داغ طلای سرخ بر سینه صادرات

ایرناپلاس در گفت‌وگو با فعالان این حوزه، چالش‌های پیش ‌روی صادرات زعفران را شناسایی كرده است.

بر اساس آخرین سالنامه آماری وزارت جهاد كشاورزی كه اطلاعات مربوط به سال 1395 را ارائه می‌دهد، سطح زیر كشت زعفران در كشور در این سال بیش از 100 هزار هكتار بوده است. محاسبات نشان می‌دهد این مقدار نسبت به سال 1390 حدود 46 درصد رشد داشته و مزارع بیشتری طی این سال‌ها سرخ‌پوش شده‌اند، به‌طوری كه طی 6 سال منتهی به 1395 تعداد‌ استان‌هایی كه به جمع زعفران‌كاران پیوسته‌اند از 19 استان به 27 استان رسیده‌ است.

علاوه بر افزایش سطح تولید و استان‌های مشاركت‌كننده در كشت زعفران، صنایع فرآوری و بسته‌بندی زعفران نیز روند رو به رشدی داشته‌اند، به‌طوری كه تعداد واحدهای فعال در این زمینه از 65 واحد در سال 1390 به 136 واحد در سال 1395 رسیده و در واقع بیش از پنج برابر شده است.

**چشم طمع خارجی‌ها به طلای سرخ ایران

ایران با سهم 71 درصدی در بازار جهانی، بزرگ‌ترین صادركننده زعفران است و از صادرات این محصول در سال 2017 حدود 236 میلیون دلار درآمد كسب كرده است. آمارهای مقدماتی گمرك تا مهر ماه 1397 نیز نشان‌دهنده درآمد بیش از 178 میلیون دلاری در هفت ماه نخست سال جاری است.

با این حال، كشورهای واردكننده زعفران ایران، در نقش رقیب در بازار جهانی صادرات حاضر می‌شوند و بررسی رشد ارزش صادراتی آ‌ن‌ها نشان از عزم جدی این كشورها برای ورود به بازاری دارد كه به‌صورت ستنی در اختیار ایران بوده است.

به‌عنوان مثال امارات متحده عربی با اینكه سهم زیادی در بازار جهانی ندارد، بیشترین رشد در بین كشورهای صادركننده زعفران را تجربه كرده و این موضوع می‌تواند در بلندمدت بر سهم ایران از بازار جهانی زعفران تأثیرگذار باشد. سؤال این است كه ایران چگونه می‌تواند جایگاه خود را در این بازار حفظ كند و صادركنندگان چگونه می‌توانند از این فرصت برای كسب سود بیشتر استفاده كنند؟

**ارزش از دست‌ رفته در غیاب بسته‌بندی

تلخیص داده‌های صادرات زعفران در هفت ماه نخست سال جاری كه توسط گمرك منتشر شده، نشان می‌دهد در این بازه زمانی، حجم صادرات زعفران به‌صورت فله‌ای بیش از 56 تن بوده كه می‌توان گفت به‌معنای خام‌فروشی كالای واسطه‌ای به رقبای صادرتی است. تبدیل زعفران فله‌ای به محصول نهایی آماده مصرف، یعنی بسته‌های حداكثر 10 گرمی پودر زعفران، علاوه بر افزایش ارزش محموله صادراتی و سود صادركنندگان، به شناخته شدن برند زعفران ایرانی در بازار جهانی كمك می‌كند.

سید مصطفی ایران‌منش، پژوهشگر كاربردی بسته‌بندی در این رابطه از جای خالی نهادی كه به‌طور خاص بر پژوهش‌های كاربردی زعفران متمركز باشد و بتواند آموزش زعفران‌كاران را دنبال كند گفت و در این رابطه اظهار كرد: در واقع بخش تحقیق و توسعه می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر بسته‌بندی محصولات با ارزشی مانند زعفران داشته باشد.

**دانش‌ فنی بسته‌بندی‌های كارآمد را داریم

ایران‌منش با معرفی بسته‌بندی‌های ضدفرابنفش ادامه داد: با توجه به حساسیت زعفران، توصیه می‌شود از چنین بسته‌بندی‌هایی استفاده شود كه رنگ، طعم و عطر زعفران را با كیفیت بهتر و در زمان بیشتری حفظ می‌كنند.

وی افزود: دانش فنی و امكانات داخلی به گونه‌ای است كه می‌توان دستگاه‌های مورد نیاز این نوع بسته‌بندی را در داخل كشور تولید كرد. ما نمونه‌هایی از آن را تولید و آزمون كردیم و بررسی‌ها نشان می‌دهد افت كیفیت زعفران در چنین بسته‌بندی‌هایی به حداقل رسیده است.

