البشیر در دمشق به دنبال چه بود

بر اساس گزارش منابع خبری به جهت محكومیت البشیر در محاكم بین المللی ، رفت و برگشت وی به دمشق با استفاده از یك هواپیمای «توپولف» روسی صورت گرفته كه از پایگاه «حمیمیم» در شرق سوریه به سودان اعزام شده است.
سفر رئیس جمهوری سودان به سوریه اولین سفر یك مقام عالی عربی از سال 2011 و دومین سفر یك رئیس دولت بعد از «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهوری روسیه به سوریه است.
اعلام رسانه های رسمی سوری در ارتباط با سفر البشیر به دمشق حاكی از آن است كه وی در این سفر با اسد در كاخ «الشعب» دیدار و درباره تحولات منطقه ای و بحران های كشورهایی عربی و لزوم روابط نزدیك برای ایجاد یك ساز و كار عربی با احترام به حاكمیت كشورها و عدم دخالت در امور داخلی یكدیگر كه برای بهبودی روابط عربی - عربی و منابع ملت عرب موثر باشد، تاكید كردند.
در جریان بحران سوریه كه از اسفند ماه 1389 آغاز شد، به خاطر رعایت مسایل امنیتی در دمشق و به جهت واقع شدن كاخ الشعب در بالای كوه «قاسیون»، دیدارها و ملاقات های اسد در محل اقامت وی در محله «روضه» دمشق انجام می شد، ولی با توجه به بازگشت امنیت به پایتخت سوریه و اقدامات نظامی ارتش به منظور دور كردن تروریست ها از اطراف این شهر كه آن را با خمپاره مورد حمله قرار می دادند ، این اولین دیدار رسمی یك رئیس جمهوری از سوریه است كه در كاخ مزبور انجام می شود.
به طور كلی با توجه به دیدار چند ساعته البشیر از سوریه در مقطع حساس كنونی این كشور به خاطر بحران هشت ساله، تحلیل های گوناگونی در ارتباط با این سفر و اهداف آن از سوی كارشناسان منطقه غرب آسیا مطرح می شود.
اولین تحلیل این است كه با توجه به نزدیكی البشیر به عربستان به خصوص در سال های اخیر و بعد از فاصله گرفتن از كشورهایی مانند ایران و محور مقاومت، وی در این سفر حامل پیامی از جانب ریاض برای دمشق بوده است .
عربستان به عنوان یكی از كشورهای محوری در ارتباط با بحران سوریه و ایجاد و گسترش آن در كنار برخی كشورهای مانند امارات ، قطر ، اردن ، رژیم صهیونیستی ، تركیه ، آمریكا ، انگلیس و فرانسه است.
برنامه ریزی و طرح آنان بر اساس یك سری محاسبات و تحلیل های غلط در هشت سال قبل بر این پایه استوار بود كه با ایجاد دو اتاق طراحی عملیات علیه دولت سوریه در تركیه (اضنه) و اردن (موك) و استقرار نیروهای امنیتی و اطلاعاتی از كشورهای مختلف با حمایت های مالی عربستان، دولت سوریه كه در سال های اخیر به بسیاری از سیاست های ریاض نه گفته و با آنها مخالفت كرده است ، ساقط شده و با روی كارآمدن مخالفان دولت كنونی سوریه راه برای همراه كردن یكی از مهم ترین كشورهای عربی برای دستیابی به برخی سیاست ها و راهبردها هموار می شود.
از نظر آنان با توجه به مسایل و مشكلاتی اقتصادی و اجتماعی به خصوص بعد از برخی اصلاحات اقتصادی و فقر مردم كه سوریه با آنها درگیر بود ، اقدامات آنان برای براندازی می توانست در كوتاه مدت منجر به نتیجه شده و با هزینه ای كم ضمن از بین رفتن یكی از كشورهای محوری مقاومت برای دیگر كشورهای این محور نیز مشكلاتی ایجاد می شود كه همگی در راستای منافع و مصالح رژیم صهیونیستی بود.
چنین تحلیل و برداشت غلطی از اوضاع سوریه موجب شد تا به دنبال ناآرامی در «درعا» در جنوب سوریه حامیان تروریست ها كه از سال ها قبل ردپاهایی برای خود در بخش های مختلف سوریه هموار كرده بودند، با استفاده از این ناآرامی ها بسرعت به دنبال اجرای زودهنگام طرح هایشان برآمده و ابتدا شهرهای مرزی سوریه و سپس دیگر مناطق این كشور را درگیر اقدامات تروریست هایی از 120 كشور جهان با یكصد گروه كردند كه برخی آمار اعضای آنها را تا 360 هزار نفر نیز تخمین می زنند.
