به گزارش روز سه‌شنبه خبرنگار فرهنگي ايرنا، يازدهمين جشنواره هنرهاي تجسمي فجر در حالي در بهمن و اسفند سال جاري (1397) برگزار خواهد شد كه بار ديگر با تقسيم بندي و مجزا كردن بخش‌هاي مختلف هنرهاي گسترده شاخه تجسمي شاهد شكل‌گيري نگاه تخصصي در برگزاري اين رويداد از مجموعه فعاليت جشنواره‌هاي هنري فجر خواهيم بود.
يكي از بخش هايي كه همواره با بيشترين استقبال مخاطبان در ذيل برگزاري جشنواره هنرهاي تجسمي مواجه شده بخش «كارتون و كاريكاتور» است كه اين بار يكي از پيشكسوتان و چهره‌هاي شناخته شده عرصه كارتون و كاريكاتور كشورمان را در راس مديريت خود در جشنواره تجسمي فجر مي بيند.
براي آشنايي هر چه بيشتر با بخش كارتون و كاريكاتور يازدهمين جشنواره هنرهاي تجسمي فجر سراغ مدير اين بخش احمد عرباني رفتيم.
عرباني كه متولد سال 1326 خورشيدي در تهران است، فعاليت حرفه‌اي خود را از سال 1346 با مجله «توفيق» آغاز كرد و در ادامه مسير با مجلاتي چون «فكاهيون»، «كاريكاتور» و «گل آقا» به مسير تخصصي خود در حوزه كارتون و كاريكاتور ادامه داد. يكي از مهمترين اتفاقات فعاليت حرفه‌اي عرباني همراهي او با نشريه «گل آقا» بود. وي به خاطر كاريكاتورهايي كه از مرحوم حسن حبيبي معاون اول رئيس جمهوري جمهوري وقت طراحي كرده بود از طرف او مورد تقدير قرار گرفت.
حال عرباني با سابقه بيش از پنج دهه فعاليت، امروز سكاندار بخش كارتون و كاريكاتور يازدهمين جشنواره هنرهاي تجسمي فجر است. آنچه در ادامه مي‌آيد گپ و گفتي با اين هنرمند طناز، حرفه اي و متخصص در حوزه كارتون و كاريكاتور كشور است.
- ايرنا : جناب عرباني در تعريف شما از جشنواره هنرهاي تجسمي فجر همواره رويكرد جذابي داشته ايد؛ چرا كه كمتر اين نقل قول از زبان همكاران شما شنيده مي‌شود كه اين رخداد را «دريچه اي براي ورود به تمامي هنرها» بنامند. درباره اين طرز تلقي و نگاه بيشتر توضيح مي دهيد؟
- عرباني : چه امروز كه افتخار همراهي با دوره يازدهم جشنواره هنرهاي تجسمي فجر را به عنوان مدير بخش «كارتون و كاريكاتور» دارم و چه در ادوار قبلي كه به عنوان يكي از هنرمندان حاضر در اين رخداد حاضر بودم، اين جشنواره را يكي از مهمترين اتفاقات در حوزه هنر كشور مي ناميدم. اميدوارم كه اين اتفاق امسال نيز با بهترين شكل ممكن رقم بخورد؛ چرا كه اعضاي تشكيل دهنده تيم دبيران، داوران و همچنين در راس اين هرم مديركل اداره هنرهاي تجسمي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، همگي از افراد نخبه‌اي هستند كه چه در زمينه سابقه و چه در زمينه علم و دانش در حوزه‌هاي مختلف هنرهاي تجسمي دانشي بيش از من دارند.
به واسطه چنين افرادي، برگزيدگان نه تنها هنرمنداني هستند كه غناي فرداي هنر كشورمان را تضمين خواهند كرد كه مي توانند در كنار معرفي شدن به الگوهايي براي جوانان كشورمان بدل شوند كه نخستين تجربه هاي خود را براي حضور در عرصه هنرهاي تجسمي آغاز كردند.
