعار بيژن جلالي الهام گرفته‌ام اما اين گونه نيست كه تنها از اين شاعر الهام گرفته باشم.
وي ادامه مي‌دهد: اين شاعر به لحاظ سادگي زباني كه دارد بسيار مورد پسند من است و از همين رو شايد بتوان در برخي از اشعار اين مجموعه الهام‌بخش بوده باشد.
شاعر كتاب «تنها دل درخت به حال ما سوخت» با اشاره به اينكه در حال حاضر در حال گردآوري مجموعه جديدي از آثار و اشعارش است، گفت: چندان عجله‌اي براي چاپ مجموعه دومم ندارم ضمن اينكه در حال حاضر اين مجموعه آماده است ولي سعي خواهم كرد كه اشتباهاتي كه در كتاب اولم داشته‌ام را تكرار نكنم و به تصحيح آنها بپردازم.
محمودي خاطرنشان مي‌كند: اين مجموعه نيز مشابه كتاب قبلي‌ام شعرهاي آزاد و سپيد خواهد بود و همان طور كه در مجموعه «تنها دل درخت به حال ما سوخت» به جهان پيراموني و به طور مشخص زندگي پرداخته‌ام، مي‌پردازد و جهان پيراموني‌ام را در قالب شعر بيان مي‌كند.
اين شاعر در خصوص مشكلات فضاي ادبي و شعري استان زنجان مي‌‎افزايد: به لحاظ اينكه مدتي است از اين فضا به دور هستم و نسبت به فضاي ادبي حاكم كمتر اطلاعي دارم، به نظر مي‌رسد بهتر است در اين زمينه اظهارنظري نداشته باشم.
در ادامه حامد رحمتي، منتقد زنجاني با اشاره به اينكه در علم نقد بايد بر دو مولفه تكيه داشت، مي‌گويد: تحليل و تفسير آثار تنها مواردي است كه بايد در نقد اخلاقي يك اثر مد نظر قرار داد ضمن اينكه يك اثر ادبي براي ماندگاري يا زمان را شكست مي‌دهد و يا زمان بر آن چيره مي‌شود و اثر ادبي كه زمان را مغلوب مي‌كند تاثير‌گذار خواهد بود.
وي ادامه مي‌دهد: شعر مرتضي محمودي شعر سالمي است و زبان سالمي دارد و اين جمله به معناي اين است كه قابل دريافت براي مخاطب خود است و شعر سختي نيست و مي‌توان به راحتي شعر او را خواند و از آن لذت برد.
شاعر مجموعه شعر «عكاس دوره‌گرد» با اشاره به اينكه در كتاب مرتضي محمودي شعرهاي بلند و كوتاهي وجود دارد كه من به شخصه در خصوص اشعار كوتاهش صحبت خواهم كرد، مي‌گويد: او در شعرهاي كوتاه عملكرد قابل قبولي دارد و محمودي در اين شعرها توانسته است نسبت به شاعران استاني عملكرد بهتري داشته باشد.
رحمتي خاطرنشان مي‌كند: در شعرهاي كوتاه عرض فكري شاعر كم است ولي ابعاد كلمه‌اي عميق است و شعر به لحاظ ساختاري كوتاه است و معاني عميقي را در خود گنجانده و اشعار اين كتاب اينگونه است، ضمن اينكه توانسته است به لحاظ رويكردهاي اجتماعي شعرهاي خوبي را خلق كند. شاعر حتي توانسته روزمره‌گي‌هاي زندگي را خوب درك كند و از آنها شعر بسازد و در مواجه با زندگي مثل يك عكاس عمل كند.
وي مي‌افزايد: كوتاه نوشتن سابقه طولاني در شعر دارد و نمونه‌هاي موفق آن را مي‌توان در آثار خيام و دو‌بيتي‌هاي باباطاهر ديد ضمن اينكه شاملو كسي استكه شعر كوتاه را به مردم ايران معرفي كرد.
