نگاهی به طرح انسداد زیرگذر حرم رضوی و حذف آن از ترافیك مشهد

كلانشهر 3.5 میلیون نفری مشهد و پیشرفتهای سریع مهندسی در آن بسترهای ترافیكی را در این شهر دستخوش تغییر كرده و به مرور بار اصلی ترافیكی مشهد را بر دوش خیابانهای پیرامون و اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) در این شهر انداخته است.
برای رفع معضل ترافیك در مشهد به ویژه هسته مركزی آن و ساماندهی حركت خودروها تاكنون اقداماتی از جمله ساخت معابر جدید، تقاطعهای غیرهمسطح، ایجاد گذرگاه ویژه عابران پیاده نظیر پله برقی، اصلاح تقاطعها، امكان انجام غیرحضوری امور اداری، ایجاد رمپ راستگرد در تقاطعها، خطوط بی.آر.تی و خط كشی معابر انجام شده اما همچنان معضل ترافیك در این منطقه پابرجا است.
هسته اصلی حركت خودروهای زائران و مجاوران حرم علی بن موسی الرضا(ع) هم اینك برای گذر از شمال به جنوب، غرب به شرق و بالعكس، زیرگذرهای حرم مطهر است كه به نوعی گره ترافیكی شهر مشهد را باز می كند.
با عبور از این زیرگذرها می توان از یك سو از خیابان شیرازی به سمت خیابانهای نواب صفوی، طبرسی و خیابان امام رضا(ع) و از سوی دیگر از خیابان امام رضا(ع) به سمت خیابانهای شیرازی، طبرسی و نواب صفوی حركت كرد به نحوی كه در ترافیك معطل نماند.
از یك دیدگاه شاید وجود زیرگذرها از حجم ترافیك در شهر به ویژه اطراف حرم مطهر رضوی بكاهد اما از دیدگاهی دیگر، حرم مطهر به عنوان هسته اصلی حوزه زیارتی را تبدیل به 'محل گذر' نموده و نه اینكه مقصدی برای زیارت باشد.
بستن زیرگذر حرم مطهر رضوی و توقفگاههای همجوار آن خواسته اصلی آستان قدس رضوی است كه طی چند سال اخیر بارها مطرح شده اما هنوز شورای ترافیك خراسان رضوی درباره آن نظر قطعی نداده است.

* دلایل آستان قدس رضوی
معاون اماكن متبركه و امور زائران آستان قدس رضوی هفته پیش در نشستی با خبرنگاران گفت: برای مدیریت ترافیك و امنیت زائران، زیرگذر و پاركینگهای مجاور آن مسدود و در آینده نزدیك تبدیل به رواق می شوند.
سید خلیل منبتی افزود: مدیریت شهری، دستگاههای امنیتی و همه كارشناسان و مدیران حوزه ترافیك متفق القول نظر مساعد نسبت به مسدود شدن خیابانهای منتهی به حرم مطهر رضوی دارند و در واقع این مسدود شدن خواست دستگاههای امنیتی و مدیریت شهری مشهد است.
وی ادامه داد: فضای كنونی رواقهای حرم مطهر نیز گنجایش پذیرش حجم بالای زائران را ندارد و در اغلب ماههای سال فضای جوی به نحوی است كه زائران نمی توانند در فضای باز به زیارت مشغول شوند لذا ناگزیریم كه پاركینگها و زیرگذر را مسدود و آنها را تبدیل به رواق كنیم.
معاون اماكن متبركه و امور زائران آستان قدس رضوی گفت: این تصمیم در پی چندین گزارش از شرایط تردد زائران در مسیرهای منتهی به حرم مطهر، ترافیك مسیرها و وضعیت پاركینگها گرفته شده است. گزارشها نشان می دهند بیش از 86 درصد خودروهای متوقف شده در پاركینگها در ایام عادی سال متعلق به مشهدیها است كه بیش از 12 ساعت در روز توقف دارند، ضمن اینكه 75 درصد از زائران پای پیاده به سمت حرم مطهر می آیند. پاركینگهای خالی در اغلب ساعات روز با ظرفیت دو هزار خودرو در اطراف حرم مطهر وجود دارد.
