عقب گرد طرح ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۳ سال در مجلس

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، نگاهی به تاریخچه تعیین سن ازدواج دختران و پسران نشان می دهد در طی زمان دیدگاه های مختلفی در این زمینه وجود داشته و در برخی از برهه های تاریخی سن ازدواج سیر صعودی و در برخی از دوره ها سیر نزولی داشته است.
تعیین سن ازدواج بصورت قانونی و جدی از سال 1310 پی گرفته شده است. در سال 1313 با اصلاحاتی در قانون مدنی، در ماده 1041 سن 15 سال شمسی برای دختران و 18 سال شمسی برای پسران در نظر گرفته شد. ازدواج بین 13 تا 15 سال برای دختران و 15 تا 18 سال برای پسران با اجازه دادگاه جایز شمرده شد و كمتر از آن ممنوع شد.
در مرحله بعد در سال 1353 در ماده 23 قانون حمایت از خانواده،سن ازدواج برای دختران به 18 سال شمسی و پسران 20 سال افزایش پیدا كرد و ازدواج بین 15 تا 18 سال منوط به اجازه ی والدین و حكم دادگاه انجام گرفت.
پس از پیروزی انقلاب در سال 1358ماده 23 قانون حمایت از خانواده لغو شد و ماده 1041 القا شد. در مرحله بعدی در سال 1361 تغییراتی را مورد توجه قرار دادند كه تاكید بر این شد كه قوانین تصویب شده قبل از انقلاب با مسائل شرعی منافات دارد. در سال 1370 ماده 1041 به 9 سال قمری برای دختران و 15 سال قمری برای پسران تغییر پیدا كرد.
در سال 1371بر اساس مصوبه ای كه مجمع تشخیص مصلحت نظام در ماده 1041اعلام كرد عقد نكاح به 13سال شمسی برای دختران و 15 سال شمسی برای پسران افزایش یافت. در سال 1381 تلاش هایی برای اصلاح ماده 1041 شروع شد كه به دلیل مخالفت شورای نگهبان این اصلاحات متوقف شد.
ماده 1041 قانون مدنی در مورد سن ازدواج اذعان می دارد: عقد نكاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح. این در حالی است كه شرط اذن ولی در این ماده راه را برای بسیاری از خانواده ها باز گذاشته تا با صلاح دید خود حتی دختر 9 ساله شان را به عقد مردی چندین ساله درآورند.
در این شرایط وقتی كودكی به ازدواج مجبور می شود عملا فرصت های تحصیل، اشتغال در آینده و حضور موثر در جامعه نیز از او گرفته می شود كه در این حالت نه تنها آینده كودك تباه می شود بلكه جامعه نیز ضرر خواهد كرد و آسیب های اجتماعی گسترش می یابد. اما مشكل حاد دیگر ازدواج دختران زیر 13 سال این است كه یا اصلا ثبت نمی شوند و ثبت آن تا به رسیدن دختر و پسر به سن قانونی به تعویق می افتد یا اینكه در برخی دفترخانه ها به شكل غیر قانونی ثبت می شوند كه هیچ آمار دقیقی از این تخلف وجود ندارد اما در برخی نقاط محروم كشور ازدواج دختران زیر 13 سال هم مرسوم است.
در اواخر مرداد ماه امسال روزنامه اعتماد با استناد به گزارش « شورای فرهنگی اجتماعی زنان» از روند كاهشی این پدیده در ایران خبر داد. بر اساس این گزارش میزان ازدواج دختران زیر 15 سال در سال 1392, 41هزار و 439 مورد بوده كه پارسال به 35 هزار و 550 مورد ازدواج رسیده است.
در خصوص پراكندگی این پدیده در مناطق مختلف كشور « معصومه آقاپور علیشاهی» نماینده شبستر اوایل خرداد ماه امسال به خبرگزاری « خانه ملت» با اشاره به وجود 24 هزار بیوه زیر 18 سال در كشور نسبت به افزایش این پدیده در آذربایجان شرقی هشدار داد و گفت در این زمینه خراسان رضوی رتبه نخست و آذربایجان شرقی رتبه دوم كودك همسری در ازدواج كودكان 10 تا 15 ساله را دارد.
با وجود روند كاهشی كودك همسری باز همچنان شاهد آسیب ها و تبعات این پدیده در جامعه هستیم. آسیب ها و تبعاتی از قبیل زنانه شدن فقر، گسترش خشونت، خیانت، طلاق، افسردگی، آمار بالای سقط جنین، انزوای اجتماعی، ترك تحصیل، شیوع پدیده كودك بیوه و فرار از خانه از جمله آن موارد هستند.
مسائل و موضوعاتی از این قبیل دلایلی برای پیگری موضوع كودك همسری از سوی فراكسیون زنان و خصوصا تلاش های خانم طیبه سیاووشی در این زمینه شد. آنها كه حدود دو سالی بر روی موضوع كودك همسری و لایحه منع ازدواج دختران زیر 13سال و پسران زیر 15سال فعالیت كرده اند، هنوز نتوانسته اند به توافقات لازم در این زمینه برسند و موضوع همچنان بصورت پرونده ای نیمه باز باقی ماند.
