جدايي كوزوو از صربستان ؛ بحران جدي منطقه بالكان غربي

باوجود همه تلاش هاي ديپلماتيك صربستان براي بهبود مناسبات بلگراد با كشورهاي همسايه و تقويت روابط خارجي ؛ تنش هاي اين كشور در ارتباط با كوزوو را نمي توان از نظرها دور داشت .
مهمترين رخدادهاي صربستان در سال 2018 كه اين هفته به پايان مي رسد در حوزه هاي سياسي، اقتصادي و نيز روابط دوجانبه صربستان و ايران به اين شرح است :

** روابط با جمهوري اسلامي ايران
در سالي كه گذشت ؛ صربستان در چارچوب سياست خارجي خود براي توسعه و تقويت مناسبات با كشورهاي مختلف بويژه جمهوري اسلامي ايران گام هاي بلندي برداشت و در حال حاضر روابط تهران – بلگراد در زمينه هاي مختلف در سطح خوبي قرار دارد.
بدون ترديد ؛ سفر دكتر محمد جواد ظريف وزير امورخارجه كشورمان به صربستان را مي توان نقطه عطفي در روابط خوب صربستان و جمهوري اسلامي ايران ارزيابي كرد.
دكتر ظريف در هفتم اسفند سال 96 ( اوايل سالجاري ميلادي ) در صدر يك هيات عاليرتبه سياسيي و اقتصادي متشكل از تعدادي از مديران بنگاه ها و كارآفرينان از بخش هاي خصوصي و دولتي كشورمان به بلگراد سفر كرد.
وي در اين سفر با مقامات بلندپايه اين كشور از جمله آلكساندر ووچيچ رئيس جمهوري، ايويتسا داچيچ وزير امور خارجه و آنا برنابيچ نخست وزير صربستان ديدار و درباره راهكارهاي توسعه روابط دوجانبه، گفت و گو كرد.

روابط جمهوري اسلامي ايران و جمهوري صربستان دوستانه و رو به رشد است و طي سال گذشته تحركات قابل توجهي براي توسعه و تعميق هر چه بيشتر روابط دو كشور صورت گرفته است.
وزير امور خارجه كشورمان علاوه بر صربستان ؛ به كشورهاي بلغارستان كرواسي ؛ بوسني و هرزگوين نيز سفر كرد .

***درخشش صنايع دستي ايران در صربستان
يكي از اقدامات مهم اقتصادي و فرهنگي در روابط ايران و صربستان را مي توان برگزاري نخستين نمايشگاه تابلو فرش و صنايع دستي ايران در آذرماه گذشته در صربستان دانست .
در اين نمايشگاه كه در مجلس ملي صربستان و با حضور مقامات دوكشور برگزار شد ؛ شمار قابل توجهي از سفراي خارجي مقيم صربستان نيز از اين نمايشگاه ديدن كردند.
ياسمينا كاراناتس رئيس گروه دوستي پارلماني صربستان و ايران در اين مراسم گفته بود: براي من مايه كمال خرسندي است كه امروز نمايشگاه تابلو فرش و صنايع دستي ايران را كه بخشي از ميراث فرهنگي ايران و نماد ذوق و هنر هنرمندان ايراني است را در تالار پارلمان صربستان به همراه سفير ايران در بلگراد افتتاح مي كنم.
وي افزود: فرهنگ و تمدن ايران قدمتي چندين هزار ساله دارد كه ويژگي هاي آن اصالت، زيبائي، ماندگاري و نگاه و ديدني است كه در تار و پود اين هنر و فرهنگ نهفته است. براي آشنائي با هنر و فرهنگ يك ملت بهترين شيوه به نمايش گذاشتن آثار هنر آنان است تا مردم از نزديك با آن آشنا شوند.
حسين ملاعبداللهي سفير كشورمان نيز در اين مراسم؛ برگزاري اين نمايشگاه در مجلس ملي صربستان را نماد روشني از همكاري هاي گسترده و سازنده مجالس دو كشور توصيف كرد.