** استقبال مخاطبان در گرو تفكيك تخصصي هنرهاي تجسمي
- ايرنا : بعد از پشت سر گذاشتن چهار دوره پيشين جشنواره يعني از دوره هفتم تا دهم؛ جشنواره هنرهاي تجسمي فجر بار ديگر در دوره يازدهم شاهد تفكيك بخش هاي هنرهاي تجسمي فجر در قسمت هاي دهگانه است. آيا با اين شكل تفكيك در بدنه و شاخه فعاليت هاي هنري تجسمي موافقيد يا خير؟
- عرباني : بسيار بسيار با اين مساله موافق هستم. همواره گفته ام هنرمنداني كه عمري را در اين حوزه گذرانده اند، با دانش و كوله باري از تجربه در يك شاخه و يك رشته مجزا از خيل فعاليت‌هاي هنرهاي تجسمي توانسته اند در بطن فعاليت هاي هنري كشور، نامي براي خود دست و پا كنند. پس وقتي ما با تقسيم بندي و بخش بندي قسمت ها و شاخه هاي هنرهاي تخصصي زير مجموعه هنرهاي تجسمي مواجه هستيم، چه در زمينه داوري و چه در زمينه هدايت هنرجويان و جوانان هنرمند مي توانيم موفقيت هاي بسيار چشمگيري داشته باشيم.
نكته ديگر آنكه، تفكيك بخش هاي مختلف فعاليت هاي هنري در زير مجموعه هنرهاي تجسمي نشان‌دهنده نگاه تخصصي برگزاركنندگان اين رويداد است. اين اتفاق مي‌تواند به پربار شدن استقبال هرچه بيشتر و همچنين جريان ساز شدن اين رويداد در بطن فعاليت هاي هنرهاي تجسمي كشور كمك و ياري رساند.
** جشنواره تجسمي فجر، مايه دلگرمي هنرمندان
- ايرنا : با توجه به تاكيد شما بر انتخاب افراد متخصص براي داوري آثار و وجود نگاه تخصصي در برگزاري اين رويداد، در بخش كارتون و كاريكاتور شيوه انتخاب داوران و نوع نگاه تخصصي بر چه مبنايي استوار بوده است؟
- عرباني : ببينيد وقتي درباره نگاه تخصصي در حوزه فعاليت‌هاي هنري به ويژه فعاليت هنرهاي متعدد و متكثر زير مجموعه هنرهاي تجسمي صحبت مي‌كنيم، بيش از هر زماني نيازمند نگاه تخصصي هستيم. به عنوان مثال وقتي درباره جشنواره هنرهاي تجسمي فجر صحبت مي كنيم بدون هيچ شكي برگزاري اين جشنواره در گام نخست مايه دلگرمي براي هنرمندان اين عرصه است چه از نظر توجه به آنها و چه از نظر فرصت و امكاني كه مي‌توانند كارهاي خود را به مخاطبان عرضه كنند.
اما در نگاه دوم، استفاده كردن از بدنه داوران متخصص و همچنين نگاه تخصص‌گرايانه در بخش‌بندي هنرها، يكي از مهمترين ويژگي ها مدلول اين نكته خواهد بود كه ديگر برخي از افراد كه تمايل به حضور در اين رخداد را دارند صرفا با مراجعه به اينترنت به ارائه كارهاي كپي نخواهند پرداخت و به همين سبب شاهد خروجي بسيار مناسب تر، كيفي‌تر و متكي بر توليد قلم كارتونيست ها و كاريكاتوريست هاي خلاق كشورمان خواهيم بود.
براي همين با صداي بلند مي گويم كه تاكيد بر نگاه تخصصي در برگزاري يازدهمين دوره جشنواره هنرهاي تجسمي فجر با تقسيم‌بندي دهگانه رشته هاي هنري اتفاقي مثبت است؛ چرا كه به عنوان مثال در بخش كاريكاتور به عنوان يك هنر گسترده شاهد حضور بسيار بسيار پررنگ‌تر هنرمندان اين عرصه هستيم. به همين سبب وقتي اثر كاريكاتوريستي كه اثري از يك چهره خلق مي كند مي تواند مجزا از اثر يك كارتونيست با نگاهي عمومي تر به مسائل اجتماعي مورد ارزيابي و داوري قرار گيرد و اين مهم مگر با اتكا بر دايره نگاه تخصصي در امر برگزاري چنين رويدادهاي جريان سازي به دست نخواهد آمد.
