فرار مرگ آلومینیومی از ممنوعیت های بخش نامه ای

به گزارش خبرنگار ایرنا، واردات قرص برنج به كشور از سال 1384 غیرقانونی شد و به گفته مسئولان وزارت جهاد كشاورزی و وزارت بهداشت، از آن پس تاكنون هیچ مجوزی برای واردات این قرص به كسی داده نشده است.
ایجاد محدودیت برای عرضه قرص برنج هم به سال 88 بر می گردد كه بر اساس آن حق فروش این قرص از داروخانه ها و فروشگاه های عرضه سموم كشاورزی گرفته شد تا دسترسی به این ماده كشنده سخت تر شود.
علت همه این كارهای مصوبه ای و بخش نامه ای، این بود تا از آمار افرادی كه با خوردن قرص برنج خودكشی می كنند، كاسته شود ولی آمارهای رسمی نشان می دهد كه این محدودیت ها كارساز نبوده است و این ماده مرگ آور همچنان به دست خواهانش می رسد.
مبنای تصمیم گیری برای نوشتن و اجرای چنین مصوبات و بخش نامه هایی هم این تحلیل جامعه شناسانه بود كه «خودكشی‌ ها در ایران بیشتر جنبه تهدیدی دارند و به همین علت هم بیشتر افراد با خوردن قرص دست به خودكشی می زنند، ولی از آنجایی كه قرص برنج زیادی كشنده است، این تهدید را برای بسیاری از افراد بی اطلاع تبدیل به مرگ حتمی می كند.»
البته میزان خودكشی در ایران به خاطر اعتقادهای دینی بسیار كمتر از میانگین جهانی است؛ بر پایه آمار رسمی پزشكی قانونی، نرخ خودكشی‌ در ایران حدود پنج نفر به ازای هر 100 هزار نفر جمعیت و میانگین جهانی آن بیش از 12 نفر است.
آنچه كه خودكشی در ایران را از دیگر مناطق جهان متمایز می كند، استفاده از قرص برنج به عنوان یكی از روش های پرطرفدار است و شاید به همین دلیل هم مسئولان تلاش كردند تا با ایجاد محدودیت برای دستیابی به این ماده، باز هم نرخ خودكشی در كشور را كاهش دهند.
با این وصف، گزارش رسمی پزشكی قانونی نشان می دهد كه آمار مرگ ناشی از مصرف قرص برنج با قصد خودكشی سال 96 در مقایسه با سال قبل از آن هفت درصد بیشتر شد و از 589 نفر در سال 95 به 640 نفر در سال 96 افزایش یافت.
گزارش سال 96 پزشكی قانونی هم حاكی است كه در این سال استان تهران با 134، مازندران با 88 و گیلان با 69 فوتی، بیشترین آمار تلفات قرص برنج را داشتند.
آمارهای پزشكی قانونی كشور همچنین نشان می دهد كه از سال 90 تا پایان سال 96 آمار مرگ ناشی از مسمومیت با قرص برنج بیشتر با روند صعودی همراه بوده است. در این سال ها به طور كلی چهار هزار و 109 نفر در كشور بر اثر مسمومیت با قرص برنج جان خود را از دست دادند كه كمترین آن مربوط به سال 1390 با 463 فوتی و بیشترین آن مربوط به سال 1392 با 661 فوتی بوده است.
**چه بود و چه شد؟
استفاده از قرص برنج كه حاوی فسفید آلومینیوم است در كشاورزی بویژه در بین شالیكاران شمال به دلیل كارآیی بالای آن در از بین بردن آفات انباری برنج از چند دهه پیش مرسوم شد. قیمت ارزان، سهولت استفاده و رسوب نكردن در محصول از جمله ویژگی هایی دیگری بود كه سبب شد تا استفاده از آن در داخل گونی های برنج داخل آشپزخانه ها در نقاط مختلف كشور هم سرایت كند.
آماری كه پزشكی قانونی در همه این سال ها ارائه كرد، نشان داد سایه مرگ همچنان در حاشیه شالیزارهای شمال در پرواز است و اگر تهران را به خاطر انبوه جمعیت دوستدار برنج، بخشی از این حاشیه به حساب بیاوریم، قرص برنج از سر این مناطق دست برنخواهد داشت تا زمانی كه جایگزین مناسب تری برای آفت انباری برنج یافت شود.
كشاورزان شمال در همه این سال ها هشدارهای مراجع مسئول را در باره خطرناك بودن قرص برنج جدی گرفته اند و برای مقابله با آفت انباری از انواع و اقسام روش های دیگر مانند قرص های حاوی سیر، سیر خام، برگ گردو و خیلی جادو جمبل دیگر متوسل شدند ولی هیچ یك نتوانست جای خالی فسفید آلومینیوم را پر كند.
