وفور «متادون» در بازار سیاه ناصرخسرو

متادون داروی شبه مخدر است كه غالبا به عنوان داروی نگهدارنده برای مهار اعتیاد به هروئین و مواد مخدر به كار می‌رود.
این داروی مخدر در چند كارخانه داروسازی كه از وزارت بهداشت مجوز دارند، تولید می شود بعد به شركت های پخش تحویلمی شود و آنها نیز به معاونت های غذا و داروی دانشگاه علوم پزشكی تحویل می دهند سپس بر اساس سهمیه بندی به مراكز درمانی ترك اعتیاد داده می شود و با تجویز پزشك به بیمار به عنوان مصرف كننده نهایی داده می شود.
اما اكنون نشت داروهای شبه مخدر مانند متادون و مرفین در بازار نگران كننده شده است. متادون به راحتی در عطاری ها و در بازار ناصرخسرو برای هر فردی قابل تهیه است.
هومان نارنجی ها، درمانگر اعتیاد می گوید: مشاهدات یك سال اخیر در مراكز بستری و كلینیك های درمان اعتیاد حاكی از افزایش مصرف خودسرانه متادون است و اعتیاد به این داروی مخدر خود به معضل جدیدی تبدیل شده است.
«وحید» بهبودیافته ای است كه اكنون 94روز است از دام اعتیاد رهایی یافته است. او پیش از این به تریاك و هروئین معتاد بوده است و قرص متادون هم مصرف داشته است.
وحید می گوید: حالا از اعتیاد به تریاك و هرئین نجات یافته ام اما به متادون وابسته شده ام. وابستگی به متادون از هروئین سخت تر و ترك آن به مراتب دشوارتر است.
«فیروز» نیز بهبودیافته ای است كه متادون را خودسرانه و بدون تجویز پزشك مصرف كرده است. او هم معتقد است كه متادون اعتیادآور و ترك آن دشوار است.
دكتر نارنجی ها، می گوید: متادون ممكن است بسته به شرایط بیمار از پنج تا 40 سی سی تجویز شود اما بیمارانی به كلینیك مراجعه می كنند كه روزانه خودسرانه تا180 سی سی متادون مصرف می كنند یعنی تقریبا یك شیشه در روز متادون می خورند.

* ناصر خسرو نباشد داروی ایران لنگ است
«مهدی»، جوان متولد دهه 60 است. او یكی از فروشندگان بازار سیاه ناصرخسرو است. فقط با موبایل، كارهای روزانه خود را انجام می دهد. بدون هیچ دارو یا وسیله ای در خیابان ناصرخسرو قدم می زند و زیرلب به عابران می گوید: دارو. دارو . دارو.
مهدی می گوید: «ناصر خسرو نباشد، بازار داروی ایران لنگ است. اینجا هر دارویی بخواهید می توانید بخرید یا بفروشید».
وقتی درباره خرید و فروش متادون در بازار ناصر خسرو از مهدی می پرسم، می گوید: چند تعداد می خواهید. قرص متادون قهوه ای 40 پرطرفدار است.
وی درباره قیمت متادون می گوید: بسته قرص صدتایی متادون پنج قهوه ای 73 هزار تومان و سفید آن 70 هزار تومان است. بسته قرص صدتایی متادون 20 قهوه ای 280 هزار تومان و سفید آن 260 هزار تومان است. بسته قرص صد تایی متادون 40 قهوه ای، از 480 تا 500 هزار تومان و سفید آن، 480 هزار تومان است. شربت متادون هم 85 تا 90 هزار تومان معامله می شود.
مهدی در حالی كه روی نرده پیاده راه ناصرخسرو لم داده است می گوید: البته اینها قیمت امروز است و ممكن است اگر چند روز دیگر تماس بگیرید بالا و پایین شود هر چند قیمت دلار بر قیمت متادون تاثیر نداشته است اما بسته به عرضه و تقاضا در بازار، قیمت ها تغییر می كند.
مهدی كه با تردید صحبت می كند می گوید: شما خریدار یا فروشنده واقعی نیستید اما به هر حال هر چقدر برای خرید بخواهید، دارم و هر قدر هم بخواهید بفروشید، خریدارم.
او می گوید: با كلینیك ها در ارتباط هستیم و از آنها متادون می گیریم. متادون های موجود در بازار سیاه هم از شركت داروپخش، اكسیر و مهر دارو است. قبول دارم كه كار خلاف انجام می دهم اما اگر خواستید متادون تهیه كنید و از قیمت هایی كه من به شما دادم پایین تر گفتند بدانید كه جنس درجه 2 و تقلبی است.

* اینجا آمپول 40 میلیونی معامله می شود
«محسن» فروشنده دیگری است كه كمتر از 30 سال دارد. او می گوید كار اصلی من ترامادول است اما متادون یا هر داروی دیگری هم كه بخواهید، تهیه می كنم. اینجا آمپول 40 میلیونی معامله می شود.
«همكارانم هر كدام تخصص خاصی دارند. یك نفر پخش كننده داروهای شیمی درمانی است. فرد دیگری سلطان داروهای آرامبخش است و خلاصه هركس داروهای خاصی را دارد اما همه با هم در ارتباط هستیم.»
او می گوید: مشتری خرد و كسی كه برای مصرف خودش متادون می خواهد كمتر به ناصرخسرو می آید چون وقتی به راحتی می تواند متادون را در عطاری سر كوچه محل زندگی خود تهیه كند لازم نیست تا اینجا بیاید.
« بسیاری از مشتریان من تلفنی هستند هم اینكه بتوانیم به هم اعتماد كنیم كافی است با یك تلفن هر قدر بخواهد بار تحویل می گیرد».
محسن سه گوشی تلفن همراه داشت كه بعد از جلب اعتماد نسبی شماره یكی از خط ها را به ما داد. مدام همكارانش با او تماس می گرفتند و درباره قیمت دارو صحبت می كردند.
قیمت هایی كه محسن اعلام كرد از مهدی كمتر بود. او گفت: ما با تولیدكنندگان در ارتباط هستیم و از این جهت قیمت هایی كه می گویم كف بازار است اما می توانید باز هم از همكارانم استعلام بگیرید.