وی افزود: مسدود شدن مسیرهای منتهی به حرم مطهر جزو مواردی است كه در طرح جامع شهری مشهد دیده شده و مدیریت شهری نسبت به آن توافق نظر دارد. از سوی دیگر ساختار پاركینگها با ارتفاع حدود 10 متر به نحوی است كه از زمان ساخت، تبدیل آن به رواق در نظر گرفته شده بود وگرنه هیچ پاركینگی ارتفاع 10 متر ندارد.
منبتی ادامه داد: هم اینك شارستان كه به نام خیابان آیت الله واعظ طبسی نامگذاری شده و خودروهای برقی در آن مسئولیت جا به جایی زائران را برعهده دارند بخشی از طرح جامع شهری مشهد و در ادامه مسدود شدن مسیرهای منتهی به حرم مطهر است.
وی گفت: از سوی دیگر در همه كشورهای دنیا هیچ خیابانی به اماكن توریستی و زیارتی منتهی نمی شود و همواره مردم برای رسیدن به این اماكن باید مسیری را به صورت پیاده طی كنند یا از وسایل نقلیه ای كه برای همان مكان در نظر گرفته شده استفاده نمایند.
معاون اماكن متبركه و امور زائران آستان قدس رضوی افزود: مسدود شدن خیابانهای منتهی به حرم مطهر و زیرگذر باعث كاهش بسیار زیاد ترافیك و افزایش امنیت و آسایش زائران به ویژه در ایام پیك مسافر خواهد شد، ضمن اینكه تحقق این پروژه كاهش آلودگی هوا را نیز در پی دارد.
وی ادامه داد: در شرایط كنونی در صورت بروز كوچكترین آتش سوزی در اطراف حرم مطهر، به دلیل حجم بالای ترافیك امكان امدادرسانی سریع خودروهای آتش نشانی وجود ندارد لذا در صورت مسدود شدن زیرگذر ضریب ایمنی این منطقه به مقدار قابل توجهی افزایش می یابد.
منبتی گفت: عملیات اجرایی مسدود شدن زیرگذر و پاركینگ حرم مطهر از ایام عید نوروز آتی آغاز می شود. در مرحله نخست در زیرگذر و مسیرهای منتهی به حرم فقط اجازه تردد اتوبوس و تاكسی داده و به مرور وضعیت آنها مشابه وضعیت خیابان آیت الله واعظ طبسی خواهد شد.
وی افزود: هم اینك معاونت اماكن متبركه و امور زائران آستان قدس رضوی 200 دستگاه اتوبوس برقی سفارش داده تا امكان خدمات رسانی به زائران در مسیرهای جدید فراهم شود. در مرحله دوم نیز با هماهنگی مدیریت شهری، پاركینگ شماره 4 حرم مطهر تخلیه می شود تا عملیات اجرایی صحن رضوان كه مساحت آن بسیار بیشتر از صحن جامع رضوی خواهد بود، آغاز شود.
او ادامه داد: برای توقف خودروهای خادمین حرم مطهر رضوی نیز دو زمین خالی متعلق به آستان قدس رضوی در خیابانهای دانش و خیابان وجود دارد كه می توانند خودروهای خود را در آنجا قرار دهند.
وی گفت: یكی از تهدیدات امنیتی برای مكان زیارتی مشهد مقدس خودروها است كه امكان بازرسی از آنها وجود ندارد لذا برای تامین امنیت زائران ناگزیر به بستن پاركینگهای حرم مطهر هستیم.
براساس آمار ارائه شده در مجموعه بارگاه مقدس امام هشتم(ع) سه توقفگاه برای ارائه خدمات به خودروهای زائران، سه توقفگاه برای ارائه خدمات به موتورسیكلت و دوچرخه و یك توقفگاه نیز برای استفاده خودروهای خدمه و كاركنان حرم مطهر وجود دارد.
هم اینك برای حدود هزار و 800 دستگاه خودرو متعلق به زائران در سه توقفگاه، 600 دستگاه موتورسیكلت و دوچرخه در سه توقفگاه و 430 دستگاه خودرو متعلق به خدمه و كاركنان حرم مطهر در یك توقفگاه فضای در طبقه زیرین یا زیرگذر حرم مطهر وجود دارد.

