بازی های بومی محلی پیوند دهنده نسل ها

به گزارش ایرنا، این بازی ها كه نشان دهنده بخشی از هویت فرهنگی، اجتماعی و ریشه های هر قوم و ملتی هستند در گذر زمان و با توجه به شرایط محیطی، اجتماعی، اقتصادی و حتی امنیتی شكل گرفته و رشد كرده و تكامل یافته اند.
این تحول های پرشتاب و زندگی صنعت زده ی امروز كه در پی آن افراد همه چیز را سریع و راحت می خواهند باعث شده انسان ها از بنیان های فرهنگی و اجتماعی خود كه یكی از جنبه های آن بازی های بومی و محلی است فاصله گیرند.
در گذشته بازی های بومی محلی كاركردهای فراوانی داشته و حتی شاید بتوان گفت بخش از تعلیم و تربیت افراد با آنها انجام می شده است.
پژوهش های مختلفی كه توسط محققان كشور انجام شده و در پایگاه های معتبر علمی كشور منتشر شده جنبه ها و كاركردهای گوناگون این بازی ها را بیان كرده اند، كاركردهایی كه از بالا بردن مهارت های جسمی، حركتی و بصری افراد تا بهبود برقراری ارتباط با دیگران را در بر می گیرند.
یك كاركرد بازی های بومی محلی كه شاید هنوز در برخی روستاها انجام می شود انتقال فرهنگی است كه این بازی ها با در كنار هم قرار دادن افراد دارای سن های مختلف این كار با بهترین شیوه انجام می دادند.
درعصر ارتباطات و صنعتی و با تغییر سبك زندگی این بازی ها هم به تدریج در معرض فراموشی قرار گرفته اند و این خطر را باید جدی گرفت و برای از دست نرفتن این جنبه ازهویت جمعی محله، روستا، شهر، استان و كشور خود تلاش كنیم.

** بازهای بومی محلی بُن مایه فرهنگی ملل
نویسنده هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگانی در خصوص بازی های بومی محلی گفت: این بازی ها بُن مایه فرهنگی ملل و تمرینی برای زندگی هستند كه تمام دوران زیست انسان را پوشش می دهند و به تقویت جسم، روح و حتی مهارت های زبانی افراد كمك می كنند.
علی رضایی در گفت و گوبا ایرنا افزود: این بازی ها اشتراك و همزیستی مسالمت آمیزی بین گروه های اجتماعی ایجاد می كنند و از این نظر بر ورزش های كلاسیك غلبه و برتری دارند.
وی ادامه داد: یك دختر كوچك با انجام یك بازی محلی هرمزگان به اسم 'دوت لوكا ' یا 'دوخت لوكا' می تواند بخشی از زندگی خود مانند بچه داری و تربیت فرزند و غذا دادن به وی را تمرین كند.
وی اضافه كرد: افراد با انجام این بازی ها برای پذیرش مسوولیت آماده و به صورت ناخودآگاه در آن كار ورزیده می شوند و فرصت فرصت امتحان كردن بخشی از زندگی را می یابد.
این نویسنده هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگانی یاد آور شد: بازی های بومی محلی در برابر ورزش های رسمی كلاسیك از ظرفیت های بالایی برخوردارند، به عنوان مثال می توان به مقایسه بازی جهانی فوتبال با 'رمازا' یا ' درا ' پرداخت.
رضایی افزود: بازی فوتبال دارای محدودیت زمین، تعداد افراد و زمان است ولی بازی ' رمازار' یا ' درا ' این محدودیت ها را نداشته و بسیار منعطف بوده و می توان آنرا در هر زمانی بازی كرد.
وی تصریح كرد: در بازی محلی دارتوپ، نوجوان 13 ساله و مرد 70 ساله با هم بازی می كنند، در هیچ ورزشی چنین شرایطی مشاهده نمی شود و این از ویژگی های بازی های بومی محلی است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در بازی درا شاهد تمرین حمله و دفاع و چگونگی تسخیر جایی هستیم و چاباكی، چالاكی، قدرتمندی و تفكر در آن به نمایش گذاشته می شود.
