پناهجویان كه بنا به دلایل مختلف خانه و كاشانه خود را ترك می كنند، مجبور به زندگی در یك جامعه جدید با ویژگی های متفاوت ساختاری از لحاظ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نسبت به محل زندگی سابق شان، می شوند. این تفاوت ها در بیشتر مواقع تاثیرات عمیق و بعضا نامطلوب بر پناهجویان و نیز جامعه ای كه در آن زندگی می كنند، می گذارد.
در برخی موارد این افراد می توانند جانی تازه به اقتصاد و وضعیت اجتماعی كشور محل اقامت بدمند، اما در بیشتر اوقات حضور پناهجویان موجب بروز معضلات جدی در كشور پذیرنده می شود كه نیازمند تامل بیشتر نهادهای مسئول در این زمینه است.
مهاجرین و پناهجویان در بین خود به دو بخش تقسیم می شوند، افرادی كه با سرمایه كافی یك محل جدید برای زندگی خود انتخاب می كنند و در این صورت به شكلی راحت قادر به ادامه زندگی خود خواهند بود.
بخش عمده ای از مهاجرین و پناهجویان نیز هستند كه دارای تخصص و خبرگی در مشاغل مختلف هستند. این گروه نیز برای زندگی جدید خود چندان مشكلی نخواهند داشت و به راحتی می توانند در جامعه جدید زندگی خود را پی بگیرند، ولی در مقابل این بخش كوچك، بخش عمده مهاجرین و پناهجویان با امید به زندگی بهتر و یا به دلیل اجبار خانه و كاشانه خود را ترك كرده اند . این دسته از پناهجویان نه دارای سرمایه ای برای گذران زندگی و نه تخصصی برای كارها و مشاغل خوب هستند.
تركیه در مقاطع زمانی مختلف پذیرای پناهجویان هم از كشورهای همسایه خود و هم از اقصی نقاط مختلف جهان بوده است.
در دوران حكومت صدام و جنگ اول خاورمیانه صدها هزار كُرد عراقی به تركیه سفر كردند. قبل از آن نیز در طول سالها هزاران شهروند افغانستان نیز به تركیه سفر كرده و در این كشور اقامت گزیدند.
در دهه 1980 نیز ده ها هزار تبعه بلغاری ترك تبار با اجبار دولت بلغارستان و به دلیل اخراج از این كشور به تركیه آمدند و قبل از آن نیز در دهه های اوایل قرن بیستم جامعه تركیه شاهد مهاجرت های گسترده از آلبانی و كشورهای بالكان و در دهه 1950 نیز شاهد مبادله ترك تبارهای یونان و یونانی تبارهای تركیه با یكدیگر بود.
در بین این مهاجرین و پناهجویان تنها بخش بسیار اندكی از آنان دارای سرمایه برای سرمایه گذاری در تركیه و ادامه گذران زندگی خود بودند كه در قبال این عده بخش عمده ای نیز شامل افراد عادی بودند كه فاقد هرگونه سرمایه بودند.
با آغاز درگیری ها در سوریه و تشدید درگیری ها، دولت آنكارا كه قبل از درگیری ها روابط نزدیكی با دولت سوریه داشت، در كنار عوامل ایجاد درگیری ها جای گرفت و موجب تشدید ناآرامی ها در سوریه شد.
با تشدید ناآرامی ها سیل پناهجویان سوری نیز به تركیه سرازیر شد و دولت آنكارا اعلام كرد كه سیاست درهای باز را در مورد اتباع سوریه اتخاذ خواهد كرد.
دكتر مراد اردوغان از اساتید دانشگاه حاجت تپه تركیه در یك گزارش علمی از وضعیت پناهجویان سوری در تركیه می نویسد: تعداد پناهجویانی كه بعد از سال 2011 به تركیه آمده اند رقمی بین 4.2 الی 4.5 میلیون نفر است كه از این میزان 1.2 میلیون نفر به كشورهای دیگر و به طور عمده كشورهای اروپایی عزیمت كرده و مابقی در تركیه اقامت گزیدند.
اردوغان با اشاره به جمعیت 78 میلیونی تركیه نوشت: میزان جمعیت پناهجویان سوری برابر با چهار درصد كل جمعیت تركیه است و بخش عمده این رقم نیز در شهرهای تركیه اقامت دارند. تعداد پناهجویان سوری كه در شهرهای مختلف تركیه اقامت گزیده اند 92 درصد كل پناهجویانی را تشكیل می دهد كه تنها هشت درصد آنها در اردوگاه های مختلف و تحت حمایت دولت آنكارا بسر می برند.