***صربستان و بحران پناهجويان و مهاجران در سال 2018
صربستان از زمان آغاز بحران مهاجران كه حدودا 3 سال و نيم از آن مي گذرد، سياستي «منصفانه» در قبال موضوع مهاجران در پيش گرفته است و اين كشور همواره كوشيده است تا خدمات نسبتا مناسبي بويژه در حوزه هاي درماني و بهداشتي به پناهجويان ارائه كند.
مهاجران و پناهجويان در مناطق مختلف در سراسر صربستان در اردوگاه هاي مختلف مستقر شده اند. اصولا مهاجران و پناهجويان، صربستان را به عنوان محلي براي دست يافتن به يكي از كشورهاي شمالي اتحاديه اروپا برگزيده اند و اگر چه از امكانات لازم براي زندگي كردن برخوردار هستند ولي براي ترك اين كشور و رسيدن به مقصد نهايي مورد نظر خود تلاش مي كنند.
هرچند شماري از مهاجران درخواست هايي را براي پناهنده شدن به صربستان به نهادهاي ذيربط اين كشور ارايه كرده اند ؛ اما بدون شك درصورت بروز هرگونه فرصتي ؛ آنها بدنبال زندگي در ساير كشورهاي اروپايي كه وضعيت بهتري دارند ؛ هستند.
بنا به آمار كميسارياي مهاجرين صربستان، در اين كشور بطور رسمي حدود 3 هزار و 400 مهاجر و پناهجو وجود دارد كه در اردوگاه هاي مختلف در سراسر اين كشور اسكان داده شده اند.

