تیغ خشكسالی زیر گلوی هرمزگان

به گزارش ایرنا و بر اساس اعلام آب منطقه ای هرمزگان، در 21 ماه گذشته هیچ گونه بارش تاثیرگذار و جریان سیلابی و رودخانه ای در حوزه آبریز سدهای این استان وجود نداشته كه این موضوع سبب مشكلات بسیار و حبس نفس این سدها در سینه شده است.
سدهای استقلال میناب، شمیل، نیان و جگین از جمله مهم ترین و اصلی ترین آب بندهای هرمزگان است كه میزان ذخیره آب در آن ها مناسب نیست.
كم بارشی سال گذشته هرمزگان در 50 سال گذشته بی سابقه بود و وضعیت «بسیار بسیار» بغرنجی به وجود آورد.
بنا بر آمارها و گزارش های شركت آب منطقه ای هرمزگان، آب سد استقلال میناب به مقدار و حجم مرده رسیده و ذخیره سدهای شمیل و نیان به پایان رسیده به گونه ای كه می توان در بستر آن پیاده روی كرد و آب دیگر سدهای ذخیره ای كوچك نیز تمام و حجم آب سد جگین نیز 100میلیون متر مكعب اعلام شده است.
میزان بارندگی مناطق بالادست سدهای شمیل و نیان از سدهای اصلی هرمزگان، در سال گذشته صفر بوده و در 21 ماه گذشته هیچ آبی وارد این حوزه ها نشده است.
از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامی آن ها دارای بیلان منفی است و 38 دشت ممنوعه بوده و مابقی دشت ها نیز از لحاظ پتانسیل آب زیرزمینی ضعیف بوده و از نظر شوری نیز فاقد استفاده هستند.
با تداوم بیش از دو دهه خشكسالی و كاهش میزان بارندگی، سدهای استان هرمزگان هم اكنون با چالش بسیار جدی روبه رو هستند.
این آمارها حكایت از در پیش بودن سال آبی سخت برای استان گرمسیر هرمزگان كه بیش از 9 ماه از سال هوای آن گرم و طاقت فرسا می باشد ؛ در صورت نبود مدیریت مصرف از سوی مردم و اجرای طرح های عملیاتی از سوی مسوولان دارد.
اقلیم هرمزگان گرم و خشك بوده و پراكنش بارندگی و توزیع زمان و مكان ریزش نزولات آسمانی در این استان به گونه ای است كه بارندگی ناچیز و شاخص های بحران آب در آن به مراتب نامطلوب تر از متوسط شاخص كشوری است.

**انتقال آب از میناب به بندرعباس برای همیشه متوقف شد
مدیرعامل شركت آب منطقه‌ای هرمزگان گفت: تامین و انتقال آب از منابع آبی زیرزمینی میناب به بندرعباس از 2 سال قبل متوقف شده و ذخیره سد استقلال میناب نیز از سه ماه پیش تمام شده و هیچ آبی از میناب به بندرعباس منتقل نمی شود كه این یك رویكرد و سیاست همیشگی خواهد بود.
هوشنگ ملایی در پاسخ به پرسش ایرنا درباره دلیل احداث و نوسازی خط دوم انتقال آب میناب به بندرعباس با توجه به سیاست یاد شده اظهار داشت: از این خط فقط در مواقع بسیار ضروری استفاده می شود و كاركرد آن در پدافند غیرعامل تعریف شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح كرد: تامین آب مورد نیاز بخش صنعت به هر ترتیب ممكن و كاهش آب مصرفی در بخش كشاورزی دو سیاست اصلی شورای حفاظت از منابع آبی استان است.
ملایی ادامه داد: در راستای اجرایی شدن این سیاست، كاهش سطح زیركشت و تغییر الگوی كشت به عنوان دو راهبرد اجرایی كاهش مصرف آب در بخش كشاورزی انتخاب شده است.
به گفته این مسوول كاهش 20درصدی سطح زیركشت به تصویب شورای حفاظت از منابع آبی به ریاست استاندار رسیده و سهم شهرستان های استان در این كاهش نیز مشخص شده است.
ملایی با اشاره به مصرف 300 لیتر آب برای تولید هر كیلوگرم هندوانه یاد آور شد: امسال با همكاری كشاورزان و تشكل های صنفی این بخش، سطح زیر كشت هندوانه در هرمزگان 50 درصد كاهش یافت و با افزایش قیمت هندوانه در بازار، منافع كشاورزان نیز تامین شد.
مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان با ارائه گزارشی از وضعیت بارندگی ها در سال آبی ( از مهرماه هر سال تا مهر ماه سال بعد) و وضعیت منابع آبی گفت: سال گذشته برای هرمزگان سالی بسیار خشك بود و امسال نیز از ابتدای سال آبی تاكنون متوسط بارش 37میلی متر ثبت شده كه بیشترین بارش در قشم و هرنگ با بیش از 100میلی متر و كمترین در جاسك با كمتر از 2درصد بوده است كه انتظار می رود بر اساس پیش بینی سامانه های هواشناسی ، امسال وضعیت بارش بهتر از سال گذشته باشد.