طیبه سیاووشی عنوان كرده است: طرح كودك همسری به عنوان یك مطالبه از طرف جامعه مطرح است و به همین دلیل پیگیر این مطالبه بودیم. احساس كردیم نیاز و ضرورت است كه این بحث را به صورت اصلاحی قانونی پیش ببریم. البته طبق ماده 1041 قانون مدنی سن قانونی ازدواج 13 سال است و زیر سن 13 سال با مجوز ولی قهری و دادگاه صالحه اجازه ازدواج داده می شود.
این در حالی است كه سخنگوی كمیسیون قضایی مجلس، از رای نیاوردنِ اصلاح ماده ای از قانون مدنی پیرامون تغییر سن ازدواج در نشست روز دوشنبه گذشته كمیسیون متبوعش خبر داد.
حسن نوروزی سخنگوی این كمیسیون گفت: «از نظر نمایندگان كمیسیون حقوقی دختر 15 ساله كودك محسوب نمی‌شود و برحسب سنجش توانایی‌ها و ویژگی ها قابلیت ازدواج را دارد.
او در توجیه این استدلال گفته است كه بر اساس آمار سال گذشته تنها یك زن زیر 16 سال هنگام زایمان جان خود را از دست داده، در حالیكه در گروه سنی بالای 30 بیش از 40 نفر جان خود را از دست دادند.
اعضای كمیسیون حقوقی و قضایی در این جلسه گفته اند: فعالان حقوق كودك و فراكسیون نمایندگان زن مجلس خواستار افزایش حداقل سن ازدواج دختران به 16 سال و برای پسران به 18 سال و ممنوعیت ازدواج دختران زیر 13 سال هستند. طرح آنها با نام 'طرح كودك همسری' كه از سال 1395 در دست مطالعه بود، آذر 1396 در نوبت رسیدگی مجلس قرار گرفت و در نهایت در جلسه علنی مهرماه سال 97 مجلس با یك فوریت تصویب شد.اما كمیسیون حقوقی و قضایی این طرح را 'به دلیل جامع و كامل نبودن' آن متوقف كرد.
به گفته خانم سیاوشی، دلایل مخالفان «بیشتر مسائل فقهی و شرعی» اعلام شده و آنان این طرح را «كپی‌برداری از طرح‌های غربی» خوانده‌اند.
وی در توئیتی گفته است: متاسفانه طرح ما برای ممنوعیت ازدواج زیر ۱۳ سال به طور كلی در كمیسیون قضایی مجلس رد شد. آن هم با وجود آنكه پیشتر یك فوریت طرح در صحن مجلس رای آورده بود. دلایل مخالفان بیشتر مسائل فقهی و شرعی عنوان شد و البته اینكه طرح ما كپی‌برداری از طرح‌های غربی است.
براساس آئین نامه مجلس، گزارش كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس درباره رد این طرح در صحن علنی مجلس قرائت می‌شود و نمایندگان می‌توانند برخلاف نظر این كمیسیون به این طرح رای مثبت دهند.
در چهارم مهرماه ۹۷ یك فوریت این طرح تصویب شده بود.
بر اساس این طرح، «حداقل سن ازدواج در دختر ۱۶ سال تمام شمسی و در پسر ۱۸ سال تمام شمسی است. عقد ازدواج بین سنین ۱۳ تا ۱۶ در دختران و ۱۶ تا ۱۸ در پسران منوط به اذن ولی و رعایت مصلحت و تشخیص دادگاه به شرط داشتن قابلیت صحت جسمی برای تزویج با نظر پزشك قانونی است».
در ارتباط با موضوع گزارشگر ایرنا با هاجر چنارانی نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی به گفت و گو نشست.
چنارانی گفت: واقعا كودكان 13 سال از نظر ما از نظر فهم و درك هنوز در همان سن كودكی خود هستند و هنوز با همان عروسك های خود در دنیای كودكانه خود بازی می كنند. علی علیه سلام هم می گوید فرزند زمان خویش باش. الان فرزندان 13 ساله ما در دنیای امروز قابلیت ازدواج را ندارند.
چنارانی در خصوص نگاه اعضای كمیسیون حقوقی و قضایی نسبت به مساله ممنوعیت ازدواج كودكان گفت: ما باید این را بپذیریم كه كلا وقتی در مجلس، جامعه زنان زیاد نشود، قوانینی كه به نفع زنان و دختران هم باشد، مغفول می ماند. چه بسا این نمایندگان عقاید و اعتقادات خاصی دارند. البته ما ازدواج زیر 13 را ممنوع كردیم یعنی این افراد در كمیسیون یك چیزی را بررسی می كنند در حالی كه پیشنهاد چیز دیگری است. پیشنهاد ما این است كه ازدواج دختران زیر 13 سال و پسران زیر 15 سال ممنوع باشد. ولی كمیسیون آمده و شرایط خاصی را مطرح كرده است. هر چند حتی ما برای دختران زیر 15سال هم ازدواج را باید ممنوع كنیم.
این نماینده گفت: خیلی جالب است ما در این كشور سن رای گیری را برای 18 سال در نظر می گیریم یعنی رای دادن و شرایط رسیدن به رای دادن برای انتخاب رییس جمهور، نماینده و شورا را 18 سال می دانیم ولی زندگی با این همه بار و حجم وسیع مشكلات را خیلی اسان در نظر می گیریم. چگونه ما می توانیم رضایت دهیم دختری 13 ساله زندگی را با این همه مشكلاتی كه امروزه وجود دارد بپذیرد.
پژوهشم**م-ا**1552