فاصله آرمان ها و ارزش ها تا پروتكل های ویژه مدیران - دكترحسین دیوسالار*

در چند روز گذشته خبرهای امیدوار كننده و هر چند ساده ای به تعبیر دكتر صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی از برداشته شدن نرده های فاصله انداز میان مسئولان و مردم در صفوف نماز جمعه در اولین حضور امام جمعه جدید تهران منتشر شد.
در رسانه و فضای مجازی به سرعت و فراوان منتشر شد كه حجت الاسلام و المسلمین حاج علی اكبری امام جمعه موقت و جوان تهران كه اینجانب توفیق شاگردی از محضر ایشان را داشته ام و فروتنی و خضوع وصف ناپذیر وی را به خاطر دارم، از درب عادی و بدون هیچ محافظی و در كمال سادگی وارد شبستان نماز شده است كه البته انتظاری به غیر از این هم از وی نبود.
باید دست مریزاد گفت به این اقدام كه توانست در فضای سیاسی و اجتماعی جامعه، بازتاب مثبت و ارزنده ای را بر جای گذارد.
البته چندی قبل هم تصویری از دكتر صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در خیابان های مشهد به قصد زیارت حرم مطهر و مقدس امام رضا(ع) با پای پیاده و بدون محافظ منتشر شد و هر از گاهی هم در رسانه ها و فضای مجازی تصاویر و مطالبی اینچنین از مدیران و مسئولان كشور منعكس می گردد كه یكی در مترو در كنار مردم دیده شده، آن یكی در صف اتوبوس و دیگری در حال دوچرخه سواری و ...
همه این موارد و انعكاس اخبار و تصاویر بسیار خوب و امیدوار كننده هستند تا جامعه را اندك امیدی ببخشد برای تحقق آرزوها و آرمان های انقلابی كه با هدف فرهنگی و عمل به ارزش های اسلامی كه مهمترین آن نزدیكی و رابطه صمیمانه و مستقیم مردم و مسئولین و برداشتن فاصله ها بوده است.
اما باید گفت این اخبار از سوی دیگر ناراحت كننده هم هستند چرا كه در آستانه چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب مبتنی بر آموزه های اسلامی و فرهنگ اهل بیت (ع)، امروز به واسطه دیده شدن مسئولی در میان مردم تا این مقدار شگفت زده و تعجب برانگیز تلقی می شود.
مگر نه این كه اصل در نظام مردم سالار دینی به تعبیر امام علی(ع) حق مردم بر مسئولین و پاسخگویی و زندگی در حد و اندازه اقشار عادی و معمولی جامعه است و مگر نه این كه مسئولین باید خود را خادم و خدمتگزار مردم بدانند و قدرت، مسند و جایگاه را امانتی الهی بدانند كه به تعبیر امام علی(ع) ' ان عملك لیس لك لطعمة و لكنه فی عنقك امانة ' كه مدیریت و حكمرانی برای تو طعمه نیست، بلكه امانتی بر گردن تو است (نهج البلاغه، نامه 5) و این همان تفاوت نگاه در جمهوری اسلامی ایران با نظام های متداول و از جمله سرمایه داری در دنیا است.
تعبیر زیبای دیگری از امام علی (ع) در نامه 46 نقل شده كه ' پر و بالت را برابر رعیت بگستران، با مردم گشاده روی و فروتن باش و در نگاه و اشاره چشم، در سلام كردن و اشاره نمودن با همگان یكسان باش تا زورمندان در ستم تو طمع نكنند و ناتوانان از عدالت تو مأیوس نگردند' و این همان توجهی است كه امام در رابطه نزدیك و بدون تكلف برای مدیران ترسیم می فرمایند و باید دید با این نگاه ها و آموزه ها تا چه میزان فاصله افتاده است.
سردار شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در سخنانی كه چندی قبل در رسانه ها منتشر شد به صراحت اعلام می كند كه در كشور هیچ تهدید امنیتی متوجه مسئولان كشور نیست و محافظین و به تعبیری فاصله ها را به منظور تشریفات برای مسئولان قلمداد می كند كه نمی خواهند از دست بدهند، اما به خاطر داشته باشیم كه همین تشریفات و پروتكل ها مدیران را از مردم جدا و فاصله معناداری را ایجاد می نماید و جایگاه و محبوبیت آنان را نزد افكار عمومی و مردم خدشه دار می سازد.
مدیران در دفاتر خاص و ویژه خود فاصله ها را روز به روز بیشتر كرده اند و در این میان البته نقش اطرافیان كه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی علیرغم طنز آمیز بودن بیان نموده بی تاثیر در ایجاد فرهنگ فاصله ها برای مدیرانی با پروتكل های ویژه و خودساخته نیست.