در سال های اولیه بحران سوریه تروریست ها موفق شدند تا نزدیك به 70 درصد خاك این كشور را اشغال كنند و به دنبال خطرناك شدن اوضاع سوریه كشورهای دوست این كشور از جمله روسیه و جمهوری اسلامی ایران وارد عمل شده و با ارایه مشاوره های نظامی لازم بر اساس درخواست دولت دمشق ورق را طی چند سال به نفع دولت مركزی سوریه بازگردانده و اكنون حدود 70 درصد خاك سوریه در كنترل دولت است و تروریست ها در شمال غرب و شمال شرق این كشور به صورت محدود حضور دارند كه تلاش و تاكید دولت سوریه ادامه آزادی این مناطق است.
در نتیجه بحران سوریه بر اساس برخی آمارها تاكنون ضمن از بین رفتن زیرساخت های شهرهای مختلف این كشور دو میلیون واحد مسكونی نیز نابوده شده و 440 میلیارد دلار نیز خسارت به این كشور وارد شده است و در نهایت نیز دست حامیان تروریست ها خالی و دولت سوریه اكنون با سربلندی دوران پسابحران خود را سپری می كند.
در دوره كنونی دو كشور بیشترین تلاش را برای دور كردن خود از بحران سوریه به خاطر عاملیت در آن دارند كه یكی تركیه در شمال سوریه با مرزهای طولانی با این كشور و دیگری عربستان منبع مالی بحران است كه خود را درگیر بحران های زیادی مانند یمن ، عراق ، لبنان و برخی كشورهای شمال آفریقا كرده و اكنون باید دست خالی از همه آنها خارج شود.
رئیس جمهوری سودان در جریان دیدار چند ساعته خود از دمشق تاكید كرد ، سوریه كشوری است كه در خط مقدم قرار دارد و تضعیف این كشور یعنی تضعیف كشورهای عربی و آنچه كه در سال های گذشته روی داد را نمی توان از این حقیقت جدا دانست.
وی ابراز امیدواری كرد كه بحران سوریه حل و این كشور هرچه سریع تر به جایگاه خود در منطقه بازگردد.
عربستان پیش از سفر البشیر به سوریه نیز تلاش هایی را با اعزام هیات های دیگر و برخی شخصیت ها به سوریه و در جریان برگزاری برخی همایش ها و مجمع عمومی سازمان ملل به منظور نزدیك شدن به دمشق انجام داده بود كه همه آنها به خاطر كینه ها و شیطنت های ریاض نسبت به سوریه با شكست مواجه شده بود و به نظر می رسد در صورت درست بودن چنین تحلیلی از سفر البشیر این بار نیز این تلاش با شكست مواجه شده است.
در همین چارچوب برخی از تحلیلگران نیز معتقدند ، اكنون با توجه به برگزاری نشست اقتصادی «اتحادیه عرب» در 9 بهمن ماه در بیروت پایتخت لبنان و تعلیق عضویت سوریه از سال 2011 در آن تلاش هایی نیز برای بازگشت دوباره این كشور در هفته های اخیر به این اتحادیه آغاز شده و می توان بخشی از اهداف سفر البشیر به دمشق را با بازگشت سوریه به اتحادیه مزبور در ارتباط دانست.
تحلیل دیگر در ارتباط با این سفر رقابتی است كه اكنون بین كشورهای مختلف به خصوص عربی برای از سرگیری روابط با سوریه آغاز شده است و در این ارتباط اردن به خاطر همسایگی با سوریه و منافع و مصالح خود بسرعت با اعزام هیات هایی تلاش دارد بار دیگر روابط خود را با دمشق از سرگیرد و اكنون اخباری مبنی بر احتمال رد و بدل شدن سفیر بین دو كشور با توجه به رفت و آمدهای هیات های پارلمانی و اقتصادی بین دو طرف وجود دارد.
در این ارتباط امارات و برخی كشورهای عربی دیگر نسبت به از سرگیری روابط با سوریه اعلام آمادگی كرده اند و حتی رایزنی هایی نیز در ارتباط با آن صورت گرفته، ولی هنوز منجر به نتیجه روشنی نشده است.
دولت سوریه نیز در یك پیام روشن به اردن كه می توان آن را قابل تعمیم به دیگر كشورهای عربی در نظر گرفت، اعلام كرد كه نگاه ما به جلو است .
«محمد خیر العكام» تحلیلگر امور سیاسی سوری امروز (دوشنبه) با اشاره به دیدار رییس جمهوری سودان با اسد ، تاكید كرد كه این دیدار پیام روشنی برای دنیای عرب دارد مبنی بر این كه كشورهای عربی در حال روی آوردن به سمت سوریه هستند.
وی در مصاحبه با خبرگزاری روسی 'اسپوتنیك' افزود: بعید نیست البشیر حامل پیام هایی برای رییس جمهوری سوریه باشد و یا می خواهد پیامی را به دیگر كشورهای عربی مانند مصر و عربستان برساند و چه بسا اهداف خارطوم از این دیدار بیش از دمشق باشد.