شاعر «اين ماهي سرخ بند نمي‌آيد» مي‌افزايد: شعر هايكو به لحاظ كوتاه‌سرايي با شعر كوتاه متفاوت است ولي مي‌تواند روي دغدغه كوتاه نوشتن تاثير به سزايي داشته باشد.
وي افزود: بيژن جلالي تاثير زيادي در شعر كوتاه داشت و برخي از اشعار اين كتاب با الهامي زيركانه از اشعار جلالي توانسته است به درستي مفاهيم عميقي را منتقل كند.
رحمتي خاطرنشان مي‌كند: اشعار محمودي ولنگاري زباني ندارد و شعرهاي خوب و آبرومندي در اين كتاب آمده است و در كل مي‌توان اين كتاب را كتاب خوبي دانست ضمن اينكه اميد است شاعر اين كتاب همچنان شعر كوتاه را ادامه دهد چرا كه شعر كوتاه، خاصيت ديناميكي دارد و يك لحظه در ذهن مفاهيم را منفجر مي‌كند و مخاطب با مفاهيم عميقي رو به رو مي‌شود.
در ادامه عليرضا بازرگان، منتقد زنجاني با اشاره به اينكه عنصر غالب در شعرهاي مرتضي محمودي، خيال است، مي‌گويد: او با اتكا به خيال در صور مختلفش توانسته است شعرهايي را بنويسد كه به اندازه‌ي كافي آراسته و در عين حال پيراسته باشند.
شاعر «سر در نمي‌آورم» ادامه مي‌دهد: شعرهاي محمودي از سلامت زباني برخوردارند و نقش عاطفي، ترغيبي و همدلي زبان در آنها بيشتر به چشم مي‌خورد.
منتقد پايگاه نقد شعر بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان مي‌افزايد‌: همچنين حدود نصف شعرهاي كتاب در قالبي است كه از ميان نام‌هاي مختلفي چون ترانك، شعرك و ... كه در طول دوران بر خود ديده است، با طرح بيشتر كنار آمده است.
وي با اشاره به اينكه طرح شعري است كه در آن ايجاز بايد اعجاز كند، مي‌گويد: محمودي در برخي از طرح‌هايش موفق به انجام آن ايجاز اعجازگونه شده است.
بازرگان در پايان مي‌افزايد: مجموعه شعر «تنها دل درخت به حال ما سوخت» به عنوان كتاب اول يك شاعر جوان، كتابي قابل اعتنا و درخور تشويق است.
به نظر مي‌رسد شعر محمودي سرشار از تصاوير ملموس و در عين حال عميق است. حتا با نگاهي سرسري به اين مجموعه مي‌توان فهميد كه شاعر در شعرهايش بي‌آنكه تلاش كند دست به بازي‌هاي زباني و ساختن تركيب‌هاي عجيب و غريب بزند، با ساده‌نويسي از خودش نوشته و در عين حال شاعرانگي را حفظ نموده است . همچنين اميد است اين شاعر جوان زنجاني تجربه‌هاي خوبي را در كتاب‌هاي بعدي خود داشته باشد و مفاهيم عميقي را در كوتاه‌ترين صورت ممكن به مخاطبينش ارائه دهد.
قفس تنها بود
فكر مي‌كرد
كاش پرنده‌اي كوچك
پرنده‌اي كوچك حتي
مي‌توانست تنهايي‌اش را پر كند.
***
در زندگي
بسيار خنديده‌ام
مثل كودكي
در مجلس عزا.
***
غم انگيز است
شب
از پهلويي به پهلويي ديگر شوي
ببيني
تاريكي
از جاي خود تكان نخورده است.
از كتاب تنها دل درخت به حال ما سوخت(انتشارات بوتيمار)

* رزونامه صداي زنجان، زهره ميرعيسي‌خاني، 1397،9،8.
3088/8068