* برای مصرف شخصی متادون به عطاری بروید
فروشنده میانسال دیگری كه مدام زیر لب زمزمه می كند دارو داریم، دارو ... با نگاه پرسشگر به عابران می نگرد، تا مشتری خود را بیابد.
وقتی از او درباره متادون می پرسیم، می گوید: چی و چقدر می خواهید. از یك عدد تا هر قدر بخواهید البته قیمت ها فرق می كند هر قدر بیشتر باشد، تخفیف هم می دهم.
او البته ما مظنون می شود. فكر می كند مامور هستیم، قیمت ها را پرت و بالا می گوید و می افزاید: 25 سال است كه بازار ناصرخسرو كار می كنم. چندین بار مامورها ریختند و همه را جمع كردند.
او تاكید می كند: اگر متادون می خواهید، همه عطاری ها هم متادون می فروشند. اگر برای مصرف شخصی می خواهید بهتر است به عطاری بروید.

* عطاری ها اعتماد نمی كنند
بعد از آن، در مناطق مختلف تهران به عطاری ها سر زدیم و متادون خواستیم اما هیچ یك از آنها متادون نداشتند و بدون معطلی می گفتند نداریم. برخی از آنها هم با تعجب نگاه می كردند.
یكی از آنها ما را به كلینیك ترك اعتیاد ارجاع داد و گفت: بی خود سراغ متادون را از عطاری ها نگیرید. اگر واقعا متادون می خواهید باید تحت درمان باشید به كلینیك درمان اعتیاد مراجعه كنید.
هومان نارنجی ها، كارشناس و پژوهشگر اعتیاد درباره اینكه چرا عطاری ها به ما متادون ندادند، می گوید: شكل ظاهری شما (خبرنگاران) به افراد مصرف كننده متادون نمی خورد و از این جهت آنها به شما اعتماد نمی كنند در حالی كه افراد تحت درمان با شناخت قبلی می توانند از عطاری ها به راحتی متادون تهیه كنند.

* نشت متادون از كجاست
فروشندگان دارو در ناصرخسرو، نشت متادون را در بازار سیاه به كلینیك های درمان اعتیاد نسبت می دهند اما پرویز افشار، معاون كاهش تقاضا و مشاركت های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر و سخنگوی این ستاد معتقد است: در هر جای چرخه تولید، توزیع، پخش و مصرف مواد شبه مخدر، امكان نشت وجود دارد. نمی توانیم نشت دارو را فقط به مراكز درمان اعتیاد نسبت دهیم.
افشار می گوید: بیش از هفت هزار مركز درمان اعتیاد و نگهدارنده با متادون در كشور داریم با این وجود، میزان نشت دارو از این مراكز درمانی آن قدر نیست كه تبعات آن را به وفور در بازار ببینم. برای اینكه نشت شبه مخدرها به حداقل برسد و قابل رصد باشد، این داروها كه اعتیاد آور هم هستند، باید «نشاندار» شوند.
وی می گوید: متادون ماده ای نیست كه بتوانیم تولید آن را در كشور كم كنیم اما نظارت و كنترل بر تولید و توزیع این ماده شبه مخدر باید افزایش یابد.

* متولی اصلی كنترل داروهای شبه مخدر وزارت بهداشت است
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر یادآور می شود: متولی اصلی كنترل داروهای شبه مخدر در كشور وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو است، البته سیاستگزاری این امر در كمیته درمان پیش سازهای ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام می شود ولی مجری وزارت بهداشت است.

* سامانه «تی تك»
براساس مصوبه كمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر، سامانه رهگیری، ردیابی و كنترل اصالت فرآورده های سلامت محور سازمان غذا و دارو (تی تك)، وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو مسئولیت دارند، فرایند تولید تا مصرف شبه مخدرها را ثبت كنند.
افشار درباره نحوه عملكرد این سامانه می گوید: در حال حاضر بخشی از سامانه كه مربوط به تولید كارخانه است، راه اندازی شده ولی بقیه مراحل كامل نشده است. حدود سه سال است كه درباره این موضوع ستاد مبارزه با مواد مخدر، مصوبات متعدد دارد.

* چرا قاطعانه با عرضه بی رویه متادون برخورد نمی شود
نارنجی ها، كارشناس و پژوهشگر اعتیاد نیز با انتقاد از عرضه بی رویه متادون و نشت این ماده در بازار آزاد و عطاری ها می گوید: متادون به راحتی وارد بازار آزاد می شود و حتما آثار اجتماعی اعتیاد به متادون، افزایش بیماری های كبدی و آسیب های جدی مصرف خودسرانه و بی حد و حصر متادون در كمتر از پنج سال آینده برای جامعه محسوس می شود.
وی می گوید: كلینیك های ترك اعتیاد ماهانه بارها و بارها برای جلوگیری از نشت متادون بازرسی می شوند.. سازمان غذا و دارو هم در سامانه «تی تك» داروها را ثبت می كند اما روش های دقیقی برای نگهداری و كنترل لازم است زیرا كسانی كه می خواهند این مسیر را دور بزنند به راحتی میانبرهای نشت دارو را پیدا می كنند.
گزارش از حنانه شفیعی و سید مهدی حسینی
اجتمام *3229 * 1417* 3063