بارش ها نباید باعث به فراموشی سپردن بحران آب شود

به گزارش ایرنا براساس داده های دفتر مطالعات پایه منابع آب ایران مجموع ریزشهای جوی از اول مهر تا ۲۷ دی سال آبی ۹۸-۹۷بالغ بر ۱۲۳.۶ میلیمتر است كه نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت ( ۹۳.۹ میلیمتر) ۳۱.۶ درصد افزایش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته( ۳۶.۷ میلیمتر) ۲۳۶.۸ درصد افزایش نشان می‌دهد.
مجموع بارش های سال زراعی جاری در شهرستان های مختلف كهگیلویه و بویراحمد نیز قابل توجه است به نحوی كه با سال زراعی گذشته قابل مقایسه نیست.
میزان بارش های باران امسال در برخی استانها از جمله كهگیلویه و بویراحمد قابل توجه بوده است اما اینك این سوال مطرح شده كه آیا خشكسالی و پیامدهای آن تمام شده است؟

** آثار خشكسالی یك دهه گذشته همچنان محسوس است
مدیرعامل شركت آب منطقه ای كهگیلویه و بویراحمد گفت: با وجود این كه میزان بارش های امسال نرمال است اما همچنان آثار پدیده خشكسالی و كم بارشی های سالیان گذشته در یك دهه اخیر قابل محسوس است.
علی داوودی مهر اظهار داشت: این در حالی است كه بدترین شرایط بحران آبی، كم بارشی و خشكسالی های استان طی 5 سال اخیر در 2 سال گذشته رخ داد.
وی تصریح كرد: متوسط كل بارش سال های زراعی 95 و 96 در استان به ترتیب 450 و 345 میلی متر گزارش شده است.
داوودی مهر میانگین بارش بلند مدت در كهگیلویه و بویراحمد را 720 میلی متر عنوان كرد و گفت: در سال های پربارش میزان آب های تجدید شونده و روان آبها نیز به ترتیب 100 و 11و نیم میلیارد مترمكعب بوده است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای كهگیلویه و بویراحمد همچنین شرایط خاص توپوگرافی و آب و هوایی این استان را یادآور شد و افزود كه وجود بیش از 2 هزار رودخانه فصلی، قنات ها و آبراه ها و ده ها رودخانه خروشان این استان را به یكی از مناطق مستعد در حوزه منابع آبی در سطح كشور تبدیل كرده است.
وی گفت: با وجود این میزان روان آب و میانگین بارش های سالانه و بلند مدت اما همچنان كهگیلویه و بویراحمد یكی از استان های با خطر و چالش كم آبی كشور است.
معاون اقتصادی استاندار كهگیلویه و بویراحمد نیز گفت: با وجود ركورد زنی این استان در میزان بارش در سال زراعی جاری اما هدر رفت و خروج سالانه حدود 10 میلیارد متر مكعب روان آب از استان همچنان یكی از چالش ها و دغدغه های جدی مردم و مسئولان در این حوزه است.
جعفر گوهرگانی با تحلیل آماری از وضعیت بارش های سال زراعی در استان گفت: میانگین هر شبانه روز 10 میلی متر بارش در كهگیلویه و بویراحمد بر اساس اندازه گیری و معادل آن در هر سطح هكتار از مساحت استان حدود یك و نیم میلیارد متر مكعب برآورد می شود.
وی یادآور شد: از مجموع حدود 11 و نیم میلیارد مترمكعب روان آب در سطح استان كه معادل بیش از 100 میلیارد مترمكعب آب های تجدید شونده است تنها كمتر از یك میلیارد متر مكعب آن ذخیره سازی می شود و مابقی بدون استفاده از استان خارج می شود.
گوهرگانی ابراز داشت: البته كل میزان مورد نیاز استان حدود یك و نیم تا 2 میلیارد متر مكعب در حوزه آب شرب، صنعت و كشاورزی برآورد می شود كه با تلاش متولیان امر این مهم در حال محقق شدن است.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی كهگیلویه و بویراحمد نیز گفت: موضوع منابع آبی و طرح های موجود در این بخش یكی از محورهای اساسی توسعه پایدار در این استان محسوب می شود.
حسن نوروزی با اشاره به محورها و اولویت های مهم پژوهشی امسال در كهگیلویه و بویراحمد افزود: كشاورزی و منابع آب از جمله مهمترین این محورهاست.
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی كهگیلویه و بویراحمد یادآور شد: این اولویت ها به فراخوان گذاشته شده و پژوهشگران بومی یا غیربومی برای موضوع های مرتبط با آنها طرح پژوهشی ارائه می دهند.

