بهره وری در كشاورزی معطل صنایع تبدیلی

به گزارش ایرنا، از 1641 هزار هكتار مساحت چهارمحال و بختیاری، 250 هزار هكتار (15 درصد) آن به اراضی كشاورزی، 341 هزار هكتار (21 درصد) جنگل و بیش از یك میلیون هكتار (64 درصد) آن مرتع است.
از 250 هزار هكتار اراضی كشاورزی حدود 145 هزار هكتار (59 درصد) آن به كشت محصولات زراعی و حدود 38 هزار هكتار (15 درصد) آن به كشت محصولات باغی اختصاص یافته است و حدود 65 هزار هكتار (26 درصد) آن بصورت آیش است.
سالانه بیش از 1.4 میلیون تن محصولات كشاورزی در این استان تولید می شود كه از این مقدار، حدود 820 هزار تن (65 درصد) مربوط به محصولات زراعی، حدود 200 هزار تن (16 درصد) به محصولات باغی و مابقی به محصولات دام و طیور و كشت گلخانه ای اختصاص دارد.
در بین تمام محصولات باغی گردو و بادام، انگور، سیب و هلو با داشتن سطحی معادل 34 هزار هكتار حدود 90 درصد سطح باغات استان را به خود اختصاص داده است.
این استان در تولید برخی محصولات باغی در جایگاه خوبی در كشور قرار دارد كه به طور مثال در تولید بادام آبی برای نهمین سال پیاپی رتبه نخست را در كشور به خود اختصاص داده است.
اما با این وجود به سبب نبود صنایع تبدیلی، خام فروشی و نبود برندهای معتبر محصولات كشاورزی در استان هر سال شاهد از بین رفتن بخشی از این محصولات هستیم كه نه تنها نمی تواند در افزایش ارزش افزوده این حوزه موثر واقع شود بلكه كشاورزان را با خسارت های قابل توجهی مواجه می كند.
در واقع نبود صنایع تبدیلی و تكمیلی كافی بعنوان حلقه گم شده بخش كشاورزی چهارمحال و بختیاری نه تنها مجال بهره گیری از استعدادهای بالقوه این حوزه را از متولیان امر گرفته بلكه منجر به افزایش حجم ضایعات و سر ریز شدن سود ناشی از دسترنج كشاورزان به جیب دلالان شده است.
در همین راستا بررسی چالش نبود صنایع تبدیلی و اقداماتی كه برای رفع آن تاكنون در استان انجام شده است با حضور كارشناسان، مسئولان و فعالان حوزه كشاورزی در میزگرد ایرنا مركز شهركرد بررسی شد كه مشروح آن را در ادامه می خوانید:

** تولید 1.2 درصد محصولات كشاورزی كشور در استان
معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهادكشاورزی چهارمحال و بختیاری در این میزگرد با تشریح سیمای عمومی بخش كشاورزی استان اظهار داشت: استان با دارا بودن یك درصد از خاك و كمتر از یك درصد جمعیت كشور 1.2 درصد تولیدات بخش كشاورزی كشور را به خود اختصاص داده است.
حسین برزگر افزود: از 280 هزار میلیارد تومان تولیدات كشاورزی استان 3 هزار و 400 میلیارد تومان ارزش افزوده و تولید ناخالص داخلی استان در حوزه كشاورزی است.
وی تصریح كرد: یك سوم تولید ناخالص داخلی استان مربوط به بخش كشاورزی است كه در مقایسه با كشور كه 20 تا 22 درصد است، نشان از ظرفیت و جایگاه خوب بخش كشاورزی در تولید ناخالص داخلی استان دارد.
معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد كشاورزی استان با بیان اینكه میانگین اشتغال كشور در بخش كشاورزی 16 تا 18 درصد است، افزود: این در حالی است كه این بخش 22 درصد اشتغال استان را به خود اختصاص داده كه حاكی از ظرفیت بالای اشتغال این بخش در استان است.
برزگر، رتبه نخست تولید بادام آبی كشور با 24 هزار تن در سال، رتبه 6 تولید قارچ خوراكی با سالانه 7 هزار تن، تولید 250 هزارتن شیر معادل 3.2 درصد شیر كشور، تولید 21 هزار و 200 تن گوشت قرمز و 27 هزار تن گوشت مرغ و تولید یكهزار و 500 تن عسل را از مهمترین ظرفیت های بخش كشاورزی استان برشمرد.

