خجالت زدگان عرب

در همین ارتباط روزنامه 'العربی الجدید' نوشت كه نشست اتحادیه عرب در سطح نمایندگان آن امروز (یكشنبه) درباره پرونده سوریه و عادی سازی روابط با دولت 'بشار اسد' گفت و گو خواهند كرد، اما برخی از منابع نیز به این روزنامه گفتند كه پرونده سوریه در این نشست بررسی نخواهد شد و احتمالا در نشست بعدی اتحادیه عرب در سطح وزاری خارجه مطرح می شود.
اتحادیه عرب 22 مارس 1945 با شش كشور موسس شامل سوریه، عربستان ، مصر ، عراق ، لبنان و اردن تشكیل و در ادامه 16 كشور دیگر شامل الجزایر، فلسطین ، قطر، یمن، عمان، امارات، بحرین، كویت، مراكش ، لیبی ، تونس ، سومالی، جیبوتی، سودان، مویتانی و كومور در مقاطع مختلف به عضویت آن در آمدند و اكنون دارای 22 عضو شامل 10 كشور آفریقایی و 12 كشور آسیایی است .
عضویت سوریه در این اتحادیه در اوایل سال 2011 میلادی اسفند ماه 1389 به دنبال آغاز تحولات در این كشور و رایزنی های هیات اعزامی اتحادیه عرب به دمشق برای ایجاد زمینه های مصالحه بین دولت سوریه و مخالفان و شكست این رایزنی ها و به دنبال اعزام برخی كارشناسان نظامی به سوریه از سوی اتحادیه مزبور به منظور بازدید از برخی مناطق و جاسوس خواندن آنها از سوی دولت دمشق، به حالت تعلیق درآمد.
در جریان بحران هشت ساله سوریه نیز به خاطر دشمنی برخی اعضای مطرح اتحادیه عرب حتی كرسی این كشور برای مدتی در اختیار مخالفان قرار گرفت و آنان با پرچم مخصوص خود در نشست های اتحادیه شركت و تصاویر آن نیز از رسانه ها منتشر شد، ولی این موضوع دوام نیاورد و زودگذر بود و همچنان كرسی سوریه در این اتحادیه خالی است.
در روزهای اخیر بعد از پیروزی های ارتش سوریه در مناطق مختلف این كشور از جنوب تا شمال و آزادسازی نزدیك به 80 درصد خاكش از دست تروریست ها و تحولات ناشی از آن نظیر پیام های تبریك شخصیت ها به دولت دمشق، آغاز سفر سران عربی به سوریه ، بازگشایی برخی سفارتخانه های عربی در دمشق ، بازگشت آوارگان سوری به كشورشان ، از سرگیری پرواز شركت های هواپیمایی در مسیر دمشق، با توجه به نزدیك بودن زمان برگزاری نشست اقتصادی اتحادیه عرب در لبنان و نشست سران آن در تونس در آینده نزدیك، رایزنی ها در ارتباط با بازگشت سوریه به این اتحادیه افزایش چشمگیری یافته است.
در این ارتباط دو دیدگاه مشخص وجود دارد كه تقریبا در مقابل هم قرار می گیرد.
برخی معتقدند كه سوریه می تواند به این اتحادیه بازگردد و مشكلی در این خصوص وجود ندارد و تنها مخالف مهم بازگشت سوریه به آن در روزهای اخیر قطر به خاطر مواضع جانبدارانه از برخی مخالفان دولت دمشق، تروریست ها و طرفداران افكار گروه 'اخوان المسلمین' در منطقه است.
در مقابل گروهی معتقدند كه همانگونه كه تعلیق حضور سوریه در این اتحادیه با رایزنی برخی كشورهای عرب و موسس آن مانند عربستان در سال 2011 با فشار آنها و ایجاد اجماع صورت گرفت، اكنون نیز باید همین روال روند عكس خود را گرفته و این كشورها با برگزاری جلسه و دعوت رسمی از دولت سوریه به این اتحادیه، مقدمات آن را فراهم كنند.