* اجرا در صورت توافق با آستان قدس
طی سالهای اخیر مدیریت شهری مشهد نسبت به كاهش ترافیك و افزایش وسایل حمل و نقل عمومی اطراف حرم مطهر توجه ویژه ای نشان داده به نحوی كه هم اینك خطوط اول و سوم بی.آر.تی این شهر كه دارای خطوط مجزا برای رفت و آمد اتوبوشهای شهری است از همین منطقه عبور می كند.
مسافران بدون معطلی در ترافیك، به سرعت خیابانهای شلوغ شهر را با استفاده از اتوبوسهای بی.آر.تی طی می كنند. از سوی دیگر خط دوم قطار شهری نیز دو خروجی در حوالی حرم مطهر شامل خروجی میدان شهدا و خروجی طبرسی دارد.
محدوده اجرای طرح ترافیك زوج و فرد نیز در خیابانهای پیرامون حرم مطهر رضوی به اجرا درآمده بطوری كه این طرح خیابانهای فدائیان اسلام، بهار، امام خمینی(ره)، شهید هاشمی نژاد، میدان راه آهن، بلوار شهید كاوه، میدان شهید كاوه، میدان شهید گمنام، بلوار وحدت و خیابان 17 شهریور را شامل می شود.
طبق آمار سازمان ترافیك شهرداری مشهد روزانه 60 هزار تا 100 هزار دستگاه خودرو وارد محدوده طرح زوج و فرد این شهر می شوند كه 17 دوربین نظارتی وظیفه كنترل عبور و مرور آنها را بر عهده داشته و به صورت میانگین هفت هزار تا 12 هزار خودرو نیز به صورت غیرمجاز وارد طرح شده كه هر كدام 20 هزار تومان جریمه می شوند.
از سوی دیگر طبق آمار همین سازمان 69 توقفگاه با ظرفیت پذیرش 15 هزار و 339 دستگاه خودرو در مشهد وجود دارد كه از این تعداد 22 توقفگاه در خیابانهای منتهی به حرم مطهر رضوی مستقرند.
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیك شهرداری مشهد نیز می گوید كه مرحله نخست طرح ترافیك هسته مركزی این شهر تا پایان امسال در صورت توافق با آستان قدس رضوی اجرا خواهد شد.
هادی عطارزاده طوسی افزود: بر این اساس تردد خودروهای شخصی از محدوده چهاراه شهدا به سمت حرم مطهر، در ضلع جنوبی از تقاطع چهاراه دانش به سمت حرم مطهر، در ضلع شرقی از تقاطع شارستان و نواب صفوی تا حرم مطهر، در ضلع شمالی از تقاطع شارستان تا طبرسی ممنوع و تنها خودروهای حمل و نقل عمومی شامل تاكسی و اتوبوس اجازه تردد خواهند داشت.
وی ادامه داد: طرح ترافیك هسته مركزی شهر مشهد در شورای همتای خراسان رضوی مطرح، تصویب و مقرر شد برای بررسی جزئیات نیز جلساتی با آستان قدس و پلیس راهنمایی و رانندگی برگزار شود.
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیك شهرداری مشهد گفت: یكی از الزامات طرح تامین توقفگاه جایگزین توقفگاههای زیر گذر حرم مطهر در همسطح است كه آستان قدس رضوی تامین هزار جای پارك خودرو را تعهد كرده و مقرر شد زمینهای مورد نیاز مناسب را برای ایجاد پاركینگ معرفی كند.
وی افزود: در اجرای كلیات طرح ترافیك هسته مركزی شهر مشهد به نتیجه رسیده ‌ایم لذا در صورتی كه با آستان قدس به توافق برسیم تا پایان امسال مرحله نخست این طرح با اعمال محدودیت تردد خودروهای شخصی در هسته مركزی شهر مشهد اجرا خواهد شد.

* تابع نظر شورای ترافیك هستیم
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فرماندهی انتظامی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: پیشنهاد بستن زیرگذر و توقفگاههای حرم مطهر رضوی داده شده اما برای عملیاتی نیازمند تهیه طرح است.