رضایی تاكید كرد: بازی های محلی ظرفیت زندگی سازی بسیار خوبی برخوردار هستند ولی به دلیل شرایط شهر نشینی و فاصله گرفتن افراد از محیط های باز اجتماعی و طبیعی از این ظرفیت های خوب فاصله گرفته ایم.
این نویسنده، هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگان بیان داشت: امروزه خانواده ها به دلیل مهاجرت و جابه جایی محل زندگی از روستاها به شهرها و فاصله گرفتن از محیط های سنتی از بازی های محلی بسیار بی خبر هستند یا آنها را به فراموشی سپرده اند، جوانان نیز این بازی ها را ندیده و تجربه نكرده و بنابراین آشنایی ندارند.
وی خاطر نشان كرد: خانواده ها در گذشته با یكدیگر آشنا بوده و به همین دلیل زمانی كه بچه های یك محله بازی می كردند و می پرسیدند استك چه خونه، خونه به خونه ، خونه كی؟ خونه آقای فلانی و همه بچه ها سواره و پیاده با شادی و هورا و هلهله به آن خانه مراجعه می كردند با آنها مشاركت می كردند و پاسخ می دادند.
این نویسنده هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگانی افزود: بچه ها امروز به در كدام آپارتمان بروند و چنین سئوالی بپرسند كه برای ساكنان آن ایجاد مزاحمت نشود.
رضایی خاطر نشان كرد: بچه ها شادابی و نشاط خود را در بازی و درآب نشان می دادند كه اكنون با جابه جایی گروه های اجتماعی وخالی شدن روستاها از سكنه، پر شدن شهرها و حاشیه نشینی، علاوه بر مشكل های زیست محیطی ومسایل اجتماعی فرهنگی به صورت خودكار بازی ها هم تحت تاثیر قرار گرفته اند.
وی ادامه داد: ابزار بازی های محلی به سادگی فراهم می شود و بازی گران می توانند از وسایل موجود پیرامون خود برای این منظور استفاده كنند.
رضایی یاد آور شد: این بازی ها برگرفته از شیوه زندگی مردمان بود و براساس شرایط و معیشت شكل متفاوتی به خود گرفته اند ولی بسیاری از بازی های كنونی با زندگی ها ارتباط و سازگاری ندارند، جای تاسف دارد كه كار درستی در ساماندهی بازی های محلی انجام نشده و نسل امروز كمتر از این ظرفیت عظیم فرهنگی برخوردار هستند.
وی بیان كرد: می توان بازی های محلی را احیا كرد ولی باید به این نكته توجه شود كه این بازی ها دستور پذیر نیستند و خود جوش هستند.

** بازی های بومی محلی فدراسیون می خواهد
این نویسنده هنرمند و پژوهشگر مشهور هرمزگانی با طرح این سئوال كه چرا فدارسیونی مانند بازی های بومی محلی موفق نیست، گفت: این بازی ها مانند درختان جنگی آزاد و رها در طبیعت هستند و نمی توان طبیعت آزاد و رها را مقید كرد.
رضایی بیان داشت: اگر اكنون مسابقه بازی های محلی در منطقه ای برگزار می كنند جنبه سرگرمی دارد كه این فاصله گرفتن از هدف اصلی بازی ها است.
وی افزود: این كارها بهره وری آنچنانی ندارد و اگر مسابقه طراحی نكنند مردم به صورت خود به خود دنبال آن نمی روند.
وی ادامه داد: در گذشته چنین نبود و ملوان، ماهی فروش، باربر و كارگر ساده و افرادی كه به هردلیل برای استراحت و تفریح به لب دریا رفته بودند بازی دارتوپ را به صورت خودجوش آغاز می كردند.
رضایی اشاره كرد: یعنی نیاز به چیز خاصی نبود بدون هماهنگی و با فارغ بالی و نبود محدودیت بازی به صورت خود جوش آغاز می شد.
