ساخت فیلم همچنان در گیرو دار پروانه

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، در متن این نامه آمده است: «با توجه به اصل سوم قانون اساسی و بهره برداری حداكثری از گنجینه انسانی برای خلق آثار سینمایی و شان هنر سینما و نیز به منظور پیشگیری از اِعمال نظراتی كه به طور معمول سلیقه‌ای بوده است و همچنین با باور به شان و منزلت حرفه‌ای و نگاه مسئولانه فیلم‌سازان، ما امضا كنندگان این نامه خواستار پایان بخشیدن به نگاه خُردپندار و محجور از سوی حاكمیت به فیلمسازان بوده و بدین منظور در پایین‌ترین سطح، خواهان ثبت اثر و اختیاری كردن دریافت پروانه ساخت فیلم سینمایی هستیم».
در میان اسامی امضا‌ءكنندگان نام فیلمسازان و چهره های برجسته ای چون داریوش مهرجویی، فاطمه معتمدآریا، بایرام فضلی، محمدمهدی عسگرپور، پوران درخشنده، ناصر تقوایی، ابوالفضل جلیلی، لیلا حاتمی، ‌وحید جلیلوند، مانی حقیقی، علی مصفا، فرهاد ورهرام، مرضیه وفامهر، مهدی فخیم‌زاده، مسعود كیمیایی، رخشان بنی‌اعتماد، مسعود آب‌پرور، نرگس آبیار،، بیژن بی‌رنگ، نوید محمدزاده، مستانه مهاجر و.... دیده می‌شود.
این نامه بار دیگر موضوع لزوم دریافت مجوز برای ساخت آثار سینمایی به عنوان یكی از دغدغه های اهالی سینما مورد توجه قرار داده است.

**آزموده را آزمودن خطاست
بیش از یك دهه است كه سینماگران و تولیدكنندگان آثار سینمایی از گسترش دخالت ها در روند تخصصی شان گلایه دارند و این مساله را نقد می كنند.
مساله گرفتن مجوز پیش از شروع كار یا همان «پروانه ساخت» مساله ای است كه پس از انقلاب و به ویژه به منظور رعایت هرچه بیشتر خطوط قرمز در تولیدات سینمایی مورد توجه قرار گرفت و اعمال شد. مساله ای كه در دوره ای حذف شد و البته همین حذف موقتی نظر مساعد و نامساعد فعالان در این عرصه را برانگیخت.
چندی پیش محسن محسنی نسب تهیه كننده و كارگردان سینما و از منتقدان برداشتن شورای پروانه ساخت در این باره گفته بود: به نظر تغییر می رسد چنین موضوعی در كشور با توجه به این تجربه كه هر فیلمی بدون پروانه ساخت ساخته شده، مشكل دار بوده است، اتفاق خوبی نیست. این اتفاق یك دوره‌ای به صورت گلخانه‌ای انجام و حذف شد؛ یعنی حاصلش خوب نبوده است، پس آزموده را آزمودن خطاست.در نتیجه حذف شورای پروانه به نفع كسانی است كه ثروتمند هستند. افرادی كه معیار‌های فعالیت در این حوزه مهم جامعه را ندارند. این‌ها آقازاده‌ها هستند كه باعث خرابی خواهند شد.
وی در نتیجه گیری نظر خود اعلام كرده بود: طرح این موضوع از سوی آقازاده‌هایی است كه سودای سینما دارند و این شورا جلوی آن‌ها مقاومت كرده است. در كل با انجام چنین كاری مخالفم؛ چون فكر می‌كنم و قبلا نشان داده خروجی مثبتی نداشته است.
