خيابان وليعصر(عج) زخمي چناركشي!

«خيابان وليعصر(عج) در دنيا بي‌همتاست و به‌دنبال ثبت جهاني آن هستيم». اين جمله را پيروز حناچي؛ شهردار تهران در روز ارائه برنامه خويش در شوراي شهر به‌زبان آورد. او در آن روز هنوز شهردار تهران نشده بود و اما با اعلام اين نكته، نشان داد كه خيابان وليعصر(عج) در ميان هزاران مشكل ريز و درشت پايتخت؛ براي او در اولويت است.

چند هفته‌اي از انتخاب شهردار تهران و حاشيه‌هاي جنجالي امضاي حكم او مي‌گذرد و هم‌اكنون ثبات و آرامش به شهرداري بازگشته است و پايتخت‌نشينان منتظر برداشتن نخستين گام‌ها براي تحقق وعده‌هاي شهردار تهران هستند. حفظ و احياي خيابان وليعصر(عج) يكي از مطالبات شهروندان تهراني است. خياباني كه اين روزها حال و روز خوشي ندارد. نام خيابان وليعصر(عج) با چنارهاي كهنسالش پيوند خورده است؛ پيوندي ناگسستني كه براي رهگذران اين خيابان يك نوستالژي است. چنارهاي وليعصر(عج) نيز مانند صدها نوستالژي ديگر درحال فراموشي و البته نابودي است. آن زمان كه 60 هزار چنار در خيابان وليعصر(عج) كاشته مي‌شد، هيچ‌گاه تصور آن نمي‌رفت 78 سال بعد كمتر از 7 هزار چنار در اين خيابان باقي بماند.

وليعصر(عج)، تنها يك خيابان نيست بلكه ميراث ملي محسوب مي‌شود. سال 91 آسفالت و چنارهاي اين خيابان ثبت ملي شد اما ثبت ملي وليعصر(عج)، ناجي چنارهاي آن نشد. در اين‌سال‌ها چنارهاي وليعصر(عج) به درد خشكي مبتلا شده‌اند. پس از خشك شدن نيز بلافاصله شهرداري آن‌ها را به‌بهانه پرخطر بودن قطع مي‌كند و تغيير شهردار تهران نيز تاكنون موجب توقف پروسه چناركشي نشده است.

خشكي چنارهاي اين خيابان به‌دليل نمك‌پاشي‌ و آبياري با فاضلاب، سنگ‌كاري‌هاي پاي درختان و ساخت و سازهايي كه نزديك پياده‌راه‌ها درحال انجام است و از پايين ريشه درخت‌ها را قطع مي‌كند و از بالا مانع رسيدن نور و هوا به درختان مي‌شود، رخ مي‌دهد. شب‌ نيز زمان رقص اره شهرداري بر تن چنارهاي وليعصر(عج) است. صبح كه مي‌شود، ديگر اثري از آن چنارهاي كهنسال و قديمي نيست؛ گويا هيچ‌گاه در آن سمت خيابان، چناري وجود نداشته است. هرازچندگاهي صداي فعالان محيط‌زيست و رسانه‌ها در اعتراض به قطع چنارهاي وليعصر(عج) بلند مي‌شود و هربار شهرداري، توجيه جديدي براي قطع آن‌ها مطرح مي‌كند.

**طرحي كه بلاي جان خيابان شد
در گذشته وليعصر(عج) خياباني شاداب و مفرح بود كه در دو طرف آن جوي آب روان و درختان سربه فلك كشيده رخ نمايي مي‌كردند. اما داستان چناركشي از يك طرح آغاز شد؛طرح ساماندهي خيابان وليعصر(عج). به‌جرات مي‌توان گفت اجراي طرحي به‌نام ساماندهي خيابان وليعصر(عج) و نهرهاي آن، يكي از متهمان اصلي نابودي چنارهاي بلندترين خيابان خاورميانه است.

جدول‌گذاري و كف‌سازي غيراصولي كه باعث شد درختان از آب روان محروم و چنارها خشك شوند. براساس تحقيقات انجام شده ، تنها راه نجات چنارهاي وليعصر(عج)، جمع‌آوري جداول و باز گرداندن نهرها به‌صورت اوليه است. با انجام اين كار، دوباره آب در داخل جوي روان مي‌شود. همچنين براي آبياري درختان بايد از تراسبندي استفاده شود.

شايد جالب باشد بدانيد كه يكي از مهم‌ترين برنامه‌هاي حفاظت از خيابان وليعصر(عج) در دوره سوم شوراهاي شهر انجام شده است. سندي در اين دوره براي حفاظت از سرمايه‌هاي ميراثي و محيط‌زيستي اين خيابان تهيه شد. در اين سند، خيابان وليعصر(عج) به‌عنوان يك راسته و گذر ميراثي، شناساسي و مقرر شد تمامي چنارها و جدارهايش مطابق قانون حفظ ميراث ملي، حفظ شوند. به‌گفته برخي از اعضاي شوراي شهر تهران، اين سند تاكنون به اجرا درنيامده و پيگيري نيز نشده است. در اين سند، طرح‌هاي كارشناسي كامل و جامعي براي حفظ جلوه‌هاي ميراثي و محيط زيستي وليعصر(عج) ارائه شده است.