منطبق با آخرین آمار اداره مهاجرت تركیه كه 18 دسامبر سال 2018 منتشر شد تعداد كل پناهجویان سوری مقیم تركیه سه میلیون و 618 هزار و 624 نفر است كه از این میزان یك میلیون و 963 هزار و 553 نفر را مردان و یك میلیون و 655 هزار و 071 نفر را زنان تشكیل می دهند.
از این پناهجویان یك میلیون و 723 هزار و 473 نفر در گروه سنی خردسال تا 18 سال است كه 47.6 درصد كل پناهجویان سوری را تشكیل می دهد . تمامی این عده امكان تحصیل در تركیه را دارا نمی باشند و تنها بخش كوچكی از این كودكان امكان تحصیل را دارا هستند.
در بدو شروع ناآرامی ها و سرازیر شدن پناهجویان سوری، دولت آنكارا در مناطق مرزی نزدیك به سوریه اقدام به تاسیس اردوگاه های مختلف برای پناهجویان كرده و سعی در اسكان آنها در این اردوگاه ها داشت.
با افزایش تعداد پناهجویان امكان اسكان در اردوگاه ها از میان رفته و سوری ها بدون گذرنامه و مدارك شناسایی وارد تركیه شده و در مناطق مختلف و در سال های اولیه به طور عمده در مناطق مرزی نزدیك به سوریه اقامت كردند.
ورود پناهجویان سوری به تركیه در سال های نخستین درگیری ها و اقامت آنها در مناطق نه چندان توسعه یافته مرزی با سوریه همانند شهرهای حاتای، مرسین، آنتپ، قهرمان ماراش موجب نارضایتی های جدی در این مناطق شد. این نارضایتی بدلیل افزایش میزان كرایه منازل در این مناطق، بیكار شدن بخش عمده كارگران ساكن این مناطق بدلیل استفاده از نیروی كار ارزان پناهجویان، گرانی ارزاق عمومی بدلیل افزایش یكباره جمعیت و گسترش میزان فساد بود.
در طول سال ها پناهجویان سوری ساكن تركیه به دیگر مناطق این كشور عزیمت كردند و در حال حاضر در اكثر مناطق تركیه پناهجویان سوری را می توان مشاهده كرد. در سال های گذشته در برخی مناطق گردشگری همانند آنتالیا و یا شهرهای كوچك كه در آنها گردشگران خارجی اكثریت را دارند ورود سوریه ایها ممنوع اعلام شده بود. علاوه بر شهرهای مناطق مرزی تركیه با سوریه، شهرهای استانبول، آنكارا، ازمیر و دیگر شهرهای بزرگ تركیه نیز پذیرای پناهجویان سوری است.
در بخش هایی از این شهرها محله های سوریها شكل گرفته است و در این محلات مغازه ها و رستورانهایی با زبان عربی ارایه خدمات می كنند. در بین سوریهایی كه در تركیه بسر می برند تنها یك اقلیت كوچك دارای امكانات رفاهی است و امكان گذران زندگی عادی خود را دارد. بخش عمده سوریهای ساكن تركیه به عنوان كارگر در بخشهای مختلف بدون بیمه و خدمات اجتماعی در قبال دستمزدی پایین تر از كارگران ترك كار می كنند. سوریها در مشاغل مختلف ساختمانی، به عنوان گارسون در رستورانها و مشاغلی مشابه اشتغال دارند.
استانبول بزرگترین شهر تركیه پذیرای 557 هزار و 694 سوری است. شهر شانلی عرفا پذیرای 453 هزار، خاتای پذیرای 443 هزار، قاضی آنتپ پذیرای 421 هزار ، آدانا 231 هزار، مرسین 206 هزار، بورسا 163 هزار، ازمیر 141 هزار، كیلیس 117 هزار و قونیه 104 هزار پناهجوی سوری است .
تعداد جمعیت پناهجویان سوری 22.38 درصد جمعیت استان شانلی عرفا، 28/16 درصد استان حاتای، 21.04 درصد استان قاضی آنتپ و 86.4 درصدد جمعیت استان كیلیس را تشكیل می دهد.
دولت آنكارا در حال حاضر برای پناهجویان سوری كارتهای شناسایی صادر كرده و سعی در تحت كنترل درآوردن آنها دارد و پناهجویان ملزم به ارایه مشخصات هویتی خود به ادارات ذیربط كه در راس آنها اداره مهاحرت تركیه است، می باشند.
پناهجویان سوری كه دارای كارتهای هویتی هستند امكان استفاده از امكانات دولتی همانند آموزش و پرورش، كمكهای اجتماعی، خدمات بهداشتی و اشتغال را دارا هستند.
به رغم این طبق آمارهای كنفدراسیون سندیكاهای كارفرمایان تركیه در سال 2015 میلادی تنها سه هزار و 686 سوری با استفاده از بیمه و خدمات اجتماعی اشتغال داشتند و در آن سال دستكم 400 هزار سوری بدون بیمه با دستمزدهای اندك اشتغال داشتند.