***نگراني هاي صربستان پس از آغاز مراحل تشكيل ارتش كوزوو
پس از افزايش صد درصدي ماليات بر كالاهاي وارداتي از صربستان توسط دولت كوزوو و به دنبال آن وارد شدن نيروهاي امنيتي كوزوو به بخش صرب نشين اين منطقه ، تنش هاي سياسي و تجاري بين صربستان و كوزوو بالا گرفت و مجلس كوزوو بلا فاصله پس از دو هفته ؛ لوايحي را براي تشكيل ارتش تصويب كرد.
تصويب 3 لايحه در پارلمان كوزوو براي تبديل نيروهاي امنيتي به ارتش كوزوو كه اخيرا انجام شد با واكنش شديد صربستان مواجه گرديد.
صربستان كه كوزوو را استان جنوبي خود قلمداد كرده و اعلام استقلال آن را در سال 2008 قبول ندارد، تبديل نيروهاي امنيتي كوزوو به ارتش را خطري بزرگ براي ساكنين صرب در منطقه شمالي كوزوو مي داند.
پارلمان كوزوو در نشست روز جمعه ( 14 دسامبر 23 آذر) 3 لايجه مورد نياز براي تبديل نيروهاي امنيتي به نيروهاي مسلح كوزوو را با اكثريت آرا تصويب كرد.
اين لوايح براي تشكيل نيروهاي مسلح كوزوو در مجلس در حالي تصويب شد كه نمايندگان صرب در هنگام راي گيري در سالن پارلمان حضور نداشتند.
كشورهاي آمريكا و آلمان از تلاش كوزوو براي تشكيل ارتش حمايت كردند و در همين حال ناتو و اتحاديه اروپا كه نيروهاي آنها امنيت مرزهاي كوزوو را تامين مي كنند با تبديل نيروهاي امنيتي به ارتش كوزوو مخالف بودند به ويژه در زمان كنوني كه صلح و ثبات منطقه بالكان براي اروپا بسيار اهميت دارد.
«راموش هاراديناي» نخست وزير كوزوو اخيرا با اعلام خبر تبديل نيروهاي امنيتي اين منطقه به ارتش گفت كه اين امر فرصتي براي برقراري صلح است.
آلبانيايي تباران كوزوو در سال 2008 ميلادي بطور يكجانبه استقلال اين منطقه از صربستان را اعلام كرده اند.
صربستان، كوزوو را استان جنوبي خود مي داند و آن را به عنوان كشوري مستقل به رسميت نمي شناسد و از راه هاي صلح آميز و مذاكرات خواهان حل و فصل مساله كوزوو در چارچوب مرزهاي صربستان است.
صربستان تشكيل ارتش كوزوور را نه تنها موجب بي ثباتي منطقه بلكه آن را يك تهديدي فرامنطقه اي مي داند.
دفتر امور كوزوو در دولت صربستان نيز پيشتر در اين رابطه اعلام كرده بود كه حكومت بلگراد به شدت با تشكيل ارتش كوزوو مخالف است و آن را در تضاد با اسناد بين المللي و قطعنامه 1244 شوراي امنيت سازمان ملل و توافق نامه بروكسل درباره كوزوو مي داند.
بر اساس گزارش رسانه هاي منطقه، ارتش كوزوو احتمالا حدود 5 هزار نيرو خواهد داشت.
كوزوو از ژوئن سال 1999 تحت قيموميت هيات غيرنظامي سازمان ملل متحد قرار دارد و نيروهاي پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) با عنوان نيروهاي حافظ صلح ناتو نيز مسئوليت تأمين امنيت آن را به عهده دارند.
عمليات نيروهاي حافظ صلح ناتو در كووزو در اواخر دهه 90 به دنبال جنگي كه باعث جدايي كوزوو از يوگسلاوي گرديد، آغاز شد.
اين عمليات با مشاركت حدود چهار هزار و 300 نيرو از حدود 30 كشور و به منظور كمك به حفظ امنيت كوزوو شكل گرفت.
صربستان مذاكراتي را از سال 2012 با نظارت اتحاديه اروپا براي حل و فصل مساله كوزوو شروع كرده است. هر چند كه هم اكنون وقفه اي در ادامه اين مذاكرات ايجاد شده ولي بلگراد تلاش دارد كه اين مذاكرات هر چه سريعتر ادامه پيدا كند.
حل و فصل مساله كوزوو از اولويت هاي مهم دولت صربستان به لحاظ هاي مختلف از جمله در چارچوب مراحل عضويت اين كشور در اتحاديه اروپاست و بلگراد به همين دليل خواهان سرعت بخشيدن به حل و فصل اين موضوع مهم است.
روسيه و چين از اعضاي دائمي شوراي امنيت سازمان ملل هستند كه اعلام يكجانبه استقلال كوزوو را به رسميت نشناختند و از تماميت ارضي صربستان كه كوزوو بخشي از آن محسوب مي شود؛ حمايت مي كنند.

