تغییر معماری پشت پَرچین زمین های كشاورزی

به گزارش خبرنگار ایرنا ، خیلی از آن زمان نگذشته كه خانه های گِلی روستاهای مازندران جای خود را به ساختمان های چند طبقه داده اند و علاقه مندان به لمس كردن فضای ناب روستایی كه دستشان در محیط روستایی خالی ماند به سمت زمین های كشاورزی و باغات اطراف روستاها روی آوردند .
این پناهگاه دوستداران فضای دست نخورده و بكر روستایی در مازندران نیز اكنون دستخوش تغییر و تحول شد و قدم در مسیر شهری و لوكس شدن گذاشته است و دیگر از آن علائم و نشانه های روستای ناب خبر زیادی نیست .
پَرچین ، چَپَر یا كرفون دیوار سنتی دست ساخته برای جداسازی زمین ها، حفاظ حیاط خانه ها و محل نگهداری حیوانات در روستاها بود كه از شاخه های باریك درختان و یا نِی ساخته می شد.
در مناطق مركزی استان كه كشت نی رواج بیشتری داشت، پرچین ها با آن ساخته و در دیگر مناطق شرقی از غرب تا شرق از شاخه های باریك درختان برای این منظور استفاده می كردند.
همین دیوارهای به ظاهر ساده در ذهن خیلی از افراد كه تجربه حضور و یا سفر به روستاهای مازندران داشتند حس بودن در فضای روستایی را ایجاد می كرد، در حالی كه امروز باید به دنبال ردپایی از این گونه نشانگرها در روستاها بود چرا كه گرایش به لوكس بودن تنها دیگر به منازل روستاییان خلاصه نمی شود .
ردیف های آجر و بلوك به همراه میله های آهن و توری های سیمی این روزها جای خود را دور و اطراف باغ های روستاییان مازندران باز كرده اند و سهم آنانی كه تشنه دیدن یك دل سیر محیط روستایی هستند تنها به منظره خط خطی از پشت این سیم ها مبدل شده است.
** فراتر از نوستالژی
' اینجا هم دیگر از آن محیط ناب روستایی با آن مناظر سنتی خبری نیست '. این جمله كوتاهی است كه جلیل روستا زاده ای از اطراف بابل بر زبان می آورد، كسی كه اكنون بنا به شرایط شغلی در شهر زندگی می كند. او كه خود را وابسته به محیط روستایش معرفی می كند، به خبرنگار ایرنا گفت: آخر هفته های من و خانواده ام در روستا در كنار فامیل و برزگان خانواده سپری می شود، ولی دیگر این روزها روستا ، روستای قدیمی با آن صفای سنتی اش نیست و به قول معروف از نظر ظاهر و حس و حال فرقی با شهر ندارد .
وی زیاد شدن آپارتمان های چند طبقه و ویلاها با سقف های رنگارنگ را یكی از تغییرات اساسی رخ داده در روستاها دانست و افزود: بعد از رواج این پدیده های شهری، در امان بودن زمین های كشاورزی و باغ ها از شهری شدن تنها دلخوشی من و امثال من برای از دست ندادن چهره روستای واقعی بود.
جلیل پرچین را به عنوان نمادی از یك روستا در مازندران یاد كرد و ادامه داد: اما هم محلی های من به شیوه های جدید برای حفاظت از زمین های كشاورزیشان با میله های آهنی و تور فلزی روی آورده اند. استفاده از این ابزار و وسایل علاوه بر اینكه بافت سنتی و محلی روستا را برهم می زند حتی از جاذبه ها نیز می كاهد و دیدن مناظر درختان و سبزه زارها از پشت این حفاظ های آهنی و گاهی بتنی، صفایی ندارد.
پرچین ها در زمین های كشاورزی مازندران با وسایل ساده اما محكم در برابر ورود و هجوم حیوانات ساخته می شدند، اما انگار در ساخت آنها شوق دیدن مناظر طبیعی از سوی سازندگان رعایت می شد و در اندازه و ارتفاعی كه افراد براحتی از آن طرف این حفاظ قادر به دیدن فضای طرف دیگر باشند، ساخته می شد.
** نقصانی برای گردشگری روستایی
اگر چه از دید مردم استان مازندران برچیده شدن پرچین ها به معنای تغییر بافت روستایی و تبدیل شدن آن به نوستالژی است ولی كارشناسان حوزه گردشگری از این تغییرات به عنوان آسیبی برای صنعت گردشگری بخصوص شاخه تازه تاسیس گردشگری روستایی نام می برند.