** فقدان تحقیقات لازم در بخش پیش‌بینی خشكسالی
كارشناس مسائل كشاورزی و آب در زمینه خشكسالی می گوید: آب از نهاده‌های اصلی كشاورزی و ركن اساسی توسعه كشاورزی به شمار می‌رود و بحران آب چالشی بزرگ برای ایران و تمام كشورهای جهان است و مصرف نادرست آن موجب عدم دستیابی به پایداری در توسعه كشاورزی می‌شود.
بهمن خسروی‌پور می افزاید: كشور ایران با قرار گرفتن در ناحیه‌ی گرم و كم‌بارش جهان نه تنها با معضل آب مورد نیاز كشاورزی بلكه با تهیه و دسترسی به آب شرب بهداشتی هم رو به رو است.
وی ادامه می دهد: فقدان تحقیقات لازم در بخش پیش‌بینی خشكسالی در سال‌های گذشته و یا بی توجهی به تحقیقات به عمل آمده، موجب بروز بحران آب در ایران شده است.
خسروی یادآور می شود: بی‌تدبیری و كم توجهی به خشكسالی ها، ضربه بزرگ و جبران‌ناپذیری به تمام بخش‌های اصلی كشور و زندگی روزانه مانند روند سریع بیابان‌زایی، پدیده ریزگردها، مهاجرت روستاییان، معضلات اجتماعی، كاهش تولیدات كشاورزی و غیره را به دنبال داشته است.

** اعتماد پایین به بارش ها
كارشناس اقلیم شناسی نیز كه پژوهشهایی در زمینه خشكسالی انجام داده است می گوید: موقعیت ایران و سیستم های بارشی موثر بر میزان بارش دریافتی علاوه بر حاكمیت شرایط خشك و نیمه خشك و دریافت یك سوم میانگین جهانی در ایران موجب قابلیت اعتماد پایین به بارش شده و میزان بارش از سالی به سال دیگر به شدت متغیر است.
اسماعیل نصرآبادی می افزاید: بیشترین مانع برای برنامه ریزی كمبود آب حاصل از خشكسالی، تصادفی بودن این پدیده است، خشكسالی به عنوان یك پدیده اقلیمی همیشه وجود داشته اما دوره، شدت و فراوانی آن تا حد زیادی نامعلوم است.
وی ادامه می دهد: عقلانی است برای كاهش هزینه ها و عوارض خشكسالی برنامه ریزی مناسبی انجام شود.
نصرآبادی بیان می كند: سناریوهای پیش بینی اقلیم آینده به طور كلی دریافت بارش بیشتر همراه با سیل های شدیدتر در مناطق مرطوب و بارش كمتر در مناطق خشك با گستره وسیع تر برای خشكسالی را پیش بینی می كند.

** خشكسالی، تغییر الگوی بارش و افزایش دما:
نصرآبادی می افزاید: در نیم سده گذشته دمای شبانه، روزانه و شبانه روزی ایران به ترتیب با آهنگ سه، یك و دو درجه در هر سال افزایش داشته و این به معنی افزایش چهار برابری میانگین دمای ایران نسبت به میانگین جهانی است و این افزایش دما موجب افزایش تبخیر و تعرق، افزایش نیاز آبی گیاهان و كاهش پهنه های آبی و پوشش گیاهی شده است.

** تاثیر خشكسالی بر آب های زیرزمینی
نصرآبادی می گوید: آمارها حكایت از برداشت حدود 10 هزار میلیارد متر مكعب آب از آب‌های زیرزمینی در سال 2010 دارد و این به آن معناست كه در ۵۰ سال اخیر برداشت از این منابع سه برابر شده است پمپاژ بیش از حد از منابع آب زیرزمینی موجب شده ۲۵ درصد آبخوان های كشور در شرایط بحرانی قرار گیرند.
لایه های آبدار زیرزمینی كشور هر ساله با 5.5 میلیارد متر مكعب كسری مخزن مواجه است این امر حساسیت بیشتر آب های زیرزمینی را نسبت به استفاده بی‌رویه روشن می‌سازد.
نصرآبادی می افزاید: به طور كلی رشد جمعیت عامل اصلی بحران آب در سطح جهان است و می توان آن را مادر بحران آب نامید.

** كشاورزی ناكارآمد و با بازده پایین
كارشناس اقلیم شناسی می گوید: اتكای بیش از حد اقتصاد ایران به نفت یكی از عوامل اصلی پایین بودن بهره وری در بخش‌های مختلف كشور و به خصوص بخش كشاورزی قلمداد می شود در حالی كه این بخش ۹۳ درصد آب كشور به میزان 83 میلیارد مترمكعب را می بلعد.
نصرآبادی می افزاید: بخش كشاورزی روی هم رفته از راندمانی بین ۳۰ تا ۳۵ درصد در آبیاری برخوردار بوده و بهره وری آب به تولید در این حوزه حدود 0.75 كیلوگرم در متر مكعب است و سهم كشاورزی با این حجم بالای مصرف آب معادل ۱۵ درصد از تولید ناخالص ملی بدون نفت را تشكیل می دهد.