*** همكاري و رزمايش هاي نظامي صربستان با ناتو، روسيه و آمريكا
صربستان به رغم داشتن سياست بي طرفانه نظامي به منظور دست يابي به تاكتيك هاي جديد نظامي و همچنين بالا بردن ضريب صلح، ثبات و امنيت بالكان غربي به ويژه در كوزوو همكاري مطلوبي با ناتو دارد.
صربستان در اين راستا بيشترين همكاري وهمچنين رزمايش نظامي را با كشورهاي عضو ناتو دارد و همين امر علاوه بر بالا بردن سطح توانايي، تاكتيكي و تضمين امنيت، موجب شده كه كشورهاي بزرگ ناتو در صربستان در حوزه هاي مختلف اقتصادي سرمايه گذاري بيشتري كنند.
مردم صربستان خاطره خوشي از بمباران اين كشور در دوران يوگسلاوي سابق در سال 1999 ميلادي از سوي ناتو ندارند و شايد به همين دليل سياست بيطرفانه نظامي را دنبال مي كنند.
يكي ديگر از دلايل همكاري، رزمايش نظامي و نزديكي صربستان با ناتو را مي توان مرتبط با موضوع كوزوو دانست، زيرا كه از نيمه دوم سال 1999 ميلادي پس از درگيري هاي مسلحانه بين آلبانيايي تباران و ارتش صربستان، نيروهاي ناتو تحت عنوان «كي فور» براي برقراري صلح و ثبات در كوزوو مستقر شدند.
از طرف ديگر بايد به اهميت راهبردي منطقه بالكان كه بين آسيا و اروپا قرار دارد نيز اشاره كرد و چنين موقعيت جغرافيايي- سياسي براي قدرت هاي بزرگ چه به لحاظ سياسي و اقتصادي بسيار مهم است.
روسيه افزون براينكه حامي بزرگ صربستان در مساله كوزوو درمجامع بين المللي است، يكي از تامين كننده هاي عمده سلاح هاي نظامي صربستان به شمار مي رود.
پس از فروپاشي يوگسلاوي و تشكيل 6 كشور مستقل (صربستان، كرواسي، بوسني و هرزگوين، اسلووني، مقدونيه و مونته نگرو) راه براي پيوستن اين كشورها در ناتو و اتحاديه اروپا هموار گرديد.
از طرف ديگر نبايد اين امر را ناديده گرفت كه كشورهاي اين منطقه به طور سنتي با روسيه به دلايلي چند از جمله مذهبي گرايش خاصي دارند و در اين ميان مي بينيم كه صربستان سلاح هاي نظامي خود را عمدتا از فدراسيون روسيه تامين مي كند و علاوه بر همكاري نزديك نظامي داراي روابط سياسي و اقتصادي بسيار خوب با اين كشور است.
كمك 2 ميليون يورويي فدراسيون روسيه به صربستان براي آموزش خلبانان ميگ 29 و همچنين اهداي 6 ميگ 29 به اين كشور را مي توان از جمله همكاري هاي نظامي مسكو و بلگراد بر شمرد.
ارتش صربستان با نيروهاي ناتو، رزمايش هاي مشترك بيشتري دارد تا با نيروهاي فدراسيون روسيه.
صربستان از سال 2006 به اين سو در راستاي پيگيري سياست بي طرفي نظامي، در بيش از 150 رزمايش مشترك با كشورهاي عضو پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) و در 6 سال اخير در 14 تمرين نظامي با روسيه شركت داشته است.
صربستان همچنين آمريكا را بزرگترين شريك كاري خود در جهان مي داند و با نيروهاي ناتو در چارچوب طرح (مشارك براي دوستي) همكاري و با ناتو و فدراسيون روسيه رزمايش برگزار مي كند.

*** موقعيت جغرافيايي ؛ جمعيت ؛ همسايگان
صربستان از لحاظ جغرافيايي در شبه جزيره بالكان و در ناحيه جنوب شرقي اروپا قرار دارد و در واقع آسيا و اروپا را به هم ارتباط مي دهد.
جمعيت صربستان بر اساس سرشماري نفوس در سال 2011 ميلادي بالغ بر 7 ميليون و 565 هزار و 761 نفر است. مساحت آن 88 هزار و 407 كيلومتر مربع است.
همسايگان اين كشور را از شمال مجارستان، از شرق روماني و بلغارستان، از جنوب جمهوري مقدونيه و مونته‌نگرو و از غرب، كرواسي و بوسني و هرزگوين تشكيل مي دهد.
جمعيت بلگراد به عنوان پايتخت صربستان ؛ يك ميليون و 639هزار و 121 نفر برآورد شده است.
شهر نوي ساد در شمال با جمعيت 335 هزار و 701 نفر و شهر نيش در جنوب با جمعيت 257 هزار و 867 نفر و شهر كراگويواتس در جنوب غربي با جمعيت 177 هزار و 458 نفر از بزرگ ترين شهرهاي صربستان پس از بلگراد هستند.
اروپام**436** 1546