از طرف دیگر ساسان سالور تهیه كننده سینما بر لزوم چندجانبه نگری و در نظرگرفتن همه جوانب كار در حذف شورای پروانه ساخت، گفته بود: پس از حذف شورای پروانه ساخت چند مسئله اهمیت ویژه دارد كه باید قطعاً به آن توجه شود و نیاز به برنامه ریزی مدون و محكمی دارد؛ اول این كه باید تهیه كنندگان حرفه‌ای فعالیت كنند تا هر تهیه‌كننده‌ای وارد سینما نشود و اجازه فعالیت پیدا نكند؛ چون حرفه ای‌ها مناسبات و قوانین را به خوبی می‌شناسند و می‌دانند چه اثری تولید كنند تا مشكلات به حداقل برسد و تمامی مسئولیت تولید را برعهده می‌گیرند.
وی افزوده بود: از سویی با حذف پروانه ساخت باید جلوی تولیدات گرفته شود؛ در غیر این صورت شاهد ساخت تعداد زیادی اثر خواهیم بود؛ آن هم در سینمایی كه گنجایش فراوانی در حوزه تولید ندارد. جلوگیری از ورود هر نوع سرمایه و سرمایه گذارانی كه فقط ورود به سینما برای آن‌ها مهم است از اتفاقاتی است كه باید پس از حذف پروانه ساخت مد نظر قرار بگیرد. در كل حذف شورای پروانه ساخت باید طبق اصولی پیش برود كه مضراتش بیشتر از منافعش نشود.

**دوران طلایی سینمای ایران
زمان كوتاهی كه مرحوم «سیف الله داد» (1334-1388) در سمت معاون امور سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، شورای پروانه ساخت حذف شد و برای بسیاری از سینماگران و منتقدان آنقدر اقدامی مثبت و رو به جلو بود كه این دوره را «دوران طلایی سینمای ایران» نامگذاری كردند.
در دهه های پیش، گرفتن نظر مثبت و تایید شورای پروانه ساخته و اخذ مجوز، چونان تاییدی بر كار و تضمینی بر نمایش اثر بود اما امروزه این دو لزوما یكی نیستند و كم نبوده اند فیلم هایی كه در دهه اخیر به رغم گرفتن پروانه ساخت، از پروانه نمایش بازمانده اند و موفق به اكران نشده اند.
ذكر این نكته الزامی است كه توجه داشته باشیم كه پروانه ساخته و پروانه نمایش یكی نیستند و اگر پروانه نمایش را ممیزی و تشخیص آنچه باید روی پرده به اكران گذاشته شود بدانیم، پروانه ساخت به منزله اجازه ای برای شروع و قدم اول در تولید آثار سینمایی است.
برهمین اساس عده ای از فیلمسازان و منتقدان، لزوم حذف پروانه ساخت را مطرح ساخته و بر این عقیده هستند كه اعمال نظر اصلی و درخور باید در مورد پروانه نمایش اعمال شود تا فیلمساز توانایی و آزادی ساخت فیلمش را داشته باشد و دولت هم در نهایت اجازه پخش یا عدم پخش آن را بدهد .
همانطور كه «امیرحسن علم‌الهدی»، كارشناس سینما عقیده دارد: بیش از یك دهه است كه ماهیت صدور پروانه ساخت نیاز به بازنگری دارد. با توجه به تجربه جهانی و ذات سینما، نیاز است تا تمامی كنترل‌ها در این حوزه به سمت پروانه نمایش هدایت شود و سازمان سینمایی برای حذف پروانه ساخت به فكر باشد.
سیدجمال ساداتیان تهیه كننده سینما معتقد است: «در بخش پروانه ساخت به دلیل اعمال نظرات سلیقه‌ای و گاهی هم غیرعادلانه فیلم‌نامه‌ها لطمه می‌خورند و در نهایت فیلم ساخته‌شده از آن ابتر می‌شود. به ‌همین‌ دلیل مدت‌هاست ما فیلم‌های خوب، باكیفیت و درعین‌حال پرفروش نداریم؛ در حالی ‌كه اگر اجازه بدهیم كه فیلم‌نامه در ابتدا ساخته شود، آن ‌وقت بعد از آن از طریق دریافت پروانه نمایش،‌ صاحب فیلم، فیلم را اكران كند. در این مسیر هم صاحب فیلم ریسك را می‌پذیرد؛ چون اصل بر این است كه همه ما به قانون تمكین می‌كنیم و درعین ‌حال خطوط قرمز را هم می‌شناسیم. در حقیقت با حذف پروانه ساخت ظرفیتی به وجود می‌آید تا با همه سینماگران عادلانه برخورد شود.

