كشت « نشایی» شیوه ای مناسب برای كشاورزی مناطق كم آب

استان یزد بر پایه سرشماری آبان سال 1395، یك میلیون و 138 هزار نفر جمعیت دارد كه 85 درصد در 21 شهر و بقیه در روستاها ،آبادی ها و مناطق عشایری زندگی می كنند.
به گزارش ایرنا، علاوه بر كاهش بارش ها، به دلیل افزایش دمای هوا، تغییر اقلیم و تغییر نوع بارندگی مشكل كم ‌آبی و بی‌آبی ساكنان تعدادی از روستاهای یزد را تهدید می كند و آب شرب حدود 300 روستا با تانكرهای سیار تامین می شود.
علاوه بر كاهش محصول، ایجاد فرو چاله‌ها و نشست زمین از جمله عوارض خشكسالی است و برداشت بی‌ رویه آب از سفره‌های زیر زمینی بیشتر متوجه ابركوه به‌ عنوان یكی از مهم‌ترین مناطق كشاورزی استان است.
فرونشست زمین پدیده‌ای است كه به علت برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیر زمینی رخ می‌دهد، در این حالت، زمین آب‌های میان بافت‌های خود را از دست می‌دهد و حالت اسفنجی پیدا می‌كند كه در این شرایط زمین فرو می‌رود كه به ‌اصطلاح گویند زمین دچار فرونشست شد.
همچنین به دلیل استفاده از روش‌های نادرست و اسراف آمیز قبلی در مصرف آب به ‌ویژه به روش سنتی ( غرقابی) ، ایجاد صنایع پر آبخواه و نبود آگاهی از مدیریت مصرف ، مشكلاتی در یزد به عنوان یكی از استان های بیابانی ایران در این بخش به وجود آمد.
با توجه به كم آبی در ایران میزان بهره‌وری از آن باید در همه بخش ها به ‌ویژه در كشاورزی ارتقاء یابد و با روش‌های علمی جدید مصرف آب را كاهش و میزان تولید در واحد سطح را افزایش داد.
در سال زراعی 98- 97 سطح زیر كشت گندم ، جو و دانه روغنی كلزا به دلیل خشكسالی و افت سطح آب‌های زیرزمینی نسبت به سال زراعی قبل در یزد 10 درصد كاهش‌ یافت.
به گفته مدیر زراعت سازمان جهاد كشاورزی یزد قابلیت كشت « نشایی» تمام محصولات زراعی به‌ جز گندم ، جو و سیب‌زمینی در استان فراهم است.
محمدعلی حاتمی زاده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : می توان با روش كشت نشایی تولید ذرت دانه‌ای را در استان توسعه داد.
وی اظهار كرد: با ترویج كشت نشایی ، محصول ذرت تا سه نوبت آبیاری در كاشت آن صرفه ‌جویی می‌شود و تولید هم از 6 تن به هشت تن در هر هكتار افزایش می یابد.
حاتمی زاده به كشاورزانی كه قصد دارند، سال آینده نسبت به كاشت ذرت علوفه‌ای و دانه‌ای اقدام كنند، توصیه كرد: هم اكنون علاوه بر توسعه كاشت نشایی نسبت به تجهیز مزارع به آبیاری تیپ( نواری) نیز اقدام كنند.
وی تصریح كرد: تلاش داریم در كاشت ذرت علوفه‌ای طی سال ‌های آتی علاوه بر استفاده از بذر جدید از ارقام زودرس كه جایگزین بذرهای موجود خواهد شد، كشت علوفه‌های كم آبخواه را نیز توسعه دهیم.
حاتمی زاده، افزود: تاكنون طرح كاشت نشایی برای تحقق اهداف و سیاست‌های راهبردی وزارت جهاد كشاورزی و با هدف افزایش بهره‌وری در واحدهای تولیدی و كاهش مصرف آب در بیش از یك هزار و 40 هكتار اراضی استان اجرا شده است .
وی بابیان اینكه كاهش مصرف آب برای كشت محصولات مستعد نشایی اهمیت زیادی دارد، اظهار امیدواری كرد: كشاورزان برای توسعه كاشت محصول با این روش تلاش كنند.
مدیر زراعت سازمان جهاد كشاورزی یزد ادامه داد: تاكنون در سطح هفت هكتار كشت نشایی ذرت در شهرستان‌های خاتم ، 2 هكتار در ابركوه و یك هكتار ذرت و یك هكتار پنبه هم به شیوه كشت نشایی در شهرستان بهاباد اجرا شد.
وی بیان كرد: همچنین در یكهزار و 30 هكتار محصول زراعی سبزی و صیفی نظیر پیاز، گوجه ‌فرنگی ، بادمجان ، فلفل و كاهو به ‌صورت نشایی كشت می شود.
حاتمی زاده افزود: هدف از كاشت محصول نشایی كاهش 20 تا 30 درصد مصرف آب ، كاهش سه نوبت آبیاری ،كوتاهی دوره رشد ، گسترش یك نواختی رشد در مزرعه، افزایش عملكرد در واحد سطح و كاهش خطر سرمازدگی است.
مدیر زراعت جهاد كشاورزی یزد ، دیگر مزایای این شیوه را گسترش كشت مكانیزه و خروج ار زراعت سنتی ، كنترل علف های هرز ، امكان انتخاب گیاهان سالم برای كاشت ، بالا بردن كیفیت گیاهان پس از انتقال نشاء در زمین اصلی ، مدیریت بهتر كشت و صرفه جویی در مصرف بذر هیبرید ذكر كرد.