**چنارهاي بي‌شناسنامه وليعصر(عج)!
روز گذشته رييس كميته‌ محيط زيست و خدمات شهري شوراي اسلامي شهر تهران در تذكري به سازمان بوستان‌ها و فضاي سبز، بر لزوم تكميل و شفاف سازي درختان محور وليعصر (عج) توسط سازمان بوستان‌ها و فضاي سبز شهر تهران تاكيد كرد.

آرش ميلاني از نبود آمار و گزارش دقيق در اين‌باره ابراز تاسف كرده و گفته است:«سازمان بوستان‌ها و فضاي سبز ظرف دو ماه بايد شناسنامه درختان محور وليعصر (عج) را تكميل و به شوراي اسلامي شهر تهران ارسال كند».

براساس قانون حفظ و توسعه فضاهاي سبز شهري، متولي حفظ فضاي سبز شهري، باغ‌ها و درختان شهرداري‌ها هستند و مكلفند درختان را حفظ و توسعه بدهند. علاو‌ه‌بر اين، شهرداري‌ها بايد براي درختان شناسنامه‌اي با اين اطلاعات كه چه تعداد درخت، چند ساله و اينكه چه نيازهاي دارند، تهيه شود. با اين كار يك تصوير روشن از داشته‌هاي زيست محيطي شهر وجود خواهد داشت. براساس همان قانون، شهرداري‌ها موظفند كه اين آمار و اطلاعات را در اختيار دستگاه‌هاي حاكميتي و نظارتي قرار دهند.

براساس شواهد، شهرداري تهران تاكنون اطلاعاتي را دراين‌خصوص در اختيار سازمان محيط زيست قرار نداده است. يكي از مشكلات اين سازمان، همين مساله است؛چرا كه آن‌ها هيچ‌گونه اطلاعاتي در اين‌باره ندارند. حتي آن‌ها اطلاع ندارند كه آيا شهرداري اقدام به شناسنامه‌دار كردن درختان خيابان وليعصر(عج) كرده‌است يا خير؟خيابان وليعصر(عج) علاوه ‌بر ارزش‌هاي اكولوژيكي و محيط‌‌زيستي، بخشي از هويت تاريخي شهر تهران و كشور محسوب مي‌شود كه اهميت اين خيابان را صدچندان مي‌كند. با اتفاقاتي كه در چند سال اخير رخ داده و نابودي بسياري از اين درختان، آلودگي هوا در اين منطقه به‌شدت افزايش يافته‌است؛ همچنين آب‌ها نيز آلوده شده‌اند.

**محصور در بتن
مساله‌ ديگري كه باعث نابودي درختان شده، اين است كه علاوه‌بر آسيب به تنه و شاخه‌هاي درختان به ريشه‌هاي آن‌ها نيز آسيب وارد شده است. چراكه آن‌ها را در سيمان و بتن سنگ‌فرش خيابان‌ها اسير كرده و با صدور مجوز براي گودبرداري و ساخت 30‌متر پاركينگ ، به ريشه اين درختان صدمه وارد مي‌كنند يا درختان با آب فاضلاب آبياري مي‌شوند كه با انجام اين‌گونه اقدامات، هر روز حلقه زندگي را براي درختان از روي زمين و زير زمين تنگ‌تر مي‌كنيم.

**طرح پياده‌راه شدن وليعصر(عج)
پياده‌راه شدن وليعصر(عج) طرحي است كه در چند سال اخير مطرح شده كه برخي آن را طرحي نشدني و عجيب مي‌دانند و برخي ديگر آن را تنها راه نجات خيابان مي‌دانند. طرحي كه سازمان محيط زيست از آن حمايت كرده اما بسياري از مديران شهري از وجود چنين طرحي ابراز بي‌اطلاعي كرده و برخي ديگر نيز مي‌گويند هنوز مديريت شهري از اثرات پياده راه 17 شهريور رها نشده و تبديل خيابان وليعصر به پياده‌راه به يك بحران در تهران تبديل مي‌شود.

چنارهاي خيابان وليعصر(عج) نيز در ميان كشمكش‌ اين طرح‌ها هر روز قلع و قمع مي‌شوند و مسئولان همچنان درحال ارائه و يا رد طرح هستند. برخي از كارشناسان مديريت شهري نيز بر اين باورند كه طرح پياده‌راه شدن خيابان وليعصر(عج) به اين سادگي كه مطرح مي‌شود نيست، بلكه يك طرح پيچيده و كارشناسي است كه بايد روي آن بررسي و مطالعات بسيار دقيق و كارشناسي انجام شود.