سماجت كشاورزان شمال در استفاده از قرص برنج با وجود آگاهی از مرگبار بودن آن و مشاهده صدها بدن بی جان و زندگی هایی كه هر ساله پرپر می شود، شایسته تامل از زاویه مناسب است و شاید به همین خاطر هم بود كه دكتر سیدحسن قاضی زاده هاشمی وزیر بهداشت دولت دوازدهم سال پیش در نامه ای به رییس قوه قضاییه خواستار اتخاذ تدبیر قضایی در این زمینه شده بود.
قاضی زاده هاشمی پس از مشاهده آمار پزشكی قانونی كه نشان می داد قرص برنج در صدر علل ایجاد مسومیت و مرگ در كشور معرفی شده، به آیت الله صادق آملی لاریجانی نامه نوشت و پیشنهاد داد: افرادی كه این ماده سمی (قرص برنج) را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند در مرگ ناشی از مصرف این قرص‌ها شریك باشند و عواقب قانونی و مجازات ناشی از آن را بپذیرند.
وزیر سابق بهداشت كه هنوز جوهر استعفایش از دولت دوازدهم خشك نشده است، نوشته بود: به رغم آن كه واردات، تولید و توزیع و فروش این ماده سمی از طریق مراجع قانونی مكررا ممنوع اعلام شده است، ولی طبق گزارش سازمان پزشكی قانونی كشور، این ماده همچنان در صدر علل ایجاد مسمومیت و مرگ و میر ناشی از مسمومیت و خودكشی با مواد سمی در شهروندان ایرانی است در حالی كه همه تمهیدات به عمل آمده از سوی مسئولان، این ماده سمی همچنان به سادگی از طریق بعضی مغازه‌های خرده‌فروشی در سطح شهر در دسترس متقاضیان است.
وزیر وقت بهداشت ظاهرا معتقد بود كه اعلام چنین تصمیمی از سوی قوه قضائیه، تاثیر بسیار مهمی در كاهش عرضه غیرقانونی این ماده سمی و كاهش مرگ و میر ناشی از آن خواهد داشت.
** مازندران، بزرگ ترین قربانی
شاید چندان بیراه نباشد اگر تصور كنیم خاستگاه استفاده از قرص برنج مازندران به عنوان استان تامین كننده نیمی از برنج مورد نیاز كشور باشد، جایی كه احتمالا ' مرگ راحت با قرص برنج ' هم از آنجا به سایر نقاط كشور سرایت كرده است.
رطوبت هوا و نمدار بودن زمین در تمامی فصول سال، در كنار كشت و كار سنتی برنج همراه با انبارداری سنتی تر، از جمله عواملی است كه ماندگاری برنج را در مازندران بشدت كاهش می دهد و كشاورزان مجبورند برای نگهداری دسترنج یك ساله اشان چه برای مصرف خانوار و یا فروش در زمان مناسب، چاره ای مناسب، كم هزینه و كم زحمت بیاندیشند؛ چاره ای كه قرص برنج همه را یكجا دارد.
نگهداری برنج، بدون استفاده از مواد آفت براندازی مانند قرص فسفید آلومینیوم، سبب می شود تا آفت ' شپشك ' كه مازندرانی ها به آن ' ایزی ' می گویند، به خاطر شرایط رطوبتی هوا و زمین بسرعت فعال و تكثیر شود. مقابله با این آفت تنها پیش از فعال شدن امكان پذیر است و پس از فعال شدن تقریبا بی فایده یا بسیار پرزحمت است.
شپشك از هسته برنج تغذیه می كند و در مقدار زیاد تكثیر می شود و در صورتی بی توجهی می تواند با حركت نامریی از انبار یا آشپزخانه به سایر نقاط منزل رسوخ پیدا كند.
واقعیت این است كه كشاورزان برنجكار مازندرانی ' ضربه شست ' شپشك برنج را چشیده اند و خانمان براندازی آن را زمانی كه از انباری به اتاق خواب سرایت كرد، دیده اند و به همین دلیل نیز با وجود آگاه بودن از خطرات از قرص برنج، از آن استفاده می كنند، حتی اگر داروخانه و فروشگاههای مجاز ارائه نكنند و كار به قاچاق و بازار سیاه بكشد.
آمار پزشكی قانونی مازندران از هر استنادی برای این منظور گویاتر است. بر اساس این آمار، 62 نفر در این استان طی 9 ماهه امسال با مصرف آگانه قرص برنج به منظور خودكشی، جان باختند. آمار فوتی های پارسال 61 نفر، سال 95 هم 60 نفر و سال 95 نیز 50 نفر بود.