سوریه در این میان با رد دیدگاه اول برای بازگشت دوباره به اتحادیه و بی خاصیت خواندن آن با توجه به زمینه های قبلی تعلیق و پیروزی این كشور بر بحران ساخته و پرداخته برخی اعضای اتحادیه مانند عربستان ، قطر ، امارات ، كویت و برخی كشورهای غربی در كنار رژیم صهیونیستی بیشتر به دنبال اجرایی شدن دیدگاه دوم بود كه قرار است امروز انجام شود.
البته در این بین دیدگاه دیگری وجود داشت كه بر اساس آن از كشورهای میزبان شامل لبنان و تونس درخواست شده بود تا برای سوریه نیز مانند دیگر اعضا دعوتنامه ارسال كنند كه این كشورها از این اقدام خودداری كردند و آن را منوط به تصمیم جمعی اعضا اتحادیه دانستند.
البته با توجه به این كه در سال 2011 حركت های بسیار پررنگی برای تعلیق عضویت سوریه از سوی اعضای كینه توز آن با وجود مخالفت های برخی كشورها با حضور سران انجام شد، اكنون به خاطر تصمیم گیری بازگشت سوریه از سوی نمایندگان دایمی كشورها ممكن است این سوال مطرح شود كه این دو سطح با هم قابل مقایسه نیست، ولی به نظر می رسد دو طرف به یك موضوع بینابین رضایت داده اند.
البته باید به یك موضوع نیز اعتراف كرد كه با گذشت 73 سال از تاسیس این اتحادیه كه یكی از اهداف اولیه تشكیل آن، گردهم آوردن كشورهای عربی برای حل مسایل و مشكلات آنان و افزایش همدلی بین كشورهای عضو بوده است، ولی به خاطر برخی سیاسی كاری ها در سال های اخیر از سوی تعدادی از كشورها نظیر عربستان در عمل می توان گفت، این اتحادیه موفق به دستیابی به این اهداف نشده و جهان عرب با مشكلات و معضلات زیادی دست به گریبان است كه در عمل بی خاصیت بودن اقدامات اتحادیه عرب را نشان می دهد.
اكنون برای سران عرب شكست خورده در بحران سوریه با هزینه های میلیارد دلاری و از بین رفتن حیثیت سیاسی و نظامی آنان با وجود حمایت های تمام قد، قابل تحمل نیست كه با برگزاری جلسه بخواهند از مسوولان سوری تا در اجلاس اقتصادی و سران آن در لبنان و تونس شركت كنند، چرا كه این موضوع ضمن اعتراف به یك شكست دیگر از سوی مخالفان سوریه در اتحادیه عرب، یك پیروزی دیگر برای دمشق در صحنه منطقه ای و بین المللی است.
در ارتباط با نشست امروز اتحادیه عرب در محل دبیرخانه آن در قاهره پایتخت مصر، بر اساس اعلام روزنامه مصری 'الاهرام' نیز دو دیدگاه در برابر هم وجود دارد.
گروه نخست، خواستار بازگشت سوریه به اتحادیه عرب بدون طی تشریفات لازم و تصمیم گیری در این خصوص هستند و معتقدند كه این مسئله زمینه را برای حضور اسد رئیس جمهوری سوریه برای شركت در نشست اقتصادی عربی طی ماه جاری در لبنان فراهم خواهد كرد و دمشق پس از آن می تواند در نشست دوره ای كشورهای عربی در ماه مارس آینده نیز حضور یابد.
دومین گروه در اتحادیه می خواهند كه نمایندگان دائم اتحادیه عرب اجازه بازگشایی سفارت های عربی در دمشق و بازگشت سفیران عربی به سوریه و سفیران سوری به كشورهای عربی را بدهند، اما تصمیم گیری در باره بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را تا نشست آتی به تاخیر بیندارند.
در هفته های اخیر امارات، بحرین و كویت، سفارتخانه های خود را در دمشق بازگشایی كرده اند و مغرب نیز اعلام كرده كه در روزهای آینده سفارت خود را در پایتخت سوریه باز می كند و اكنون ترافیك دیپلماتیك در این ارتباط بین دمشق و پایتخت های عربی برای انجام سفرهای اعلام شده و نشده وجود دارد.