هر چند دولت تركیه در فوریه 2016 اجازه اشتغال برای پناهجویان سوری را صادر كرد ولی گرفتن مجوز اشتغال نیاز به مراجعه كارفرما دارد و در صورت گرفتن این مجوز، كاارفرما مجبور به پرداخت حقوق و بیمه آن شخص خواهد بود و بدلیل داشتن بار مالی كارفرمایان از چنین امری امتناع می كنند.
شبكه های تلویزیونی تركیه بارها تصاویر دردناك وضعیت پناهجویان سوری به خصوص در شهرهای بزرگ همانند استانبول را به تصویر كشیدند. در این تصاویر دهها نفر در یك محل بدون امكانات اولیه زندگی سعی در ادامه حیات خود داشتند.
به گفته مسوولان دولتی آنكارا، پناهجویان سوری امكان دریافت خدمات بهداشتی و درمانی در مراكز درمانی تركیه را دارا هستند و علاوه بر آن در برخی مناطق نیز كلاس های آموزشی برای كودكان سوری دایر شده است. این خدمات در اردوگاه های پناهجویان ارائه می شود، ولی بدلیل كثرت جمعیت پناهجویان و پراكندگی آنها امكان ارایه خدمات آموزشی به فرزندان این پناهجویان در تمامی شهرهای تركیه مُیسر نمی باشد.
بنا به آمارهای گروه بین المللی بحران تنها 38 درصد كودكان سوری امكان آموزش را دارا می باشند و مابقی برای گذران امور زندگی مجبور به اشتغال هستند.
رجب آكداغ معاون نخست وزیر تركیه در سال گذشته در جریان كنفرانسی در مورد وضعیت پناهجویان سوری در تركیه گفت: دولت آنكارا برای پناهجویان بیش از 31 میلیارد یورو هزینه كرده است ولی دولت های غربی در این زمینه كمكی به تركیه نكرده اند.
البته ذكر این نكته نیز ضروری است كه، پناهجویان سوری در سالهای گذشته به اهرمی برای فشار دولت آنكارا به دولت های اروپایی نیز تبدیل شده بودند و در مقاطعی دولت تركیه تهدید به باز كردن مرزهای خود با اروپا و سرازیر كردن میلیون ها مهاجر به آن كشورها، كرده بود.
دولت آنكارا در مقاطعی نیز مساله لزوم بازگشت پناهجویان سوری به كشورشان و اسكان آنها در مناطق امنی كه تاسیس خواهند شد را مطرح كرده بود.
به گفته كارشناسان طرح این مساله از سوی تركیه هم دلایل اقتصادی، هم دلایل سیاسی دارد و این مساله در روزهای اخیر نیز بار دیگر مطرح شده به طوری كه رجب طیب اردوغان رییس جمهور تركیه در هفته های اخیر در مذاكراتش با دونالد ترامپ رییس جمهور آمریكا این مساله را مورد بررسی قرار داده است.
اردوغان در این زمینه می گوید: در مناطق مرزی نزدیك به تركیه با ایجاد شهرهای جدید كه امكان ساخت آنها از سوی تركیه وجود دارد می توانیم اتباع پناهجوی سوریه را اسكان بدهیم.
با شروع فصل سرما در تركیه و برودت هوا، مساله پناهجویان سوری در تركیه و شرایط نامناسب برخی از آنها مجددا در رسانه های تركیه مطرح و برخی شبكه ها تصاویری از این عده را به نمایش گذاشتند.
در ماههای اخیر و با پیروزی های دولت و ارتش سوریه، بازگشت مهاجرین سوری از تركیه به كشورشان آغاز شده است. سلیمان سویلو وزیر كشور تركیه در ماه گذشته اعلام كرد كه بیش از 290هزار پناهجوی سوری به كشور خود بازگشته اند.
به گفته كارشناسان سیاسی حتی با پایان یافتن كامل درگیریها در سوریه نیز برخی از پناهجویانی كه در تركیه اقامت گزیده اند و تعداد آنها اندك نخواهد بود به كشور خود بازنخواهند گشت و این مساله به عنوان معضلی در تركیه همچنان ادامه خواهد یافت.
خاورم**2012**1144
تاریخ انتشار: ۳ بهمن ۱۳۹۷ - ۱۴:۰۹
آنكارا- ایرنا- معضل پناهندگی یكی از مهمترین معضلاتی است كه هم از لحاظ پناهجویان و هم از لحاظ كشورهای پذیرنده و یا كشورهایی كه مجبور به پذیرش پناهجویان شده اند، مورد توجه جدی محافل و سازمان های بین المللی است.