** طرح آبیاری قطره‌ای به شیوه تیپ (نواری)
همچنین مدیر جهاد كشاورزی ابركوه گفت: طرح آبیاری قطره‌ای به شیوه تیپ (نواری) در 200 هكتار از اراضی زراعی شهرستان در سال 1397 اجراشده است .
مهدی غیب الهی افزود: این شیوه آبیاری فقط مخصوص تأمین آب‌ برای كشت زراعت و صیفی است كه طرح‌های اجراشده بیشتر در مزارع گندم و كلزا شهرستان اجرا شد و تا پایان امسال طرح آبیاری تیپ در ابركوه به 250 هكتار می‌رسد.
غیب الهی یادآور شد : یكی از بهترین روش‌های آبیاری در كاهش مصرف آب و افزایش میزان بهره‌وری، استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای تیپ در كشت محصول زراعی است.
مدیر جهاد كشاورزی ابركوه یادآور شد: استفاده از روش آبیاری نوین قطره‌ای موضعی، مصداق بارز بهره‌وری بهینه از آب است و اجرای این طرح در شرایط كم‌آبی از اهمیت زیادی برخوردار است.
غیب الهی یادآور شد: برای استفاده بهینه از آب در بخش كشاورزی تاكنون سه هزار و 500 هكتار آبیاری قطره‌ای و تیپ در اراضی و باغ‌های این شهرستان اجرا شد.
35 درصد اشتغال ابركوه به كشت 15هزار هكتار اراضی باغی و زراعی و فعالیت‌های دامداری و دامپروری وابسته است كه هفت هزار و 500 خانوار از این طریق امرارمعاش می‌كنند.
منابع آب‌های زیرزمینی ابركوه عمدتاً از حوزه شمال فارس تغذیه می‌شود كه به دلیل برداشت بی‌رویه در بالادست توسط كشاورزان استان فارس خطر كم‌آبی و بی‌آبی منطقه را تهدید می‌كند .
مركز شهرستان 53 هزارنفری ابركوه در140كیلومتری جنوب غربی شهر یزد قرار دارد.

** تغییر الگوی كشت از شیوه سنتی به نوین
همچنین رئیس سازمان جهاد كشاورزی یزد با تاكید بر مصرف درست و لزوم مشاركت بهره برداران در مدیریت مطلوب آب از تولید كنندگان خواست با تغییر الگوی كشت از شیوه سنتی به نوین، در پیشگیری از تنش و كمبود این ماده حیاتی با نهادهای ذی ربط همكاری كنند.
سید جمال سجادی‏‏ پور، پیشتر به خبرنگار ایرنا در ابركوه گفته بود كه 82 درصد آب استحصالی استان در بخش كشاورزی مصرف می شود و تلاش به سمت كشت محصول كم آبخواه با میزان بهره وری بالاست.
وی كشت گیاهان « كم آب بر» و مجهز شدن زمین های كشاورزی به سیستم آبیاری نوین (بارانی ، قطره ای و تیپ ) را مهمترین راهكار موثر در صرفه جویی آب دانست.
سجادی پور ادامه داد: زعفران ، كنجد ، زیره ، ارزن و گیاهان دارویی از جمله كشت های جایگزین هستند كه در مدت 10سال به تدریج جایگزین كشت های گیاهان پرآبخواه نظیر گندم ، سبزی و صیفی ، ذرت و یونجه خواهد شد.
وی تأكید كرد: درآمد مردم برخی مناطق از جمله ابركوه ، خاتم و بهاباد از كشاورزی تأمین می‌شود، لذا تغییر الگوی كاشت محصولات ، توسعه كاشت زعفران و گیاهان دارویی به كشاورزان توصیه می‌شود.