وی ابراز داشت: برای احیا بازی های بومی محلی باید از محلی هایی شروع كرد كه این كار شدنی است و در برخی محله های بندرعباس و سایر شهرهای استان این امكان وجود دارد.
رضایی خاطر نشان كرد: به جای اینكه متولی احیای بازی های بومی و محلی یك دستگاه رسمی باشد باید آنرا به دل شوراها و پیرمردها برد تا مشوق جوانان باشند و در بازی هم مشاركت كنند.
وی اضافه كرد: آنان باید تجربه های خود را برای احیا این بازی ها به نسل جدید منتقل كنند كه ترویج این بازی ها به نوعی تضمینی برای روحیه پهلوانی مردم داری و آماده شدن برای پذیرش مسوولیت در زندگی است.

**300نوع بازی بومی محلی در هرمزگان
مدیرعامل انجمن میراث داران فرهنگ هرمزگان هم گفت: این استان دارای افزون بر 300 نوع بازی بومی محلی است كه برخی از آنها با سایر مناطق و استان ها مشترك بوده و در هر منطقه و روستایی نام متفاوتی دارد.
اسحاق برخوردارزاده ادامه داد: هنوز برخی بازی های بومی محلی در شهرستان های میناب و قشم رواج دارد ولی در مجموع رواج و رونق گذشته را ندارند و مسائل و مشكل های معیشتی و اقتصادی باعث شده مجال كافی برای انجام بازی های سنتی وجود نداشته باشد.
وی اضافه كرد: به عنوان مثال یك بازی با آب كه در بندرعباس با نام حسن كلجو شناخته می شود در میناب حمل آجو و در شهرستان های دیگر اسامی متفاوت دیگری دارد.
مدیرعامل انجمن میراث داران فرهنگ هرمزگان خاطر نشان كرد: بسیاری از افراد بازی های بومی محلی را بی كلاس و دارای سطح پایین و بدور از شان خود می دانند و حاضر به بازی كردن نیستند و برخی هم به دلیل گرفتاری های روزمره و مشغله فراوان فرصت بازی كردن ندارند.
برخوردار زاده اشاره كرد: افرادی هم هستند كه از روستا برخاسته و با پرورش و با همان تربیت به موفقیت رسیده اند ولی از یاد دادن آن به فرزندان خود خودداری می كنند.
وی افزود: با تاسف باید گفت مسوولان از ثبت و اجرای مراسم های سنتی هرمزگان حمایت نمی كنند و اهمیتی به آن ها نمی دهند و زمانی متوجه اشتباه های خود خواهند شد كه سایر كشورها و حتی استان ها آیین های این استان را به نام خود ثبت كرده اند.
وی افزود: برای حفظ بازی ها ثبت آنها در فهرست آثار ناملموس آغاز شده و بازی هایی مانند درآ، رحمانی، هشتایا و رمازا به ثبت در فهرست آثار ملی رسیده است.
وی یاد آور شد: همه بازی های بومی محلی هرمزگان در حال منسوخ شدن هستند و بسیاری از آنها دیگر بازی نمی شود و بازی هایی كه انجام می شود به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد.

** تفاهم نامه ترویج بازی بومی محلی با آموزش و پرورش
رییس هیات بازی های بومی محلی هرمزگان هم گفت: در راستای ترویج بازی های بومی محلی تفاهم نامه ای با آموزش و پرورش برای اجرا و برگزاری این بازی ها در مدارس منعقد شده و از روسای هیات های شهرستان خواسته شده با آموزش و پرورش منطقه خود چنین تفاهم نامه هایی منعقد و برنامه های مشترك اجرا كنند.
جعفر مُتقی ادامه داد: علاوه برآن جشنواره های روستایی و محلی برای آشنا ساختن جوانان با این بازی ها برگزار می كنیم كه با استقبال دهیاران، شوراهای اسلامی و مردم ان سكونتگاه ها همراه شده است.