*8400 چاه و چشمه و قنات خشك شد
ملایی ادامه داد: بر اساس آخرین پایش انجام شده، حدود هشت هزار و 400چاه و چشمه و قنات از مجموع 28هزار چاه و چشمه و قنات استان بی آب یا دچار كم آبی شدید هستند و برای بیست و یكمین ماه متوالی هیچ آبی وارد هیچ یك از سدهای استان نشده است.
وی مدیریت آب های سطحی را یكی دیگر از وظایف شركت آب منطقه ای معرفی و اضافه كرد: از 16رودخانه اصلی استان چهار رودخانه سد دارند و انتظار می رود احداث سد سرنی میناب نیز با ظرفیت 60میلیون مترمكعب تا پایان امسال تكمیل و آبگیری شود و احداث سد گابریك نیز با ظرفیت 270میلیون متر مكعب ادامه دارد.
ملایی همچنین یاد آور شد: مطالعه احداث سد بر روی 10رودخانه دیگر با استفاده از سرمایه بخش خصوصی در شمال و شرق استان و همچنین شهرستان های خمیر و بستك در غرب استان خبر داد.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان از برنامه مجموعه تحت مدیریت خود برای مطالعات تعیین حریم تالاب های شور شیرین و گز و آغاز مطالعات تعیین حریم تالاب خورخوران خبر داد و خاطرنشان كرد: تا زمان تعیین حریم تالاب ها به طور یكپارچه، به صورت موردی پاسخ استعلام ها و درخواست مجوزها در این بخش به صورت موردی داده می شود كه یكی از این موارد صدور مجوز برای حوضچه های پرورش میگو در ساحل شرقی بندرعباس است.
ملایی اضافه كرد: این مجوز تنها مربوط به خارج از حریم دریا و تالاب بودن است و اظهار نظر درباره مسائل زیست محیطی بر عهده متولی همان بخش است.
وی ادامه داد: حدود 20 هزار كیلومتر رودخانه در استان وجود دارد كه سالانه 300 تا 400 كیلومتر از این رودخانه‌ها مورد مطالعه قرار می گیرد و هزار نقطه با قابلیت احداث سدهای كوچك در استان شناسایی شده است.
وی بهسازی و لوله گذاری خط انتقال آب چشمه سبزپوشان در منطقه حاجی‌آباد به طول 15كیلومتر و اعتبار 200میلیارد ریال را یكی دیگر از طرح های در دست اجرا اعلام كرد.
ملایی همچنین از آغاز مطالعات و نقشه برداری خور هدیش ( گُهرو ) در شهر بندرعباس خبر داد و گفت: پیش بینی می شود با پایان ساماندهی این خور حدود 120هكتار از زمین های اطراف آن آزاد سازی شده و با كاربری گردشگری در اختیار سرمایه گذاران بخش خصوصی قرار خواهد گرفت.