** سالانه 200 هزار تن محصولات باغی در استان
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادكشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد با اشاره به وضعیت محصولات باغی و زراعی استان، اظهار داشت: 200هزار تن سرجمع تولیدات محصولات باغی استان به شمار می رود.
حمیدرضا دانش افزود: محصولات زراعی كشت پاییزه بیش از 83 هزار هكتار گندم و جو را به خود اختصاص داده و و مابقی سطح زیركشت نیز شامل سیب زمینی، چغدرقند، ذرت علوفه ای است.
وی ادامه داد: در بین محصولات باغی، بادام به عنوان شاخص تولید استان با سطح زیركشت 15 هزار هكتار است كه از این میزان 12 هزار هكتار آن بارور است.
دانش خاطرنشان كرد: همچنین گردو 7 هزار هكتار، هلو 3 هزار و 300 هكتار و سیب درختی در حدود 4 هزار هكتار از سطح زیر كشت باغات استان را به خود اختصاص داده است.
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد كشاورزی استان تصریح كرد: همچنین 250 هكتار از اراضی استان به كشت گیاهان دارویی، 2 هزار و 400 تن محصولات گلخانه ای، 7 میلیون شاخه گل بریده و 250 تن توت فرهنگی از دیگر محصولات كشاورزی استان به شمار می رود.

**مصرف كود و سم كمتر از میانگین كشور
دانش همچنین با تاكید بر سلامت محصولات كشاورزی استان افزود: مصرف كل سم و كود استان 156 تن است كه نسبت به میانگین كشوری و جهانی بسیار پایین تر است.
وی خاطرنشان كرد: سالانه 600 نمونه از محصولات زراعی و باغی استان در خصوص سلامت محصولات آزمایش می شود تا درصورتی كه از نظر سموم مشكلی داشته باشند روند تولید آن اصلاح شود.
معاون بهبود امور دام و طیور سازمان جهاد كشاورزی استان نیز در این نشست با اشاره به ظرفیت های این حوزه اظهار داشت: سالانه 300 هزار تن محصولات دام و طیور در استان تولید می شود كه 22 درصد حجم و 35 درصد ارزش اقتصادی تولیدات كشاورزی استان را به خود اختصاص داده است.
سام مردانی ادامه داد: تولید 237 هزار تن شیر، 26 هزار تن گوشت قرمز و 24 هزار تن مرغ و 1500 تن عسل در سال از مهمترین ظرفیت های این حوزه به شمار می رود.
وی خاطرنشان كرد: در استان مشكلی در خصوص تولید محصولات دام و طیور وجود ندارد و در بسیاری از بخش ها تولیدی بیش از نیاز استان داریم اما نوسانات قیمت ارز تولیدات این حوزه را با چالش هایی مواجه كرد.
معاون صنایع تبدیلی سازمان چهارمحال و بختیاری با تعریف صنایع تبدیلی و تكمیلی بخش كشاورزی، گفت: این صنایع به صنایعی گفته می شود كه به فرآوری و عمل آوری محصولات نباتی و حیوانی می پردازد كه بر اساس آن فرایند تولید مواد كشاورزی كامل شده و بصورت بهینه آماده ورود به بازار مصرف می شود.
طهمورث فتاحی افزود: صنایع غذایی بیش از 85 درصد صنایع تبدیلی و تكمیلی مربوط به بخش كشاورزی را تشكیل می دهد و با توجه به آثار مستقیم و غیرمستقیم این صنایع از نظر تولید و اشتغال كه در بخش كشاورزی برجای می گذارد موجب رشد و شكوفایی در سطح كلان اقتصاد می شود.