منابع خبری در دبیرخانه این اتحادیه اعلام كردند كه هنوز همه نمایندگان اتحادیه عرب به یك موضع یكپارچه درباره سوریه دست نیافته اند، لذا بازگشت سوریه به این اتحادیه، نیازمند زمان است.
پیشتر نیز برخی مهم ترین مخالف بازگشت سوریه به اتحادیه عرب را قطر اعلام كرده بودند و در این خصوص می توان از عربستان نیز در كنار قطر نام برد.
باید گفت كه مهم ترین علت مخالفت این كشورها با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به خاطر شكست های پی در پی در جریان بحران این كشور و هزینه های هنگفت با وجود برنامه ریزی های گسترده برای ساقط كردن نظام قانونی سوریه است و آنان نیك واقف هستند كه اولین برخورد با یك مقام بلندپایه سوری در نشست های آن بسیار سنگین و خجالت آور خواهد بود.
این كشورها با حمایت از بیش از یكصد گروه تروریستی با 360 هزار عضو از 120 كشور جهان هشت سال شهرها و مناطق مختلف سوریه را با خاك یكسان كردند و بیش از دو میلیون و دویست هزار واحد مسكونی را تخریب و سالهای این كشور را به عقب بازگرداندند، اكنون با سرافكندگی هیات های محرمانه به دمشق اعزام می كنند تا در ازای بازسازی سوریه بهتر از گذشته، این كشور دست از حمایت از محور مقاومت بردارد.
علاوه بر این باید گفت كه حضور سوریه در اتحادیه عرب از این پس به خصوص بعد از پیروزی های اخیر، برای بسیاری از كشورها به مراتب چالش برانگیزتر از گذشته خواهد بود و اگر در گذشته فقط دیدگاه های سوریه برای برخی كشورها قابل تحمل نبود، از این پس حضور دولت این كشور پیروز و پشت سرگذاشته یك بحران سنگین با دیدگاه های ثابت شده جدید و امروزی به مراتب با دیدگاه های كهنه برخی حكومت های پادشاهی و مربوط به قرون وسطی بسیار سنگین تر و غیرقابل تحمل تر است و به همین خاطر مخالف بازگشت سوریه به این اتحادیه هستند.
علاوه بر این سوریه می تواند در داخل اتحادیه عرب به الگویی برای دیگر كشورها در صورت وجود هرگونه توطئه و طرحی تبدیل شود و همین امر برای حكومت هایی كه با برخورداری از دلارهای نفتی سرپا ایستاده اند، بسیار سنگین و غیرقابل تحمل خواهد بود.
سخن آخر این كه اولا همانگونه كه 'ولید المعلم' وزیر خارجه سوریه نیز تاكید كرده، اتحادیه عرب بی خاصیت است و ثانیا مانند بسیاری از تشكل های عربی چون شورای همكاری خلیج فارس و نظایر آن به خاطر وجود اختلافات زیاد و دیدگاه های مختلف و تمایلات و وابستگی كشورهای عضو به قدرت های بزرگ، نمی توانند نظرات خود را در ارتباط با موضوعات مختلف مطرح و دنبال كنند و تابع برخی سیاست های خارجی هستند و حتی برخی در كشورهای عربی این اتحادیه را 'اتحادیه عبری' می نامند.
ثالثا این تشكل ها به خاطر این كه تاكنون نتوانسته اند كاری از پیش ببرند، عملا فلسفه وجود خود را از دست داده اند و فقط بیشتر به صورت ظاهری اقدام به برگزاری جلسات و نشست ها با صدور بیانیه های پایانی می كنند كه در عمل هیچ اقدامی برای اجرای آنها صورت نمی گیرد و همین امر نیز در طول سال های اخیر بشدت مورد انتقاد افكار عمومی در جهان به خصوص كشورهای عربی قرار گرفته است .
از داود پورصحت
خاورم**1436**1651