فعالیت های دانشجویی دشوارتر از گذشته پیش می رود

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ جنبش دانشجویی به معنای عمل جمعی، اختیاری، داوطلبانه و جهت دار برای ایجاد تغییر و تحول سیاسی و اجتماعی است. البته هر عمل جمعی دانشجویی، جنبش نیست بلكه به یك حركت جمعی گفته می شود كه افراد آن به قصد ایجاد تغییر و تحول سیاسی اجتماعی پا پیش می گذارند. البته ممكن است گاهی بخواهند در مقابل برخی تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی بایستند.

بنابراین چنین ویژگی هایی برای همه جنبش های دانشجویی در كشورهای مختلف یكسان است كه چنین وضعیتی در ایران نیز وجود دارد. هرچند در دوره های مختلف و با توجه به شرایط سیاسی وضعیتی متفاوت را سپری كرده است.

یكی از مهمترین رخدادهای جنبش دانشجویی ایران را باید مربوط به دهه 30 خورشیدی دانست؛ یعنی زمانی كه پس از كودتای 28 مرداد 1332خورشیدی، ریچارد نیكسون معاون رییس جمهوری وقت آمریكا به منظور بررسی مستقیم اوضاع ایران به تهران آمد. دانشجویان در 16 آذر همان سال در اعتراض به این سفر به برپایی تظاهرات مبادرت ورزیدند و مردم را به مقاومت فراخواندند. در این میان نیروهای حكومت در دانشگاه، دانشجویان را هدف گلوله قرار دادند و بدین شكل سه دانشجو به نام های «مهدی شریعت رضوی، مصطفی بزرگ نیا و احمد قندچی» به شهادت رسیدند. این رویداد سبب شد تا 16 آذر به عنوان «روز دانشجو» در تقویم نام گذاری شود.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز دانشجو با «علی تاجرنیا» عضو سابق شورای مركزی دفتر تحكیم وحدت و عضو شورای هماهنگی جبهه اصلاحات به گفت و گو پرداخته است.

- متن كامل گفت و گو با ایرنا در ادامه آمده است:
**ایرنا: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، جنبش دانشجویی چه وضعیتی را تجربه كرد؟
***تاجرنیا: جنبش دانشجویی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته است كه علت این امر نیز به آن برمی گردد كه این جنبش تا چه اندازه مستقل از دولت و حاكمیت عمل كرده و تا چه اندازه به آن نزدیك شده است. با توجه به این مهم باید گفت كه در دهه نخست بعد از پیروزی انقلاب و بعد از انقلاب فرهنگی، جریان دانشجویی با درك این نكته كه مساله مهم آن روز كشور جنگ و مقابله با دشمن خارجی است، بخش عمده ای از این جریان توجه خود را معطوف به آن كرد و بخش عمده ای از چهره های مطرح دانشجویی در جبهه های جنگ حضور پیدا كردند كه این اتفاق براساس نیاز آن روز جامعه بود. در این دوره فعالیت های دانشجویی به نوعی حركت های جنبشی نبود و بیشتر فعالیت ها در قالب تشكل ها و انجمن های اسلامی دنبال می شد.

**ایرنا: در دوره سازندگی و توجه دولت وقت به توسعه اقتصادی، وضعیت جنبش دانشجویی و فعالیت های سیاسی درون دانشگاه چگونه پیش رفت؟
***تاجرنیا: با روی كار آمدن دولت سازندگی یك بخش مغفول مانده ای از جامعه كه وجود داشت و آن هم توسعه سیاسی همگام با توسعه اقتصادی بود، پیگیری شد. با توجه به این مهم انجمن های اسلامی و تشكل های دانشجویی شكوفاتر و با نگاه منتقدانه تری وارد عرصه فعالیت ها شدند كه در همین دهه یعنی از 1368 تا 1376 خورشیدی اوج دوران جنبش دانشجویی اتفاق می افتد؛ جایی كه جنبش دانشجویی به اندازه ای حركت آفرین می شود كه بدون شك دوم خرداد 1376خورشیدی دستاورد این حركت می شود. در آن زمان كه احزاب، گروه ها و شخصیت های سیاسی به نوعی به محاق رفته بودند جنبش های دانشجویی سعی می كند با مطرح كردن موضوع توسعه سیاسی و نقد رفتارهای حاكمیت به نوعی گفته های متفاوتی ارایه كنند.

در این زمان جنبش دانشجویی برای نخستین بار از راهپیمایی های 13 آبان نگرشی جدید همراه با استكبار ستیزی و نقد رفتارهای اقتدارگرایانه در داخل كشور، ارایه می كند و این حركت های به خرداد 1376خورشیدی منتج می شود. بنابراین نقد حاكیمت از دوره سازندگی و با اعتراض به سیاست های تعدیل و اعتراض به عدم تناسب توسعه سیاسی با توسعه اقتصادی شروع و به دوم خرداد منتج شد و بعد از آن نیز ادامه پیدا كرد.

**ایرنا: جنبش دانشجویی كه باعث روی كار آمدن دولت اصلاحات شده بود در همین دوره نگاه های تندتری نیز به دولت اصلاحات داشت. این اتفاق چرا و چگونه رخ داد؟
***تاجرنیا: از این زمان بخشی از جریان دانشجویی سعی دارد به مانند احزاب سیاسی عمل كند و می خواهند مانند احزاب با ارایه لیست در انتخابات حضور داشته باشد كه این اتفاق باعث نوعی تشتت در بخش هایی از این جنبش می شود؛ بخشی كه معتقد به تعامل با قدرت و حاكمیت بود و بخشی كه نگاه تندتری داشت و معتقد بود كه هرنوع تعامل را باید كنار گذاشت و از این حیث در آن مقطع دچار افراط شد كه اوج آن در پروژه «عبور از خاتمی» و بحث هایی كه در نهایت منتج به این شد كه با سابقه ترین تشكیلات دانشجویی یعنی «دفتر تحكیم وحدت» دچار انشقاق شد.