اگر آمار 39 نفر 9 ماهه سال 94 را هم به این مجموعه اضافه می كنیم، متوجه می شویم كه آمار خودكشی منتهی به مرگ در مازندران با وجود همه بگیر و ببندهای گذشته رو به افزایش بوده است و در یك كلام ؛' خطر قرمزهای بخشنامه ای خاصیتی نداشت'.
** مرداد، ماه مرگ با قرص برنج
آمارهای پزشكی قانونی مازندران طی چند سال گذشته این نكته را هم افشا می كند كه بیشترین میزان خودكشی منتهی به مرگ با قرص برنج در ماه مرداد هر سال رخ می دهد، ماهی كه اوج برداشت برنج از شالیزارها است و در عین حال گرما و رطوبت زیاد یا
'شرجی' هوا هم به حد اعلا می رسد.
به عنوان مثال به استناد به گزارش پزشكی قانونی مازندران، از 62 فوتی 9 ماهه امسال، 12 نفر مربوط به ماه مرداد است.
یك كارشناسان گیاه پزشكی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: به علت اثرات بسیار مثبت قرص برنج در از بین بردن آفت انباری برنج ، تمایل كشاورزان به استفاده از این قرص همواره وجود دارد.
مهندس یحیی ابطالی با بیان اینكه فرهنگ خرید برنج برای مصرف سالانه به صورت یكجا سبب شد است تا نگهداری این مواد غذایی مهم مورد توجه قرار بگیرد، افزود: با توجه به اینكه استان های شمالی بویژه مازندران تا 80 درصد برنج مورد نیاز كشور را تامین می كنند، كاربرد این قرص بین كشاورزان و بازرگانان زیاد است.
وی توضیح داد: از آنجایی كه شالیكاران شمال هر ساله علاوه بر انبار داری آذوقه سالانه، یك سوم از محصول قابل فروششان را هم برای عرضه شب عید در انبار نگهداری می كنند، مجبورند برای مبارزه با آفت شپشك مناسب ترین راهكار را انتخاب كنند.
ابطالی كه بازنشسته معاونت كنترل و مبارزه با آفات سازمان حفظ نباتات كشور است، گفت: از یك دهه پیش مصرف و واردات قرص برنج ممنوع شده است، اما متاسفانه به هر دلیلی به راحتی قابل تهیه است و در دسترس كشاورزان قرار دارد.
وی توضیح داد: افزایش خودكشی ها با قرص برنج در فصل تابستان و همزمانی آن با آغاز انبار داری، گرما و شدت گرفتن فعالیت شپشك و همچنین باقی مانده برنج سال قبل كه آفت در این نوع برنج بیشتر رشد می كند، می تواند عاملی در دسترسی آسان افراد به این قرص باشد.
** فراوری مناسب، راهكار بنیادی
این كارشناس گیاه پزشكی گفت: مشكل انبار داری غلات در كشورهای مختلف پیشرفته و حتی كشورهایی آسیایی همسایه ایران نیز با عملیات های مختلف فرآوری حل شده است و این كشورها نیاز به مصرف مواد شیمیایی در مقابله با آفات انباری برنج ندارند.
وی توضیح داد: اكنون برنج های وارداتی از جمله هندی و پاكستانی سه تا چهار سال قابلیت ماندگاری در انبارها را دارند و برای این كه برنج شمال هم به چنین قابلیتی دست پیدا كند تنها لازم است فرایند تبدیل شالی به برنج سفید را تغییر داد.
او با توضیح این كه انبارداری شلتوك برنج به دلیل برداشت مكانیزه كه با رطوبت بالا همراه است ، همواره از مشكلات جدی شالیكاران شمال است، گفت: برای رفع این مشكل در دنیا، شلتوك پس از برداشت در دیگ های بزرگ در دمای 80 درجه به مدت 6 تا 8ساعت به صورت نیمه پخت شده و سپس با بخار خشك می شود كه نتیجه آن ماندگاری بیشتر شلتوك و انبارداری راحت تر آن است .
ابطالی افزود: با این روش، آفت زدگی برنج تا سه سال به تاخیر می افتد و در چنین وضعیتی اصلا نیازی به مصرف سم شیمیایی نظیر قرص برنج نیست.
این كارشناس كشاورزی گفت: در حال حاضر تمامی برنج های سفید وارداتی به همین روش تولید می شود و به همین خاطر هم خوش رنگ تر از برنج داخلی و عاری از آفت است.
6990/1654