** صنایع تبدیلی ضرورت كشاورزی نوین
فتاحی تصریح كرد: در اقتصاد كشاورزی معاصر، صنایع تبدیلی عامل مهمی در فرآوری محصولات كشاورزی است كه از یكسو ارزش افزوده محصولات اولیه این بخش را ارتقا می دهد و از سوی دیگر محصولاتی به بازار ارائه می كند كه با استفاده از تكنولوژی مدرن به دست آمده باشند.
وی، كاهش ضایعات محصولات كشاورزی و افزایش سطح تولید، افزایش اشتغال و پیشگیری از مهاجرت روستاییان و افزایش مزیت رقابتی برای صادرات را از تاثیرات بخش صنایع تبدیلی برشمرد و گفت: در خصوص این مهم اگرچه اقداماتی در استان انجام گرفته اما تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله داریم.
معاون صنایع تبدیلی جهاد كشاورزی استان ادامه داد: تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی یك واحد كارخانه قند در استان فعال بود اما پس از انقلاب یكهزار و 400 واحد تولیدی مرتبط با بخش كشاورزی در استان ایجاد شده كه از این تعداد 30درصد غیرفعال، 50 درصد نیمه فعال و مابقی نیز با ظرفیت كامل خود فعالیت دارند.
فتاحی، بی توجهی به مقوله برندسازی را از چالش های مهم بخش صنایع تبدیلی محصولات كشاورزی استان دانست و گفت: درحالی كه ظرفیت های بسیاری در حوزه كشاورزی داریم اما هیچگاه به سمت برندسازی محصولات نرفته ایم و یكی از علل آن بی توجهی به تشكیل شورای برندسازی در استان است.

** بی توجهی به مقوله برندسازی
وی تصریح كرد: به جای اینكه بر برندسازی متمركز شویم، بیشترین توجه خود را به مقوله تنظیم بازار معطوف كرده ایم و این موضوع از سالهای گذشته تاكنون مانع بهره وری بخش كشاورزی استان شده است.
فتاحی، بروكراسی اداری و نبود شورای برندسازی در استان را از عوامل ناكامی استان در مقوله برندسازی دانست و افزود: با این وجود در برخی از حوزه ها در سالهای اخیر تلاش هایی صورت گرفته و به موفقیت هایی دست یافته ایم.
معاون صنایع تبدیلی جهاد كشاورزی چهارمحال و بختیاری، تكمیل زنجیره تولید را از مهمترین عوامل افزایش ارزش افزوده محصولات كشاورزی و شكل گیری صنایع تبدیلی دانست و گفت: در این خصوص اقدامات خوبی در حال انجام است.
فتاحی با اشاره به ایجاد سه برند مرغ گوشتی در استان، اظهار داشت: در این حوزه به تكمیل زنجیره تولید نزدیك شده ایم و تا 50 درصد فرایند آن را پیش برده ایم.
وی همچنین به كسب رتبه برتر استان در تولید ماهیان سردآبی در كشور اشاره كرد و گفت: در بخش ماهیان سردآبی نخستین استانی هستیم كه زنجیره تولید آن را كامل كرده ایم و از خوراك تخم ماهی چشم زده تا استحصال، بسته بندی، انجماد و صادرات در استان انجام می گیرد.
فتاحی با اشاره به تكمیل 90 درصد زنجیره تولید لبنیات در استان اظهار داشت: افزایش تولید شیرخام تا تبدیل آن به شیرخشك نوزاد پگاه در استان كه از برندهای صادراتی به كشورهای خاورمیانه است، بخشی از این زنجیره به شمار می رود.
وی همچنین به اهمیت زنجیره انبار سرد اشاره كرد و گفت: هم اینك 17 واحد بالای صفر 2 مداره و 40 سردخانه انبار سرد برای نگهداری سیب زمینی در استان راه اندازی شده است.

** بیشترین ضرر نبود صنایع تبدیلی به محصولات باغی
معاون صنایع تبدیلی جهاد كشاورزی چهارمحال و بختیاری، بیشترین مشكل بخش كشاورزی در حوزه صنایع تبدیلی را مربوط به محصولات باغی اعلام كرد و گفت: گرچه هم اینك 4 كارخانه فراوری و بسته بندی بخش خصوصی در استان فعال شده است اما ظرفیت استان بویژه محصول هلو به اندازه ای است كه این تعداد كارخانه جوابگوی آن نیست.
فتاحی افزود: در تلاش هستیم تا با تسهیل راه اندازی كارخانه های صنایع تبدیلی در استان ظرف 2 سال آینده كارخانه هایی در این حوزه به بهره برداری برسد.
نماینده قشر كشاورزان استان نیز در این میزگرد، ایجاد كارخانه های صنایع تبدیلی را از مهمترین مطالبات كشاورزان استان اعلام كرد و گفت: بخشی از محصولات باغداران به سبب نبود كارخانه های فراوری و بسته بندی بصورت ضایعات دورریز می شود و این موضوع خسارت های بسیاری را بر فعالان این حوزه تحمیل می كند.
عبدالله درخشان ادامه داد: سالانه 20 تا 30 درصد محصول هلو باغداران دور ریز می شود و این موضوع معیشت كشاورزان را با مشكل مواجه می كند.
وی بر حمایت بیش از پیش دولت از كشاورزان تاكید كرد و افزود: قیمت بالای نهاده های كشاورزی از جمله كود و سم و نبود امكانات لازم در خصوص كشاورزی مكانیزه سبب شده تا نه تنها بهره وری در بخش كشاورزی استان كاهش یابد بلكه كشاورزان به سود واقعی خود دست پیدا نكنند.