از سوي ديگر نگاه تخصصي و بخش بندي هاي صورت گرفته در برگزاري جشنواره يازدهم هنرهاي تجسمي مي‌تواند اين نويد را به هنرمندان دهد كه آزادي عمل آنها و همچنين استقلال كاري بيشتري در شاخه فعاليت هنري خود داشته باشد. در حقيقت اين شكل از تقسيم بندي، تكليف كار را براي فعاليت هنرمندان مشخص كرده است. پس با اين رويكرد ديگر آسيب ها و اتفاقات چهار دوره قبلي را تكرار نخواهيم كرد كه در آن به نوعي شاهد در هم ريختگي فعاليت هنرمندان و برخي از هنرها كه به شكلي زيرمجموعه و يا قابليت تطبيق با يكديگر را داشتند، بوديم كه متاسفانه متضرر اين امر خود هنرمندان بودند.
به عنوان مثال وقتي در حوزه «نقاشي- خط» صحبت مي‌كنيم، هنر خوشنويسي هنري مجزا از هنر نقاشي است و وقتي كه نگاه تخصصي در برگزاري يك رخداد و رويداد تجسمي مانند جشنواره فجر در ميان باشد مي‌توان با تفكيك بخش نقاشي و خوشنويسي از آسيب‌هاي چهار دوره قبلي كه بيشترين ضرر را متوجه هنرمندان نقاش و خوشنويس كرد پرهيز كنيم. هنرمنداني كه آثار هنري خود را در قالب نقاشي- خط به جشنواره ارائه مي‌دادند كمتر مورد توجه داوران قرار مي گرفت.
اما براي معرفي داوران بخش «كارتون و كاريكاتور» جشنواره مي‌توانم به نامي چون كامبيز درم‌بخش اشاره كنم كه از آغاز فعاليت من در مجله «توفيق» از سال 1346 يعني چيزي حدود 50 سال پيش، شاگردي او را كردخ و با او همكاري داشتم. همچنين جمال رحمتي داور ديگر اين حوزه است كه مي توانم به سابقه درخشان بيش از سه دهه اي او به ويژه در همكاري نزديك با نشريات در قالب كارتونيست و كاريكاتوريست اشاره كنم و سومين داور ما حسن كريم زاده است كه او نيز در رشته خاص كارتون و كاريكاتور كه از آن به عنوان «رشته نمايشگاهي» نام برده مي‌شود يكي از متخصصان به شمار مي رود.
** متاسفم كه كارتون و كاريكاتور انجمن تخصصي ندارد!
- ايرنا : بارها در گفت‌و‌گوهاي تان گفته‌ايد كه رشته كارتون و كاريكاتور چه در شكل جشنواره هنرهاي تجسمي و چه در ديگر رويدادهاي اين حوزه كه به شكل جشنواره اي برگزار مي شود كمتر مورد توجه قرار مي گيرد. ممكن است درباره دلايل اين اتفاق توضيح دهيد؟
- عرباني : بر اساس سابقه و تجربه پنجاه ساله فعاليت خود در شكل تخصصي در حوزه كارتون و كاريكاتور مي توانم با اطمينان بگويم كه هيچ گاه شاهد شكل‌گيري اتفاق نظري در ميان كارتونيست ها و كاريكاتوريست ها براي جدي گرفته شدن اين حوزه در ذيل مجموعه فعاليت هاي هنرهاي تجسمي نبوده‌ايم. شاهد اين مدعا آنكه برخلاف تمامي بخش ها هنوز هنرمندان عرصه كارتون و كاريكاتور انجمن اختصاصي براي خود ندارند.
هرگاه نيز كه اين افراد دور هم براي برگزاري جلسات جمع مي‌شوند بيشتر يك فعاليت خود جوش بوده و بر اساس نظام رفتار صنفي هيچگاه فعاليتي نداشته ايم. اين شكل تا حدي پيش رفته كه در بسياري از نشست ها و گعده هاي دوستانه مان به شوخي مي گويم كه ما هنرمندان عرصه كارتون و كاريكاتور «مستضعف هستيم و هنوز انجمن نداريم!».
ببينيد هر بار كه ما جمع مي شويم به واسطه فراخواني است كه توسط خود كارتونيست ها صورت مي گيرد. زماني هم كه به يك بحث جدي براي راه اندازي نهادي صنفي و يا انجمني مي رسيم همواره شاهد نواخته شدن ساز ناكوكي بوديم و متاسفانه هيچ وقت از اين گردهمايي ها نتوانسته ايم به يك نگاه منسجم براي راه اندازي صنف و انجمن تخصصي خود دست پيدا كنيم.