***ایرنا: شما وضعیت جنبش دانشجویی را از دوره سازندگی تا دوره اصلاحات روبه رشد می دانید. چرا در 18 تیر 1378 خورشیدی حادثه كوی دانشگاه اتفاق افتاد؟
***تاجرنیا: ما در دوره اصلاحات شاهد نوعی دوگانگی در مجموعه حاكمیت هستیم؛ دولتی و مجلس ششم كه طرفدار آزادی های سیاسی و اجتماعی بودند و می خواهند این امكان را ایجاد كنند و ساختاری كه تلاش دارد این مجموعه را محدود كند و حتی می خواهد زهر چشمی از جریان های دانشجویی بگیرد و از آنجایی كه جنبش دانشجویی در دوم خرداد موثر بود، می خواهد نوعی انتقام گیری كند. بنابراین در جریان یك اقدام اعتراضی كه در سال های گذشته بارها اتفاق افتاده بود، برخورد صورت می گیرد و همین امر هم شروع رفتارهای شد كه برخوردهای تند را با جریان های دانشجویی سازماندهی كرد كه نهایتاً با یك نوعی سیاست های فشار و ارعاب و تشدید اختلاف ها در مجموعه دانشجویی منجر شد.

**ایرنا: با روی كار آمدن دولت محمود احمدی نژاد، جنبش دانشجویی چه وضعیتی را تجربه كرد؟
***تاجرنیا: بعد از پایان دوره اصلاحات و روی كار آمدن دولت نهم و دهم جنبش دانشجویی دچار نوعی ركود شد. در این دوره سیاست هایی اعمال شد كه استقلال دانشگاه را كم و فعالیت های دانشجویی را محدود كرد. به این ترتیب نوعی ركود و رخوت در جریان های دانشجویی ایجاد شد و به دنبال آن با اعمال احكام سنگین برای دانشجویانی كه فعالیت های صنفی و سیاسی می كنند، هزینه فعالیت های دانشجویی بالا رفت. در نتیجه دانشگاه عملاً از نشاط و شادابی خود فاصله گرفت.

**ایرنا: چرا با توجه به كاهش سختگیری ها در دولت حسن روحانی نسبت به جنبش های دانشجویی ما هنوز نمی توانیم صحبت از فعال و پویا بودن این جنبش كنیم؟
***تاجرنیا: بعد از روی كار آمدن دولت حسن روحانی، تغییر شرایطی صورت گرفته و ما شاهد فعالیت هایی در جنبش دانشجویی هستیم منتها به سبب بافت دانشجویی و شرایطی كه هنوز بر دانشگاه ها حاكم است؛ یعنی حاكمیت شوراهای فرهنگی و نیروهایی كه از خارج بر دانشگاه ها تحمیل شده اند، هنوز اجازه نداده كه جنبش دانشجویی به جایگاه اصلی و تاثیرگذاری بر فضای عمومی جامعه، برسد.

**ایرنا: ارزیابی شما از وضعیت امروز جنبش دانشجویی چیست آیا می توان گفت كه در حالت نوعی ركورد به سر می برد؟
***تاجرنیا: 40 سال گذشته را باید به چهار دهه برای جنبش دانشجویی تقسیم كرد كه تعامل با حاكمیت، نقد حاكمیت، دوره ركود و رخوت و دوره بازتولید آرمان های جریان دانشجویی كه از دروه جدید شروع شده است.

امروز جریان دانشجویی آنچنان ویژگی های جنبشی را ندارد و ما بیشتر تشكل های دانشجویی را داریم كه به صورت پراكنده در دانشگاه ها فعالیت می كنند. بخش عمده ای از این رخوت محصول سیاست هایی است كه در طی2 دهه گذشته صورت گرفت و دانشگاه را غیرمستقل می خواهد. این مساله هم در جذب استادان و هم سیاست گذاری های سیاسی و فرهنگی در دانشگاه ها و نوع تسلط شورای انقلاب فرهنگی در تعیین مدیران دانشگاه ها و سیاست های آن كاملاً مشهود است. وقتی شرایط به گونه پیش می رود و مقرراتی وضع می شود كه فعالیت برای دانشجویان هزینه بر است و فعالیت های سیاسی را به شدت با ركود مواجه می كند نمی توان انتظار داشت كه یك تشكیلات دانشجویی پویا و بانشاط داشت.

بخشی دیگر از رخوت جریان های دانشجویی به بافت شخصیتی دانشجویان بازمی گردد زیرا شرایط در درون كشور به گونه ای پیش رفته كه دغدغه های دانشجویان كه خروجی مدارس هستند دغدغه های فردی و مسایلی است كه به نوعی به شخص آنها مرتبط می شود و مسوولیت اجتماعی و نگاه فراتر از مسایل شخصی به شدت در جوانان امروز ضعیف شده است. اگر در گذشته بیشتردانشجویان روحیه ای سیاسی و اجتماعی داشتند امروز تعداد آنها بسیار اندك شده است. به همین سبب امروز فعالیت های دانشجویی در درون دانشگاه ها بسیار دشوارتر از گذشته پیش می رود زیرا این فعالیت ها با استقبال كمتری روبرو می شود. بنابراین مجموعه این سیاست ها و تزریق این نوع از دیدگاه ها در فضای دانشجویی باعث شده تا دانشگاه امروز علیرغم كم شدن محدودیت ها نسبت به دوره دولت های نهم و دهم، هنوز نتوانسته به جایگاه خودش نزدیك شود.

پژوهشم9370**9131