** سود كشاورز در جیب دلالان
درخشان همچنین بر نظارت جدی تر مسئولان بر بازار خرید و فروش محصولات كشاورزی استان تاكید كرد و گفت: در سالهای اخیر مافیاهای بزرگی محصولات كشاورزان را سر زمین پیش خرید می كنند و با قیمت های هنگفتی به خارج كشور صادر می كنند.
این كشاورز سامانی خاطرنشان كرد: زمانی كه فعالیت كشاورزی صرفه اقتصادی خود را برای كشاورز از دست بدهد رفته رفته این حرفه را كنار می گذارند و آن زمان با بیكاری و مهاجرت بی رویه روستاییان به شهر مواجه خواهیم شد.

** بهره وری اقتصادی جایگزین بهره وری فیزیكی شود
رئیس خانه كشاورز چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد با اشاره به چالش های فراروی كشاورزان استان اظهار داشت: نگاه فعلی به بخش كشاورزی استان بهره وری فیزیكی است در حالیكه در استانهای كوچك بهره وری فیزیكی جوابگو نیست.
سیدطاهر نوربخش افزود: باید بهره وری اقتصادی جایگزین بهره وری فیزیكی شود تا عواید آن شامل حال كشاورزان نیز شود.
وی، خام فروشی، نبود زنجیره كامل تولید و نبود صنایع تبدیلی و تكمیلی را از مهمترین چالش های این حوزه برشمرد و گفت: گرچه اقدامات خوبی برای توسعه صادرات محصولات كشاورزی استان انجام شده اما از آنجاكه در استان كارخانه های صنایع تبدیلی نداریم سود حاصل از صادرات ناچیز می شود.
نوربخش، توانمندسازی كشاورزان را از ضرورت های این حوزه دانست و افزود: سود حاصل از بخش كشاورزی را باید مردم و به ویژه كشاورزان لمس كنند در حالیكه این موضوع هم اینك چندان ملموس نیست.
رئیس خانه كشاورز چهارمحال و بختیاری بر تكریم بیش از پیش مقام كشاورز تاكید كرد و گفت: كشاورزی از آنجا كه تامین كننده غذای مردم است كاری ارزشمند و بی بدیل است كه باید قدر و جایگاه آن بیش از پیش تبیین شود.
نوربخش، اتصال فارغ التحصیلان دانشگاهی رشته كشاورزی با كشاورزان سنتی را از مهمترین راهكارهای افزایش بازدهی بخش كشاورزی دانست و تصریح كرد: این مقوله مورد غفلت واقع شده و باید به یكی از اولویت ها تبدیل شود.
بررسی ها نشان می دهد كه با وجود امكانات بالقوه فراوان و تولید انواع محصولات كشاورزی در كشور به دلیل نبود صنایع تبدیلی و تكمیلی كافی در بخش كشاورزی و همچنین صنایع بسته بندی و نگهداری مناسب و كافی و مكانیزه نبودن اراضی كشاورزی مقدار زیادی از این تولیدات بر اثر حمل و نقل و نگهداری طولانی و نامناسب ضایع می شود و از بین می رود از همین رو با ایجاد صنایع تبدیلی و تكمیلی نه تنها عمده ترین تولیدكنندگان محصولات كشاورزی كه همان روستاییان هستند كسب درآمد بیشتری می كنند و مانع از مهاجرت به شهرها می شود بلكه منجر به توسعه بخش كشاورزی و افزایش صادرات غیرنفتی كشور می شود.
میزگرد از: خاطره حسین زاده
7363/6021