سرهنگ محمدباقر سلیمی افزود: این موضوع باید در نشستهای كارشناسی در سطح عالی استان مورد بحث و بررسی قرار گیرد و پس از تهیه و ارائه طرح نهایی در شورای ترافیك در خصوص آن تصمیم گیری شود.
وی ادامه داد: هنوز طرحی در خصوص بستن زیرگذر حرم مطهر رضوی ارائه نشده كه درباره آن در شورای ترافیك تصمیم گیری شود. پلیس راهنمایی و رانندگی بنا به مسئولیتی كه در این حوزه دارد و همچنین به عنوان عضو شورای ترافیك استان تابع نظر نهایی آن است.

* نیاز به بررسی و تصویب شورای ترافیك
دبیر شورای هماهنگی حمل و نقل و ترافیك(همتا) خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: موضوع حذف زیرگذر حرم مطهر از ترافیك خودرویی این كلانشهر توسط آستان قدس رضوی پیشنهاد شد و هم اینك آستان و نیز شهرداری مشهد در حال مطالعه موضوع ستند.
مهدی حسینی افزود: زیرگذر حرم مطهر رضوی در مطالعات جامع شهری مشهد نقش عبوری دارد لذا با توجه به مشكلاتی كه در ترافیك هسته مركزی شهر وجود دارد هر نوع جایگزینی برای زیرگذر و محدودیت عبور برای خودرورهای شخصی نیاز به مطالعه جدی دارد.
وی ادامه داد: در این مطالعه باید محورهای جایگزین برای زیرگذر حرم مطهر رضوی تعیین شوند و در نهایت می بایست موضوع در شورای ترافیك خراسان رضوی بررسی و درباره آن تصمیم گیری شود.
دبیر شورای همتا خراسان رضوی گفت: جایگاه قانونی طرح نهایی برای محدوده تردد در حرم مطهر رضوی شورای همتا است. مقرر شده آستان قدس رضوی و شهرداری مشهد مطالعات خود را ارائه دهند و اگر این مطالعات در شورای ترافیك به تصویب رسید پیگیری شود كه در صورت حذف زیرگذر، رفت و آمد خودروهای شخصی از كدام مسیرهای جایگزین صورت گیرد.
وی افزود: ترجیح شورای ترافیك خراسان رضوی این است كه هر اقدامی در خصوص حذف زیرگذر حرم مطهر باید به صورت گام به گام انجام شود تا نارساییهای آن احصا و برطرف شود و زائران و مجاوران با مشكلی مواجه نشوند.
حسینی ادامه داد: تا 40 درصد ترافیك شهر مشهد مربوط به پیرامون حرم مطهر رضوی است. همچنین زیرگذرهای حرم مطهر شبكه ارتباطی شمالی - جنوبی و شرقی - غربی این شهر است و نقش عبوری دارد. اگر بخواهیم این نقش را كمرنگ یا حذف كنیم باید ابتدا معابر عبوری جایگزین مشخص و تبعات حذف این معابر و محدودیت برای تردد خودروهای شخصی بررسی شوند.
وی گفت: از سوی دیگر باید بررسی شود آیا با زیرساختهای موجود می توان زیرگذرهای حرم رضوی را مسدود كرد یا باید معابر شارستان و حلقه پیرامونی حرم را تكمیل نمود و بار گذری اطراف حرم را روی شارستان گذاشت.
دبیر شورای ترافیك خراسان رضوی افزود: همه این موارد نیازمند انجام كار كارشناسی است كه باید سازمان ترافیك شهرداری در مورد آن مدلسازی كند سپس این مهم در كمیته فنی شورا مطرح و در نهایت درباره آن تصمیم گیری شود تا این تصمیم هم مشكل آستان قدس را برطرف كند و هم زائران و مجاوران كمترین مشكل را داشته باشند.
وی ادامه داد: نمایندگان قانونی موضوع ترافیك شامل شهرداری و پلیس راهور در شورای ترافیك استان عضویت دارند و نظر نهایی درباره مسدود شدن زیرگذر حرم مطهر امام رضا(ع) طبق آرای گرفته شده از اعضای شورا تعیین می شود.
7489/1858