وی اضافه كرد: امسال 28 جشنواره بازی های بومی محلی به مناسبت دهه فجر انقلاب اسلامی در سراسر هرمزگان برگزار می شود كه امید می رود این جشنواره ها و جشنواره های دیگر نقش موثری در حفظ این میراث باقی مانده از پیشنینان داشته باشند.
رییس هیات بازی های بومی محلی هرمزگان اظهار داشت: رقابت های برخی شاخه های بازی های بومی محلی همچون هفت سنگ و شتر دوانی مانند برخی رشته های ورزشی در سطح ملی برگزار می شود كه هرمزگان هم در آنها شركت می كند.
متقی افزود: هرمزگان هم اكنون دارای یك ملی پوش در رشته هفت سنگ بانوان است وهمچنین در رقابت های شتر سواری قهرمانی كشور كه امسال در اصفهان برگزار شد موفق به كسب مقام های اول، دوم و چهارم شد.
ابراز داشت: اكنون نهادهای متولی پیش گیری از آسیب های اجتماعی به این نتیجه رسیده اند كه این بازی ها برای شادابی و نشاط مردم و تشویق آنها به تفریح های سالم مفید است كه امیدواریم این ظرفیت را بكار گیرند.

** ثبت 15 بازی بومی محلی هرمزگان در فهرست آثار ناملوس
معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان هم گفت: تا كنون 15 بازی بومی محلی در فهرست آثار نا ملموس به ثبت رسیده است.
عباس نوروزی بیان داشت: برای جلوگیری از بازی های بومی محلی می توان آنها را با كمك افراد محلی در آیین هایی مانند نوروز و یا دهه فجر برگزار كرد ولی مهمتر از آن ورود شوراها و دهیاری های روستایی به این حوزه است.
وی ادامه داد: شوراهای روستاها و دهیاران می توانند با تشویق افراد به بازی كردن و ترویج آن ها بین مردم از فراموش شدن این بخش از هویت جمعی شهر و روستای خود جلوگیری كنند كه در برنامه های مختلف با آنان به گفت و گو خواهیم پرداخت.
وی اضافه كرد: هر بازی بومی محلی بیانگر رازها و حكایت ها و رویدادهایی است كه در گذشته بوقوع پیوسته و علاوه بر جنبه ورزشی دارای جنبه های فرهنگی بوده و اگر از دست بروند بخشی از ریشه های تاریخی هویتی جامعه از دست رفته است.
معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان ابراز داشت: نسل های بعدی هم حق بهره گیری از داشته های گذشتگان و درك هویت مستقل خود را در جهانی كه رو به سوی جهانی شدنی كه به معنای غربزدگی است را دارند.
نوروزی یاد آور شد: این بازی ها دارای كاركردهای تربیتی اند و ایجاد روحیه تعاون و همكاری وتلاش برای شادی همدیگر و یاد دادن روحیه گذشت از جمله كاركردهای دیگر آنها ذكر كرد.
وی افزود: تمام بازی های استان برای بازیكنان و تماشاگران دارای كاركرد شور آفرینی و نشاط آوری هستند كه وجود آنها برای حفظ روحیه نشاط مردم استان لازم است.
معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان گفت: بازی «زو» یا كبدی تا دهه 70 در تمام محله های بندرعباس وساحل شهر بازی می شد كه این بازی در استان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان مشترك است.
نوروزی یادآور شد: بانوان منطقه هم بازی های خاص خود را داشتند كه به آنها می پرداختند و علاوه بر ایجاد شور و نشاط بر مهارت های زندگی آنان نیز می افزوده می شد.
وی اضافه كرد: این بازی ها به عنوان بخشی از میراث ناملموس و معنوی در بستر سنت ها و باورها و آداب و رسوم و دانش مردم منطقه شكل گرفته اند كه سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری با جمع آوری مدارك و مستندات مكتوب و مصور نسبت به ثبت آنها در فهرست آثار ناملموس اقدام می كند.
گزارش از: عزت الله معمار باشی
3219 /6048 /7500