**برندسازی زعفران ایرانی

ایران‌منش از برخی صادركنندگان این محصول انتقاد كرد و گفت: اگر عزم جدی برای معرفی برند زعفران ایرانی در بازار جهانی وجود داشته باشد، صادركننده می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال در داخل كشور، ارزش افزوده بالاتری برای این محصول ایجاد كند، ولی متأسفانه دیده می‌شود این عزم در بین صادركنندگان وجود ندارد و آن‌ها به دنبال روش‌های آسان‌تری بوده و از سودی كه در آینده به‌واسطه بسته‌بندی مناسب به دست خواهند آورد، غافل هستند.

وی با اشاره به خرید زعفران ایران توسط كشورهای دیگر و ارائه در بسته‌بندی‌های آماده مصرف گفت: مصرف‌كننده نهایی ترجیح می‌دهد از بسته‌بندی‌های كوچك استفاده كند و ارائه محصول به این شكل، بازار هدف بزرگ‌تری را پیش‌ روی ایران قرار خواهد داد. اگر بخواهیم زعفران ایران برای مصرف‌كننده خارجی، نام آشنایی باشد، باید به صنعت بسته‌بندی توجه ویژه داشته باشیم.

**استارت‌آپ‌ها وارد می‌شوند

استارت‌آپ‌ها نیز از تجارت پرسود زعفران بی‌بهره نبوده‌اند. استارت‌آپ «كشمون» كه در زمینه فروش بی‌واسطه زعفران و به‌نوعی حمایت از زعفران‌كاران و نیز مصرف‌كنندگانی كه در روش‌های معمول خرید، كالا را با قیمت‌های بالا و بعضاً كیفیت پایینی دریافت می‌كنند فعال است، به‌تازگی وارد عرصه صادرات شده است.

محمد مهدی قائم‌پناه، مدیر كشمون می‌گوید: برای ورود به بازار اروپا، قصد داریم مشابه فعالیتی كه در داخل كشور داریم، كشاورز و مصرف‌كننده نهایی را به‌طور مستقیم با هم مرتبط كنیم.

**هدف ما مصرف‌كننده نهایی است

قائم‌پناه با مقایسه قیمت‌های خرده‌فروشی و فروش فله زعفران در بازار كشورهای اروپایی، می‌گوید: هدف ما مصرف‌كننده نهایی است، زیرا در فروش فله‌ای سود چندانی نصیب كشاورز نمی‌شود.

وی خدماتی را كه توسط استارت آپ تحت مدیریتش به كشاورزان داده می‌شود تشریح كرد و گفت: ما خریدار یا تاجر زعفران نیستیم، بلكه فضایی را برای كشاورزان فراهم كرده‌ایم كه محصول خود را بدون واسطه ارائه كنند. ما علاوه بر ایجاد این فضا، كنترل كیفی محصولات را انجام می‌دهیم و نیز آموزش‌هایی برای ارتقای كیفیت محصولات به آن‌ها ارائه می‌كنیم. در زمینه كنترل كیفیت، ما شاخص تركیبی از استانداردهای داخلی، بین‌المللی و موارد مورد توجه مصرف‌كنندگان را ساخته‌ایم كه بر اساس آن، محصولات را رتبه‌بندی كرده و در نهایت، بسته‌بندی شناسنامه‌داری را برای محصولات تهیه می‌كنیم.

**محدودیت در روابط مالی، مانع توسعه در حوزه خارجی

قائم‌پناه ادامه داد: ما استانداردها و مسائل بهداشتی را به‌طور كامل رعایت می‌كنیم و هر كشاورز پروفایل خود را دارد و مصرف‌كننده می‌تواند بر اساس كیفیت و قیمت، محصول خود را انتخاب كند. همچنین بسته‌بندی‌های كشمون نیز به سبك خاصی انجام می‌شوند. مسئله اصلی ما در فروش به‌صورت خرده‌فروشی، همان مسائلی است كه برای هر كسب‌وكار ایرانی دیگری در بازارهای بین‌المللی وجود دارد. به‌عنوان مثال تأسیس یك شركت زیر مجموعه یا داشتن یك حساب بانكی یا درگاه پرداخت آنلاین كه برای مشتری خارجی قابل استفاده باشد، از چالش‌های پیش روی ما هستند.

گزارش از مریم‌السادات علم‌الهدی

**اداره كل اخبار چندرسانه‌ای**ایرناپلاس**