** برنامه ریزی برای برون رفت از چالش آبی تا افق 1400
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان با اشاره به تاكیدهای وزیر نیرو درخصوص برنامه ریزی جهت برون رفت شهرها از چالش آبی تا افق 1400، گفت: در همین راستا برنامه هایی برای احداث آبشیرینكن ها و مهار آب های سطحی در استان درحال اجرا د اریم.
ملایی مدیریت آب های سطحی را یكی از وظایف شركت آب منطقه ای عنوان و بیان داشت: در میزان جریان های سطحی سالانه با 65 درصد كاهش رو به رو هستیم.
وی افزود: هم اكنون در حاشیه سدهای شمیل و نیان بدون احداث تصفیه خانه، استحصال آب را از چاه هایی با دهانه هشتاد سانتی متر و عمق 120 تا 170متر و دبی 60 لیتر بر ثانیه داشته ایم كه تجربه و الگویی موفق برای سایر مناطق كشور هم به شمارمی رود و می توان با این شیوه بحران كم آبی را تا حدودی مدیریت كرد.
ملایی تاكید كرد: در سال های اخیر كاهش بارندگی موجب كاهش سطح آب های زیرزمینی و خشك شدن چاه های بسیاری شده كه در چنین شرایطی مشاركت مردم در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب، استفاده از روش های نوین آبیاری و آبیاری قطره ای، جلوگیری از اتلاف آب و تغییر الگوی كشت توسط كشاورزان از مهمترین عواملی است كه در ‏مدیریت منابع آب موجود مهم و اثر گذار است.

** دولت 620 میلیارد ریال به آب هرمزگان اختصاص داد
استاندار هرمزگان اعلام كرد: دولت تدبیر و امید 9 هزار میلیارد ریال اعتبار به بخش آب كشور اختصاص داده كه از این مقدار سهم استان 620 میلیارد ریال بوده و می تواند از تنش آبی در آینده جلوگیری كند.
فریدون همتی بیستم آذرماه امسال در جریان حضور معاون اول رییس جمهوری در هرمزگان، اظهار داشت: یكی از برنامه های برجسته و ممتاز دولت، عملكردش در تامین آب شرب روستاها و شهرها است كه باید در این راستا وزیر نیرو نیز همچنان حمایت داشته باشد.
وی بیان كرد: امسال 200 پروژه آبخیزداری در هرمزگان كلید خورد و 70 و 80 سازه آن با بارش های تابستانه و پاییزه آبگیری شد كه از آن برای آب شرب مردم و تقویت سفره های زیر زمینی و كشاورزی استفاده می شود.
استاندار هرمزگان اظهار داشت: حدود 400 هزار نفر از مردم این استان در كنار ساحل زندگی می كنند كه آب شرب آنها از محل آب شیرین كن ها تامین می شود.
همتی یاد آور شد: اكنون 10 تا 15 دستگاه آب شیرین در هرمزگان در دست استفاده بوده و به همین میزان نیز در حال احداث است.
وی بیان كرد: وضعیت بارندگی در 20 سال گذشته خوب نبوده و هرمزگان را با سختی بی سابقه ای رو به رو كرده است.
وی تاكید كرد: باید شرایط را صادقانه به مردم بگوییم و مرتب نسبت به بحران كم آبی هشدار دهیم.
استاندار هرمزگان تصریح كرد: با توجه به شرایط موجود باید با اتخاذ تدابیر لازم همه برای شرایط سخت آمادگی داشته باشیم و طرح های ابتكاری ارایه كنیم.

**هرمزگان با كمبود روزانه 900 لیتر بر ثانیه تولید آب مواجه است
براساس آمارهای اعلام شده از سوی شركت آب و فاضلاب هرمزگان حداقل نیاز آبی روزانه این استان چهار هزار و 100 لیتر است و روزانه 900 لیتر بر ثانیه كمبود آب دارد.
به دلیل تداوم بیش از دو دهه خشكسالی بر استان و كاهش بارندگی اكنون 11 شهر استان در شرایط بحرانی و 15 شهر نیز در آستانه بحران كم آبی قرار دارد.
اكنون از مجموع 54 دشت استان هرمزگان افزون بر 1.4 میلیارد متر مكعب آب از طریق 23 هزار حلقه چاه و حدود 340 چشمه و قنات برداشت می شود.