** تجهیز 24 هزار هكتار اراضی به آبیاری نوین
همچنین مدیر آب ‌و خاك سازمان جهاد كشاورزی یزد در گفت و گو با ایرنا تاكید كرد: برای بهره‌وری هرچه بهتر منابع آب 24 هزار هكتار اراضی و باغ‌های استان به سیستم نوین آبیاری تجهیز شده است.
سید علی‌اصغر مصطفوی افزود: این میزان آبیاری نوین از سال 1370 تاكنون با كمك های رایگان دولت و مشاركت كشاورزان اجرا شده است.
وی ادامه داد: دولت امسال برای اجرای طرح ‌های آبیاری نوین 290 میلیارد ریال در قالب كمك های بدون بازپرداخت مصوب كرد و در صورت اختصاص كامل این مبلغ سه هزار و 500 هكتار از اراضی كشاورزی به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز خواهد شد.
مدیر آب ‌و خاك سازمان جهاد كشاورزی یزد تصریح كرد : در اجرای این طرح مسئولان دستگاه‌های ذی ربط شهرستان‌های خاتم، تفت و ابركوه پیشتاز بودند.
این مسئول ارشد بخش آب و خاك یزد یادآور شد: در سال 1396 سه هزار هكتار از اراضی زراعی و باغی یزد به سامانه نوین آبیاری تجهیز شد.
وی بابیان اینكه هم‌اكنون 922 میلیون مترمكعب( 82 درصد) آب در بخش كشاورزی مصرف می‌شود ، تصریح كرد: بر اساس طرح تعادل بخشی سفره‌های آب زیر زمینی در یك برنامه پنج‌ساله بایستی این عدد به 560 میلیون مترمكعب كاهش یابد .
مصطفوی یادآور شد: با اجرای سامانه‌ های نوین آبیاری زمینه صرفه‌جویی حدود چهار هزار مترمكعب آب به ازای هر هكتار فراهم می‌شود.
به گفته مدیر آب ‌و خاك سازمان جهاد كشاورزی یزد در اجرای برنامه پنج‌ساله تا پایان سال 1400 هجری شمسی میزان مصرف آب باید به 560 میلیون مترمكعب كاهش یابد.
منابع تأمین آب كشاورزی یزد شامل 2 هزار و 630 رشته قنات با آبدهی 160 میلیون مترمكعب ، 2هزار و 284 حلقه چاه با آبدهی 728 میلیون مترمكعب و 387 دهنه چشمه با میزان تخلیه 30 میلیون مترمكعب در سال است.

** خشكسالی‌ عامل افت سطح آب‌های زیرزمینی
همچنین محمدمهدی جوادیان ‌زاده مدیرعامل شركت آب منطقه‌ای یزد گفته بود : باید با مدیریت درست برداشت آب، در حفظ منابع آب‌های موجود زیر زمینی منطقه تلاش كنیم .
وی بیلان منفی سالانه آب استان را 252 میلیون متر مكعب ذكر كرد و یادآور شد: از سال 1393 طرح ملی احیاء و تعادل بخشی منابع آب‌های زیر زمینی در استان آغاز شد.
وی بیان كرد: با قطع برق چاه‌های كشاورزی هر سال در یك الی دو نوبت ، بخش قابل‌توجهی از كسری مخزن آب زیرزمینی جبران می‌شود.

** یزد پس از 47 سال خشك‌ترین سال‌را تجربه می كند
همچنین مدیر حفاظت و بهره‌برداری شركت سهامی آب منطقه‌ای یزد به ایرنا گفته بود: استان در سال آبی 97-96 با یكی از خشك‌ترین سال‌ها در طول 47 سال اخیر روبرو شد.
محمدرضا حكیمی با اشاره به تداوم خشكسالی اظهار داشت : كشاورزان با نصب كنتورهای هوشمند و خاموشی چاه‌ها همكاری خوبی در مدیریت برداشت آب داشته‌اند.
وی افزود: درصد چاه‌های غیرمجاز استان نسبت به سایر استان‌ها خیلی كم است و در ابركوه نیز به خاطر تداوم نشست‌های شورای حفاظت منابع آب ، همدلی و همكاری مسئولان و كشاورزان تعداد چاه‌های غیرمجاز كنترل ‌شده است.
زمین‌های قابل‌كشت استان 170 هزار هكتار است كه در حال حاضر به دلیل كاهش بارندگی و خشكسالی، 116 هزار هكتار آن كشت می‌شود.
سالانه افزون بر یك‌میلیون و 620 هزار تن انواع محصول كشاورزی و دامی به همت 76 هزار بهره‌بردار در این حوزه تولید می‌شود كه شامل 790 هزار تن محصول زراعی و باغی و 450 هزار تن محصول گلخانه‌ای و 380 هزار تن محصول دامی تولید می‌شود.
7540/ 2047/