معاون گردشگری اداره كل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بیشتر از سه میلیون نفر شب اقامت مسافران در روستاهای استان در ایام نوروز نشان دهنده ظرفیت های گردشگری موجود در این مناطق است .
مهران حسنی افزود: حضور و اقامت مسافران در مناطق روستایی مازندران برای دیدن صحنه هایی از طبیعت و نیز بسترهای بومی و سنتی در آنهاست، فضایی كه بنا به گفته بسیاری از آنان عاملی تاثیر گذار در بازگشت دوباره آنها به این مناطق است .
وی ادامه داد: شاید برخی فضاها و امكانات در یك روستا ، برای روستاییان از چنان جذابیتی برخوردار نباشد اما برای مسافران و گردشگرانی كه به آن منطقه می آیند دیدن این فضاها كه مختص همان استان است، با اهمیت تر می باشد .
به گفته این كارشناس حوزه گردشگری، از حصارهای معمولی یا همان پرچین گرفته تا شالیزارها برای یك مسافر جذاب است و برنامه ساماندهی كردن سفر مردم در مازندران این روزها از جنگل و دریا به سمت روستاها سوق داده شده است .
وی از ایجاد بوم گردی یا همان احیای خانه های سنتی به عنوان بخشی از اقدامات صورت گرفته برای این منظور نام برد و گفت :هر چند برای احیای این بخش از روستا ، دولت با پرداخت تسهیلات و راه اندازی بوم گردی وارد عمل شده است اما بخش های دیگری از پروژه احیای روستاها و نگهداشتن بافت سنتی در گرو همكاری مسئولانه مردم است .
حسنی اضافه كرد : اكنون كه تغییرات در بافت روستاها و منازل روستاییان ایجاد شده است ، نباید اجازه داد به بخش های دیگر مانند زمین های كشاورزی و باغی كشیده شود و این كار با همكاری مالكان امكان پذیر است.
دغدغه پركشیدن جاذبه های سنتی گردشگری از اطراف زمین های كشاورزی مازندران در حالی وجود دارد كه بنا به اظهار نظر كارشناسان كشاورزی باقی ماندن بر همین شیوه به نوعی حفاظت از زمین های كشاورزی محسوب می شود.
استاد علوم كشاورزی دانشگاه شهید بهشتی مستقر در زیراب به خبرنگار ایرنا گفت : فضاها و امكاناتی كه در زمین های كشاورزی و اطراف آنها ایجاد شده بر اساس شرایط و ویژگی های آب و هوایی همان استان است .
اصغر خدادادی افزود : گذشتگانمان در ساخت تمام فضاهای اطراف و داخل زمین های كشاورزی ، آسیب ندیدن محیط زیست مورد نظر و تاكیدشان بود تا به نحو احسن حفظ خاك صورت بگیرد و به همین دلیل هم استفاده از مصالح منطبق با محیط همان منطقه یا همان بومی سازی از ویژگی های این نوع امكانات و فضاهای كشاورزی در مازندران است .
خدادادی كه سال ها به عنوان كارشناس و مدیر جهاد كشاورزی در شهرستان های مازندران خدمت كرد، گفت : تغییر كاربری اراضی و تغییر شكل و شمایل روستاها از خانه روستاییان آغاز شد و امروز دیگر پای آن به حفاظ دور زمین های كشاورزی یا همان پرچین كشیده شده است.
وی افزود : پرچین كه از مصالح بومی از جمله شاخه های خشكیده و شكسته شده درختان ساخته می شده است به نوعی خود بخشی از زمین های كشاورزی به شمار می رود. در واقع همین پرچین ها نقش نگهداشت خاك زمین های كشاورزی را برعهده داشتند به طوری كه بر روی همین سازه كشاورزی ، امكان رویش گیاه وجود داشت و به همین دلیل هم حتی پس از خشكیدن پرچین باز هم حصار اطراف زمین ها وجود داشت.
وی گفت: پرچین در روستا از سازه های طبیعی مهم برای زندگی پرندگان هم بود و در كنار آن انواع حشرات و خزندگان نیز در این محیط جمع می شدند و یك چرخه كامل از زیست جانداران ایجاد می شود ،اما تغییرات صورت گرفته و ایجاد سازه های بتنی و سیمی در اطراف زمین های كشاورزی نه تنها خود به خود تغییر كاربری زمین های كشاورزی را القاء می كند، بلكه این چرخه زیست را هم از بین برده است.
2096/1654