** تنوع بخشی به منابع تولید آب از طریق شیرین‌سازی
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: به دنبال تنوع بخشی به منابع تولید آب در استان در راستای تامین صد درصدی آب از طریق شیرین‌سازی بودیم كه امروز این مهم به نتیجه‌ای قابل قبول رسیده است.
امین قصمی به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در حال حاضر آبفای هرمزگان با احداث 17 سایت آب شیرین كن فعال با حجم سرمایه گذاری 11 هزار میلیارد ریال و حجم آب تولیدی به میزان 62 هزار مترمكعب در شبانه روز ،بیشترین میزان سرمایه گذاری و حجم نمك زدایی در سطح كشور را از طریق بخش خصوصی اجرا كرده است.
وی یكی از مهمترین برنامه های اجرا شده در هرمزگان به منظور مدیریت بحران كم آبی در این استان را ، احداث آب شیرین كن یكصد هزار مترمكعبی بندرعباس عنوان كرد.
قصمی تصریح كرد: طرح مذكور، از مهمترین طرحهای آبرسانی هرمزگان است كه مرحله اول آن با ظرفیت 20 هزار مترمكعب در شبانه روز بیستم آذرماه امسال با حضور معاون اول رییس جمهوری و وزیر نیرو به بهره برداری رسید.
وی خاطرنشان كرد: در سایت آب شیرین كن بندرعباس، آب شور خلیج فارس از طریق فرآیند مدرن اسمز معكوس (Reverse Osmosis) نمك زدائی می شود.
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب شهری هرمزگان افزود: با بهره برداری از گام نخست آب شیرین كن بندرعباس 85 هزار نفر از مردم بندرعباس از آب آشامیدنی بهره مند شدند.
وی ابراز داشت: كمترین نیاز آب شرب در دسترس برای شهر بندرعباس 2 هزار و 550 لیتر بر ثانیه است تا بتوان كل نیاز آبی را به صورت 24 ساعته تامین كرد.
به گفته قصمی با بهره برداری كامل از آب شیرین كن یكصد هزار مترمكعبی بندرعباس تا پایان سال آینده، 60 درصد از نیاز آبی هرمزگان به صورت كامل تامین می شود.
وی افزود: 225 هزار مشترك زیر پوشش آب و فاضلاب استان هستند كه 85 درصد مشتركان در بخش خانگی بوده و 65 درصد كل مصرف آب را به خود اختصاص دادند.
وی با بیان اینكه هر سال تعداد مشتركان شركت آب و فاضلاب هرمزگان 17 تا 20 درصد افزایش می یابد ، تصریح كرد: با توجه به شرایط اقلیمی استان و كاهش منابع آبی در سال های اخیر، مصرف بهینه آب و رعایت الگوی مصرف از سوی شهروندان هرمزگانی یك ضرورت است كه می تواند ما را در تولید و حفظ منابع آبی پایدار استان یاری كند.

** بندرعباس در چند قدمی منابع آبی پایدار
مدیرعامل شركت آب و فاضلاب هرمزگان گفت: براساس توافق شركت مهندسی آب و فاضلاب كشور در مرحله نخست آب شیرین كن یك میلیون مترمكعبی بندرعباس، 40 هزار مترمكعب در شبانه روز به هرمزگان تخصیص داده شده است .
وی ادامه داد: مراحل حقوقی و قراردادی این توافق در حال انجام است تا این ظرفیت به عنوان ظرفیت دوم از منابع آبی غیرمتعارف به منابع آب شهر بندرعباس اضافه شود.
قصمی ابراز داشت: در برنامه دو تا سه ساله و با تخصیص سهم استان هرمزگان از آب شیرین‌ كن یك میلیون متر مكعبی، به طور یقین بندرعباس پایدارترین منابع آبی را خواهد داشت و هیچ گونه دغدغه تامین آب نخواهیم داشت.
به گفته وی، سهم منابع آبی استان از چاه ها و سدها، 71 درصد و آبشیرین كن ها 29 درصد است كه پیش بینی می شود تا پایان سال 99، سهم منابع آبی از آبشیرین كن ها به 66 درصد افزایش و در بخش چاه و سد به 34 درصد كاهش یابد.