**لزوم حمایت از لغو پروانه ساخت، حركتی مدنی است
فرهاد ورهرام پژوهشگر، مردم شناس و كارگردان و از امضا كنندگان نامه به پژوهشگر ایرنا گفت: ما این نامه را به عنوان یك حركت دموكراتیك و به عنوان اتفاق و عملی كه باید رخ بدهد امضا كرده ایم. من هیچ وقت در سینمای داستانی نبوده ام اما این نامه را به عنوان حمایت از یك حركت امضا كرده ام. البته در هر حال ما در سینمای مستند هم با همین داستان ها مواجه ایم و از این بابت تفاوتی بین سینمای داستانی و مستند نیست.
'زمانی كه شما بخواهید فیلم مستندی را بسازید با همین روند مواجه هستند و باید به دنبال پروانه ساخت و پروانه نمایش بروید؛ یعنی مجوز گرفتن برای اینها. یعنی من برای یك كار مستند اگر برای تلویزیون یا مركز گسترش یا ادارات دولتی كار نكنم و بخواهم بصورت مستقل (سرمایه شخص خودم یا دیگران) فیلمی را بسازم و وابسته به هیچ جای صنفی و انجمنی و سفارشی نباشم باید همین روند را در وزارت ارشاد طی كنم و بروم به دنبال مجوز طرح و اگر مشكلی نداشته باشد قبول می كنند. در صورتی كه تلویزیون برای ساخت برنامه هایش از ارشاد اجازه نمی گیرد. ممیزی تلویزیون پس از تولید آن است اما برای ما در همان قدم های نخستین و زمانی است كه می خواهیم ایده مان را اجرایی كنیم.'
وی افزود: البته این اتفاق در مستند كمتر رخ می دهد چون معمولا فیلم های مستند سفارش دهنده ای دارند و وقتی سفارش داده باشند دیگر نیازی نیست كه ما به وزارت ارشاد مراجعه كنیم. ولی فیلم مستند هم اگر بخواهد وابسته به هیچ جایی نباشد یا قصد تولید اثری مستقل را داشته باشد باید به وزارت ارشاد برود و اول مجوز ساخت و بعد مجوز نمایش بگیرد.
این كارگردان تصریح كرد: تمام فیلم های مستندی كه در فرهنگسراها، خانه هنرمندان و خیلی از مراكز فرهنگی و هرجایی كه شما نمایش فیلم داشته باشید و بخواهید كه نمایش داده شوند باید به ارشاد فرستاده شوند و از آنجا مجوز نمایش بگیرند.
وروهرام در پاسخ این سوال كه این روند از چه زمانی آغاز شده و آیا وضعیت در اروپا و خارج از ایران هم به همین منوال است به پژوهشگر ایرنا گفت: قبل از انقلاب فیلم را می ساختند و بعد می رفتند و ممیزی آن را می گرفتند. در اروپا اصلا اینجوری نیست و هر تهیه كننده و سرمایه گذاری فیلمش را برای خودش می سازد.
در نهایت وی در پاسخ به این سوال كه اطلاق عنوان كارگردانان مستقل در سینمای آزاد جهان چیست، گفت: اینجوری كه من می دانم آن كارگردانان وابسته به كمپانی های هالیوود نیستند؛ یعنی نهادها یا آدم های دیگری آن را حمایت می كنند و اینها وابسته به چرخه پیچیده هالیوود نیستند. البته كه تمام فیلم ها از نظر سرمایه گذاری مسقل تهیه می شوند ولی آن مستقل بودنی كه مورد بحث ما است به نظرم بحث محتوایی و فكر و اندیشه است.
پژوهشم** س- ب**1552