**سوءمدیریت و عطش توسعه بدون توجه به توان اكولوژیكی
نصرآبادی بیان می كند: با توجه به تغییر پذیری بالای بارش، مدیران برای مدیریت آب حاصل از ترسالی ها برنامه مدونی نداشته و در عمل بارش های دریافتی مازاد این سال ها نه تنها ذخیره نمی شود بلكه بهانه خوبی برای به فراموشی سپردن بحران آب در كشور به شمار می آید.
وی ادامه می دهد: از آب دریافتی در ترسالی ها كه باید به عنوان یك فرصت برای جبران كسری مخازن ذخیره آب استفاده كرد توسط بسیاری از مدیران به عنوان شاهد و مثالی برای دوره‌ای بودن كم آبی و كم جلوه دادن بحران آب استفاده می شود.
نصرآبادی می افزاید: اوج خشكسالی مدیریتی در چیدمان توسعه بدون در نظر گرفتن توان اكولوژیكی و محیطی مناطق جغرافیایی كشور بروز و ظهور یافته است.

** تثبیت جغرافیایی جمعیت فعلی و تدوین الگوی ملی باز توزیع جغرافیایی جمعیت
كارشناس اقلیم شناسی در زمینه راه حل های مبارزه با خشكسالی می گوید: اولویت نخست دولت مردان و برنامه ریزان باید به تثبیت و حفظ جمعیت ساكن در مناطق روستایی، شهرهای كوچك و میانی معطوف شود و باور كنیم كه هر كوتاهی و فوت وقت با این روند فعلی به چنان توزیع ناهمگونی منجر خواهد شد كه كشور را به وادی عمیق شدن بحران خواهد كشاند.

** توانمندسازی كشاورزان و جوامع روستایی
اسماعیل نصرآبادی می گوید: نتایج مطالعات بانك جهانی و محققان بسیاری در سراسر دنیا و ایران فقدان نظام مالی و اعتباری برای پرداخت مساعده به كشاورزان از سوی دولت و نبود بنیه مالی قوی كشاورزان را از مهم‌ترین موانع و محدودیت های بكارگیری مدیریت بهینه منابع آب در نظام كشاورزی ذكر كرده‌اند.
وی می افزاید: در حالی كه ساكنان روستاها كمترین هزینه سربار در بخش خدمات عمومی و زیرساختی را به دولت تحمیل می‌كنند انتظار می‌رود دولت معادل یا بخشی از هزینه های سربار و خدماتی شهرنشینان كلان شهرها را برای ساكنان شهرهای میانی، كوچك و روستاها در زمینه توانمندی اقتصادی و بهبود بهره‌وری سرمایه گذاری كند.
نصرآبادی ادامه می دهد: سرمایه گذاری ها در بخش كشاورزی باید همگام با مدرن شدن،كارایی و جذابیت اقتصادی این بخش را نیز به همراه داشته باشد.

** تدوین الگوی كشت مناسب با توان های محیطی و نظارت بر اجرا
كارشناس اقلیم شناسی می گوید: امنیت غذایی یكی از قلمروهای امنیت ملی محسوب می‌شود كه در برنامه های توسعه ایران هم بر ضرورت افزایش ضریب امنیت غذایی و خودكفایی كشاورزی تأكید شده است.
نصرآبادی می افزاید: یكی از ضرورت‌های حصول پایدار به این هدف تدوین و اجرای الگوی كشت مناسب است الگوی كشتی كه در آن نیازهای كلان غذایی، افزایش ضریب امنیت غذایی، وضعیت منابع محلی، توان های محیطی، حفظ محیط زیست، آب مجازی مورد نیاز، كارآیی اقتصادی و بهره وری با هم مدنظر قرار می گیرد تا زمینه تحقق خودكفایی پایدار با كمترین تخریب محیط زیست و دارای توجیه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی فراهم شود.
رشد فزاینده جمعیت كشور و همچنین استفاده از روش های ناكارآمد در زمینه كشاورزی تاثیر خشكسالی و بحران آب را در كشور و استان پر رنگ تر كرده است و به همین منظور لازم است با برنامه ریزی مسئولان و دولت مردان در زمینه كمك به روستائیان و ایجاد جذابیت های اقتصادی در بخش كشاورزی و جلوگیری از كشت محصولات پرمصرف آب اثرات خشكسالی را كاهش داد.
اگرچه در سال زراعی جاری بارندگی ها در كهگیلویه و بویراحمد قابل توجه بوده اما برای عبور از بحران كم آبی و حفظ منابع موجود باید الگوی كشت مناسب و كم آب و سیستم های آبیاری نوین از برداشت های بیش از حد و غیر مجاز آب جلوگیری كرد.
/6110/9928