العكام با اشاره به این كه این شكل سفر و مقامی كه اقدام به این دیدار می كند، نشان از آن است كه كشورهای عربی پس از روگرداندن از سوریه خود در حال روی آوردن به دمشق هستند، خاطر نشان كرد : سوریه پیش تر گفته بود كشورهای عربی ای كه با دمشق قطع رابطه كردند خود به سمت ما باز می گردد و این سفر دست كم می تواند گواهی بر درستی گفته های سوریه باشد.
البته باید گفت كه سوریه نیز به چنین روابط و رفت وآمدهایی نیاز دارد، ولی در دیگر سو این كشور بر خلاف سیاست های كینه جویانه بعضی كشورهای عربی نسبت به دیگر كشورها به وقایع مثبت نگاه می كند و اگر چنین ورقی شكل عكسی به خود داشت، آن وقت امكان نگاه بهتر به كشورهای مقابل سوریه و تحلیل رفتارهای آنان بیشتر فراهم می شد.
سومین و آخرین نگاه نیز در ارتباط با سفر البشیر به سوریه این است كه خارطوم با توجه به این كه چند سالی است از محور مقاومت فاصله گرفته و به ریاض نزدیك شده است ، اكنون از چنین سیاستی سرخورده شده و به خاطر برخی هزینه ها كه متحمل شده ، منافع و مصالح خود را در آن می بیند كه با توجه به شرایط داخلی سودان بار دیگر راه بازگشت به كشورهای محور مقاومت را در پیش بگیرد و در این ارتباط با توجه به نزدیكی سوریه به ایران بهترین مسیر چنین گرایشی می تواند دمشق باشد.
البشیر 74 ساله اكنون با 29 سال ریاست، خود را برای انتخاب دوباره در انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 سودان آماده می كند و با توجه به مسایل و مشكلات عدیده ای نظیر مشكلات اقتصادی ، نبود درآمد و اجباری برای كاهش هیات های دیپلماتیك در كشورهای جهان ، انحلال دولت و تشكیل دوباره آن ، نارضایتی مردم از شرایط اقتصادی در این كشور ، ناآرامی های داخلی ، جدا شدن بخش جنوبی و تشكیل كشور مستقل ، شكست در همراهی با ریاض برای اعزام نیرو به یمن و كشته شدن شمار زیادی از آنان به خاطر مقاومت جانانه یمنی ها و نظایر آن شانسی برای پیروزی در این انتخابات ندارد و به همین جهت دو سال مانده تا انتخابات مزبور تلاش دارد تا به خاطر قطع امید از ادامه حمایت های ریاض راه مستقلی را برای خود در پیش بگیرد.
بر اساس آخرین آمارهای موجود بیش از 850 نظامی سودانی در یمن كشته شده اند، اما كمك های مالی عربستان و امارات به سودان باعث نجات اقتصاد بیمار این كشور نشده و از سوی مقام های سودانی پیوسته با نارضایتی مردم و درخواست برای بازگرداندن سربازانشان از جنگ یمن مواجه بوده اند.
برخی نظرسنجی ها در سودان نیز حكایت از آن دارد كه 92 درصد از مردم این كشور با انتخابات مجدد البشیر به عنوان رئیس جمهوری مخالف هستند.
العكام تحلیلگر امور سیاسی سوری در همین ارتباط نیز معتقد است با توجه به روابط پرتنش سودان با بیشتر كشورهای عربی و دشمنان خود در غرب، چه بسا اهداف البشیر برای دیدار از دمشق بیش از سوریه باشد چرا كه اخیرا به دلیل خلف وعده كشورهای عربی در ارایه كمك مالی به خارطوم، روابط سودان با برخی كشورها از جمله عربستان به سردی گراییده است.
از دیدگاه وی این دیدار می تواند تاكیدی بر آن باشد كه سوریه مصمم است نقش خود را در دنیای عرب ایفا كند و این بار در اقدام مشترك عربی نقش رهبر خواهد داشت و هیچ اقدام مشترك عربی بدون سوریه ممكن نخواهد بود. موضوعی كه كشورهای عربی هم دریافته اند .
البشیر نیز در جریان دیدار خود با اسد تاكید كرد كه سودان در كنار سوریه و مردم این كشور ایستاده و آماده حمایت از یكپارچگی سوریه است.
البته چنین تحلیلی را نیز از این زاویه می توان ارزیابی كرد كه البشیر با توجه به جدا شدن چند ساله از ایران و به خاطر پایداری سوریه در جریان بحران این كشور و ایستادگی دوستان این كشور به خصوص ایران در جریان این بحران به خوبی درك كرده كه دوستی ایران با كشورهای مختلف جهان و بر اساس مصالح و منافع مقطعی نیست، بلكه یك دوستی واقعی و پایدار است كه می توان روی آن در دوران مختلف حساب كرد و بر خلاف برخی نگاه های دیگر و رایج در جهان است.
از داود پورصحت
خاورم*1436**9366**1651