یكی پذیرایی صبحانه و ناهار و شام ویژه دارد، آن دیگری ساعات مخصوص میوه و دمنوش تعریف كرده است، فردی میلیون ها تومان برای زیبایی دفتر هزینه كرده است، مدیری به مسئولان زیر مجموعه خود حتی اجازه تماس تلفنی برای انجام امورات نمی دهد، دیگری در جلسات برای حفظ شان و جایگاه باید حتما دقایقی دیر بیاید، آن یكی برای حفظ غرور مدیریتی باید حتما مخالف خوانی كند، دیگری لبخند و مهربانی را مساوی با كستاخ تر شدن می داند، آن دیگری كه باید با چندین محافظ و پیش رو و پس رو در جایی شركت كند، مدیری كه به كمتر از مدل ماشین لوكس خارجی برای داخل شهر و اتومبیل ویژه برای سفرهای برون شهری رضایت نمی دهد، آن یكی خانه سازمانی چند صد متری می خواهد، دیگری كه خانه ویلایی باید برایش تهیه شود، برنامه ورزشی و تفریحات فصلی و سفرهای نوبه ای برای تجدید روحیه برای ارائه خدمات بهتر برای مدیر دیگری باید در برنامه باشد، مدیری دیگر كه تنها با پرواز بیزنس و فرست سفر می كند و آن دیگری كه باید برای رفت و آمدهایش حتما پاویون رزرو شود و هزاران پروتكل و تشریفات خود ساخته دیگر كه امروز خبر ' مدیری در میان مردم' این گونه فضای مجازی و رسانه ها را پر می كند از این رویدادی كه باید همواره تكرار و تكرار و تكرار می شد و به رویه عادی بدل می گردید.
البته حتما با بسیاری از موضوعات تشریفاتی یا برنامه هایی همچون پاویون، منشی، خدمات و ... برای مدیران مخالفتی وجود ندارد برای این كه كار و فعالیت آنان با كمترین زمان ممكن، استفاده بهینه از فرصت ها و با برنامه ریزی و دقت بالا همراه باشد اما تا جایی كه این ها اصل نباشد و خدمت به مردم فرع تلقی گردد و به خاطر داشته باشد همه این ها برای آن است كه خدمتی برساند و كشور و نظام را در تحقق توسعه ای و دستیابی به هدفی همراهی نماید.
مردم ایران ملتی بزرگ، شریف، همراه نظام و رهبری و همیشه پشتیبان كشور و نظام بوده وهستند و البته خیلی هم زود خوشحال می شوند و خبری اینچنینی می تواند فضای آنان را تغییر دهد و مدیران دلسوز كشور بیایند و قدر این ملت بزرگ را بیشتر و بیشتر بدانند و خود را بار دیگر در میان آنان ببینند كه رمز ماندگاری آنان و خدماتی كه می دهند در همین كم كردن فاصله هاست.
جالب است بسیاری از مدیران كه تعداد آنان هم كم است در مقام كارشناس و مطلع وقتی سخن از ساده زیستی، زندگی به مانند مردم، دور بودن از تشریفات و ... در برخی كشورهای صنعتی و توسعه یافته می زنند با آب و تاب یاد می كنند كه وزرای فلان كشور اروپایی با دوچرخه به محل كار می روند، نمایندگان فلان كشور صنعتی، خودشان چای برای خود و میهمانان می ریزند، مدیران صنعتی فلان كشور توسعه یافته خودشان تلفن ها را پاسخ می دهند و هزاران شاهد مثال زیبای دیگر اما تا به منصبی می رسند به یك باره تعریف جدیدی از مدیریت ارائه می دهند و تشریفات مخصوص را از ابتدای حضور آغاز می كنند.
از فرصت این رویداد و خبر استفاده كنیم و مروری هر چند كوتاه داشته باشیم به بیانات امیرالمومنین علی(ع) كه نامه 53 نهج البلاغه خطاب به مالك اشتر زمامدار مصر، مفصل‌ترین منشور حكومتی و اداری را ترسیم می فرمایند و در آن به معیارها و ویژگی های مدیران می پردازند كه می تواند چراغ راهی روشن برای رفتار، عملكرد و فعالیت مدیریتی قلمداد گردد.
از جمله مهمترین این ویژگی ها برای محك و سنجش می توان به مواردی همچون پیروی از الگوهای ارزشمند پیامبر اسلام و ائمه(ع)، پرده پوشی نسبت به عیوب مردم، نیكی كردن به مردم، خوش سابقه ‌تر بودن نزد مردم صلابت در مقابل قدرتمندان، سخاوت و بخشش‌گری، دیرخشم بودن، صدق و راستی، عاقل‌تر بودن نزد مردم، داشتن تقوای الهی و پرهیزكاری، تسلط بر هوای نفس، ترس از خدا، رعایت عدالت و انصاف، گذشت و پرهیز از انتقام جویی، تواضع علمی، پرهیز از شتاب در امور، صلح دوستی، پرهیز از گفتار دو پهلو، پرهیز از خودپسندی، پرهیز از منّت گذاری و امتیاز بر مردم، پرهیز از خلف وعده و عهد و پیمان فریبنده، سعی و كوشش، یاری خواستن از خدا، صبر و شكیبایی در امور و استقامت و پایداری در كارها، فروتنی در برابر خدا، پرهیز از فاصله گرفتن از مردم و تشریفات، اختصاص بهترین وقت به مناجات با خدا و انجام دادن واجبات، تعهد به انجام امور در وقت خود، برپا داشتن حدود الهی، فروتنی در برابر مردم، عالم‌تر بودن نزد مردم وتوانمندتر بودن نزد مردم اشاره نمود.
امید آن كه با عمل به این آموزه ها بتوان رابطه ای دقیق تر، صمیمی تر و بهتر را در سطوح مختلف مدیریتی با زیر مجموعه ها از یك سو و مردم از سوی دیگر شاهد باشیم تا هم خلاقیت ها بیش از پیش شكوفا گردد و هم امید به آینده ای روشن تر در میان جامعه رشد و تعالی یابد .ان شاءالله
* جامعه شناس سیاسی