** از هدر رفت بیشتر آب در هرمزگان جلوگیری كنیم
با توجه به آنچه گفته شد، دریافتیم كه میزان ذخیره آب در هرمزگان با وجود تلاش مسوولان و اجرای طرح های آبرسانی چندان مناسب نیست و در این شرایط همه باید خود را مالك آب بدانیم و در صرفه جویی و مصرف بهینه این سرمایه حیاتی تلاش كنیم.
اما باید این واقعیت را قبول كرد كه مدیریت بحران آب در هرمزگان تنها با صرفه جویی امكان پذیر نبوده و باید علاوه بر اجرای طرح های راهبردی و صرفه جویی، از هدر رفت بیشتر آب در این استان نیز پیشگیری شود.
با توجه به شرایط منابع آبی هرمزگان، اصلاح و بازسازی شبكه های فرسوده به منظور كاهش هدررفت آب از اهمیت بالایی برخوردار است.
2میلیارد و 300 میلیون مترمكعب روان آب در هرمزگان وجود دارد كه تنها برای یك میلیارد و 800 میلیون مترمكعب آن برنامه ریزی شده و یك میلیارد و 700 میلیون مترمكعب نیز هدر می رود.
استاندار سابق هرمزگان در نشستی مرتبط با آب، دلیل هدر رفت این میزان آب را به توافق نرسیدن با وزارت نیرو برای اختصاص اعتبار از محل آب های مرزی عنوان كرده بود.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان با تاكید بر نوسازی خطوط فرسوده آب در استان گفت: از زﻣﺎن ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﺼﺐ اوﻟﻴﻦ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎی ﺑﺘﻨﻲ به ﻗﻄﺮ 1200 میلی متر در ﺧﻂ اول آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ از ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﺑﻴﺶ از چهل ﺳﺎل ﻣﻲ ﮔﺬرد.
ملایی بیان داشت: خط مذكور در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ از ﭘﺮ ﺣﺎدﺛﻪ ﺗﺮﻳﻦ (ﺗﺮﻛﻴﺪﮔﻲ، ﺷﻜﺴﺖ و ﻧﺸﺖ ) ﺧﻂ ﻫﺎی اﻧﺘﻘﺎل آب در اﺳﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن محسوب شده ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﻄﻊ آب در زﻣﺎن ﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﻲ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﺧﻤﻴﺮ و روﺳﺘﺎﻫﺎی واﺑﺴﺘﻪ می شود.
وی افزود: از سال 1395 تاكنون اجرای مرحله نخست نوسازی خط مذكور آغاز شده و 16كیلومتر آن از دو راهی میناب-رودان به سمت بندرعباس 20 آذرماه امسال با حضور وزیر نیرو به بهره برداری رسید.
وی تصریح كرد: در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺧﻂ اول آﺑﺮﺳﺎﻧﻲ ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس از ﻣﺪار ﺧﺎرج ﺷﻮد ، ﺣﺪود نیمی از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻬﺮی ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس بدون آب ﺷﺮب می شود.
وی ادامه داد: ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ، ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻜﺴﺖ ﻫﺎ و ﻧﺸﺴﺖ ﻫﺎی ﭘﻲ در ﭘﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻫﺪر رﻓﺖ ﻓﺮاوان آب ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺷﺪه در ﻃﻮل ﺧﻂ ﻣﻲ شود.
ملایی اظهار كرد: ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﺴﺎﻟﻲ ﻫﺎی ﺳﺎﻟﻴﺎن اﺧﻴﺮ و ﺑﺤﺮان ﻛﻤﺒﻮد آب در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﺮوری اﺴﺖ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ از اﻳﻦ ﻫﺪر رﻓﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮی شود.
وی افزود: طول ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ از ﻣﻴﻨﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس حدود 85 كیلوﻣﺘﺮ است ﻛﻪ برای ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻛﺎر و همچنین اولویت اجرا در قسمت هایی كه بیشترین نشتی را دارد، طرح نوسازی آن ﺑﻪ سه فاز اجرایی ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﺷﺪه است.
ملایی تاكید كرد: جلوگیری از هدر رفت آب تصفیه شده ارسالی از تصفیه خانه میناب به بندرعباس، كاهش چشمگیر نشتی آب در طول مسیر و افزایش ظرفیت انتقال آب از سد و دشت شمیل و نیان از جمله اهداف و ضرورت های اجرای این طرح است.
اصلاح و بازسازی شبكه توزیع آب، خط انتقال و انشعاب ها، ساماندهی انشعاب فضای سبز، تعویض و استاندارد سازی انشعاب های فرسوده، انجام پروژه مانیتورینگ شبكه شهرها، كاهش تعداد و زمان رفع حوادث در شبكه، مدیریت فشار شبكه توزیع ازمهمترین اقدام ها در راستای كاهش هدر رفت آب است كه باید با تخصیص اعتبارات لازم با جدیت پیگیری و اجرا شود.
درنهایت بدانیم كه اقیلم هرمزگان گرم و خشك بوده و باید در مصرف آب بویژه در بخش كشاورزی با بكارگیری طرح های نوین آبیاری و دستگاههای كاهنده آب و همچنین در زمینه شرب خانكی و صنعتی بیشتر صرف جویی شود تا این منابع موجود كه با هزینه های زیاد تولید وانتقال می یابد، همواره پایدار بماند.
7198/6048