در مواردي هم كه به سمت تشكيل انجمن حركت مي كرديم باز هم شاهد برخي از اتفاقات بوديم كه يا از سوي خود هنرمندان كارتونيست و كاريكاتوريست و در مواردي هم از سوي برخي از مسئولان موانع متعددي براي شكل‌گيري يك انجمن براي هنرمندان اين حوزه كارتون و كاريكاتور ايجاد مي شد. به همين سبب است كه تا به امروز اين فعاليت‌ها براي راه اندازي نهاد صنفي نتيجه نداده است كه باعث تاسف است!
- ايرنا : چنين اتفاقي از يك سو ممكن است كه مايه خرسندي باشد! وقتي به بخشي از فعاليت صنفي هنرمندان تجسمي به عنوان مثال در شاخه خوشنويسي كه نگاه مي‌كنيم متوجه بروز اختلاف در آراي اعضاي اين انجمن، ايجاد انشعاب و يا تشكيل يك انجمن موازي ديگر مي‌شويم كه همه باعث كُندي هدفگذاري و جريان بخشي در حوزه فعاليت آنها مي‌شود.
- عرباني : (مي خندد) نمي دانم، چه بگويم! براي ما چون تشكيل نشده پس انشعابي هم صورت نمي گيرد! ولي به دور از شوخي، اگر امكان شكل گيري انجمن هاي تخصصي در حوزه هنرهاي تجسمي به وجود آيد، آن زمان مي‌توانيم براي مشكلات بسيار بزرگي كه در حوزه فعاليت ما وجود خواهد داشت تلاش كنيم تا ضمن رفع آنها، امكان به وجود آمدن مجدد آن مشكلات را به صفر برسانيم.
در حقيقت هدف از تشكيل انجمن ها رسيدن به قدرت «زبان صنف» است كه به واسطه آن بتوانيم پيگير مشكلات متعدد هنرمندان اين حوزه و رفع شدن آنها و ارتباط مستقيم با مديران بالادستي باشيم.
** لزروم بازنگري و آسيب شناسي دهه نخست جشنواره تجسمي
- ايرنا : به عنوان سوال پاياني، در آستانه برگزاري يازدهين دوره جشنواره هنرهاي تجسمي فجر، ارزيابي شما از 10 دوره قبلي اين رويداد چيست؟
- عرباني : به شخصه اعتقاد دارم كه جشنواره تجسمي فجر، دريچه‌اي به سمت فعاليت و نگاه تخصصي به سمت هنر است و اين جشنواره مي تواند يك منظر جديد را براي تمام هنرها و هنرمندان از جمله شاخه كاريكاتور باز كند. همچنين اين رويداد مي تواند مسير صحيحي براي حركت به سمت تكامل را نشان هنرمندان دهد؛ چرا كه در برگزاري چنين رخدادي ما بيش از هر چيزي مباني نگاه تخصصي را مدنظر قرار داده‌ايم.
به عنوان مثال با مرور 10 دوره قبلي جشنواره تجسمي فجر چه در شكل اجرايي و چه در شكل سياست‌گذاري، وقتي كه از دور به آن نگاه مي كنيم با كاستي هايي مواجه هستيم كه شايد در اين لحظه و در آستانه برگزاري يازدهمين دوره جشنواره هنرهاي تجسمي فجر به چالش كشيدن آن كمبودها و نقص ها نتواند ياريگر ما در برپايي هرچه باشكوه‌تر اين رخداد باشد؛ اما هيچ شكي وجود ندارد كه بعد از پشت سر گذاشتن يك دهه از فعاليت شاخه هنرهاي تجسمي زير مجموعه جشنواره گسترده اي مانند جشنواره هنرهاي تجسمي فجر نيازمند بازنگري و آسيب‌شناسي براي برطرف كردن نقاط ضعف و تقويت نقاط قوت خواهيم بود.
گفت و گو از امين خرمي و عادل پازيار
فراهنگ**9266**9031** 9053
تاریخ انتشار: ۱۸ دی ۱۳۹۷ - ۱۱:۰۵
تهران- ايرنا- مدير بخش «كارتون و كاريكاتور» جشنواره تجسمي فجر با مثبت ارزيابي كردن تقسيم بندي دهگانه بخش‌هاي هنرهاي تجسمي در روند برگزاري اين رويداد گفت: نگاه تخصصي، مانع كپي كاري در اثر هنري مي‌شود.