**ادعاهاي واهي
چنارهاي بلند بلندترين خيابان خاورميانه هر روز كمتر از ديروز مي‌شود اما هرزگاهي مديران شهرداري ادعاهاي عجيبي در اين‌باره دارند. مديرعامل سازمان بوستان‌ها و فضاي سبز شهرداري تهران كه اين روزها نام او با قانون منع به‌كارگيري بازنشسته‌گان بر سر زبان‌ها افتاده است؛ در مصاحبه‌اي مدعي شده كه چنارهاي كاشته شده در خيابان وليعصر(عج) را بيشتر از آنچه كه قطع شده است، مي‌داند.

علي‌محمد مختاري در مصاحبه‌اي با تسنيم گفته است: «براي حفاظت و بهره‌برداري مناسب از درختان چنار در فضاهاي سبز شهري، شهرداري تهران، با بهره‌مندي از همكاري و‌نظرات استادان و متخصصان دانشگاهي و موسسات تحقيقاتي، فعاليت‌ها و تحقيقاتي بنيادين را به منظور بررسي دقيق‌تر ناهنجاري‌هاي درختان چنار آغاز كرده‌ است.»

**منتقد ديروز و شهردار امروز
اما پيروز حناچي شهردار امروز تهران و معاون ديروز وزير راه و شهرسازي، بارها نسبت به قطع چنارهاي وليعصر(عج) توسط شهرداري تهران، انتقاد كرده است. او در مصاحبه‌اي با خبرگزاري‌ها درباره وضعيت چنارهاي خيابان وليعصر(عج) گفته است:« فاضلاب خانه‌هاي شمال‌شهر وارد شريان‌هاي اصلي شده و از دو طرف خيابان وليعصر پايين مي‌رود و هيچ اقدامي هم براي كنترل آن‌ها صورت نمي‌گيرد. در بخش‌هاي جنوبي از پايين اميريه به سمت انتهاي خيابان وليعصر (عج) تقريبا چنارها از بين رفته‌‌اند و ديگر درخت بلند در اين منطقه ديده نمي‌شود.

خيابان وليعصر (عج) آن‌قدر مهم است كه بايد بزرگ‌ترين مراكز تحقيقاتي ايران براي حفظ آن تلاش كنند. درختان چنار تهران مريض مي‌شوند، آفت مي‌گيرند، در توفان‌ها ممكن است بشكنند. لذا وقتي يك درخت از بين رفت بايد سه درخت به جاي آن بكارند تا محور وليعصر حفظ شود.اين درختان 60 سال پيش كاشته شدند و ما الان داريم بهره آن را مي‌بريم. ما نيز هم اكنون بايد درخت بكاريم تا ه ديگران 60 سال آينده بهره آن را ببرند.

در بحث قطع درختان خيابان وليعصر (عج)، برخي مي‌گويند كه درختان پوسيده بوده و در معرض سقوط قرار داشته است ولي من فكر مي‌كنم در اين خصوص كج سليقگي صورت گرفت. اقناع افكار عمومي موضوع بسيار مهمي است و مديريت شهري بايد توجه بيشتري به اين موضوع نشان دهد. فرض كنيم مجبور بودند درختان را قطع كنند، بايد اطلاع‌رساني مي‌كردند و فضاي بحث و گفت ‌وگو نسبت به اين موضوع ايجاد مي‌كردند؛ زيرا اين‌ها مسائلي است كه مردم به لحاظ اجتماعي نسبت به آن حساسند. در بسياري از كشورهاي جهان درختان را با سيم بوكسل مهار مي‌كنند و نهايت تلاش را براي حفظ آن صورت مي‌دهند.

درختي كه بعد از 60-70 سال به قطر مناسبي رسيده نبايد به اين سادگي بريده شود. درست است كه پوسيدگي درخت خطرناك است اما اگر هيچ راهي وجود نداشت و افكار عمومي اقناع شدند بريدن بايد آخرين مرحله باشد. اگر تهران 10 ارزش ويژه واجد حفاظت داشته باشد يكي از آن‌ها خيابان وليعصر (عج) است كه بايد نهايت تلاش را براي حفظ آن انجام دهيم».
حال كه پيروز حناچي بر كرسي شهرداري تهران تكيه زده است، زمان يادآوري انتقادهاي او به مديران پيشين شهرداري تهران درباره خيابان وليعصر(عج) است. هم‌اكنون چشم شهروندان تهراني براي نجات يك ميراث ملي رنجور از زخم سال‌ها چناركشي مديران شهرداري تهران به او است.

منبع: روزنامه قانون؛ 1397.9.19
گروه اطلاع رساني**9370**2002