نقش اساسی حبوبات در تامین امنیت غذایی

به گزارش روز یكشنبه ایرنا، دهم فوریه (21 بهمن ماه) به عنوان روز جهانی حبوبات در تقویم سازمان ملل ثبت شده است؛ مجمع عمومی سازمان ملل با توجه به آثار مطلوب منابع پروتئین گیاهی از جمله برای محیط زیست، مصرف این دانه های خوراكی را به عنوان یك منبع جایگزین پروتئین حیوانی تشویق می كند.
این سازمان در تلاش برای جهانی كردن اقداماتی كه در سال 2016 میلادی به عنوان سال بین المللی حبوبات انجام گرفت، دهم فوریه را به عنوان روز جهانی حبوبات را تعیین كرده است.
حبوبات متشكل از دانه های خوراكی «خانواده بنشن» از جمله انواع عدس، لوبیا، نخود و نخودفرنگی هستند. تمام این دانه ها حاوی مقادیر زیادی پروتئین هستند و باید در یك رژیم غذایی گیاهی مصرف شوند تا پروتئین موردنیاز روزانه را تامین كنند.
این دانه‌ها منبعی غنی از فیبر، منیزیم، پتاسیم، فسفر، اسیدهای آمینه، آهن و روی محسوب می‌شوند؛ محیط زیست نیز از كشت دانه‌های حبوبات منتفع می‌شود زیرا این گیاهان توان زیادی در تثبیت نیتروژن اتمسفر در خاك دارند.

** تولید سالانه 700 هزار تن حبوبات در كشور
مدیركل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد كشاورزی روز یكشنبه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا گفت: بنشن یا حبوبات شامل انواع دانه‌های خوراكی مانند لوبیا، عدس، ماش، نخود، لپه و سایر محصولات می شود كه دارای مقدار زیادی پروتین، كربوهیدرات، مواد معدنی همچون آهن، كلسیم، پتاسیم، منیزیم و ویتامین آ است.
«فرامك عزیز كریمی» با بیان این كه درحال حاضر بخش عمده حبوبات مورد نیاز كشور در داخل تامین می شود و اندكی از آن وارداتی است گفت: در 9 ماهه امسال حدود 149 هزار تن حبوبات به كشور وارد و در طی همین مدت 53 هزارتن حبوبات از كشور صادر شده است.
به گفته مدیركل دفتر امور غلات و محصولات اساسی وزارت جهاد كشاورزی در حال حاضر كشت حبوبات سالانه یك میلیون و 657 هزار مترمكعب مصرف آب دارد كه طبق برنامه وزارت جهاد كشاورزی این رقم تا پایان برنامه ششم توسعه باید به یك میلیون و هشت هزار مترمكعب برسد.
وی ادامه داد: با توجه به تغییرات اقلیمی و خشكسالی های پی در پی، كاهش سطح زیركشت، توسعه روش های نوین آبیاری كم فشار، تغییر در شیوه كاشت، كاهش سطح زیركشت ارقام دیررس، توسعه سطح زیركشت ارقام زودرس و میان رس، تغییر كشت حبوبات از بهاره به پاییزه، كشت انتظاری، استفاده از ارقام با نیاز آبی كمتر از جمله اقدامات و برنامه های افزایش تولید حبوبات همراه با كاهش مصرف آب است.
عزیز كریمی گفت: براساس برنامه ریزی های به عمل آمده وزارت جهاد كشاورزی در افق 1404 در نظر داریم تولید حبوبات 837 هزارتن در سطح 308 هزار هكتار ارتقا یابد.
مدیر كل دفتر امورغلات و محصولات اساسی وزارت جهاد كشاورزی گفت: براساس امار منتشر شده از سوی فائو در سال 2017 سطح زیركشت و میزان تولید حبوبات به ترتیب 78 میلیون هكتار با میزان تولید 70 میلیون تن است.
وی افزود: سرانه مصرف جهانی لوبیا 3 كیلوگرم، نخود یك كیلوگرم و سایر حبوبات 4 كیلوگرم است.

** سرانه مصرف نخود برای هر ایرانی، سالانه 2 كیلوگرم
رییس شورای ملی نخود ایران روز یكشنبه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا، گفت: براساس آمارها هر ایرانی سالانه نزدیك به 2 كیلوگرم نخود مصرف می كندكه در مقایسه با كشورهای قطب تولیدكننده نخود در جهان مقدار به نسبت كمتری است.
«ناصر مرادی» افزود: آمار سال 2015 نشان می دهد كه روند رشد تولید جهانی حبوبات بیش از روند افزایش جمعیت بوده و این بیانگر آن است كه در چند دهه گذشته مصرف سرانه حبوبات در جهان روندی رو به رشد داشته است.
وی گفت: بر اساس آمار سال 2015 میانگین سرانه مصرف نخود در جهان 0.51 كیلوگرم در سال به ازای هر نفر است كه در مقایسه با كشورهای مصرف كننده عمده این میزان بسیار كم است و همین مساله باعث رشد روز افزون تولید این گروه از مواد غذایی شده است.
رییس شورای ملی نخود اظهارداشت: بیشترین سرانه مصرف در جهان متعلق به میانمار با 11 كیلوگرم در سال به ازای هر نفر و پس از آن هندوستان با 8.76، تركیه با 5.57، ایتیوپی با 4.33 و پاكستان با 3.43 كیلوگرم است.
وی گفت: حبوبات پس از غلات بزرگترین گروه دانه ها هستند كه در سبد غذایی همه مردم جهان جایگاه ویژه ای دارند. در میان حبوبات پس از انواع لوبیا، نخود از مهمترین آنهاست.
مرادی اظهارداشت: براساس آمار خواربار جهانی ملل متحد (FAO)، میزان تولید نخود در جهان در سال 2017 (آخرین آمار FAO) معادل 14.8 میلیون تن بوده كه نسبت به 10 سال گذشته (2008) نزدیك به 2 برابر شده است.
وی تصریح كرد: سطح زیر كشت جهانی نخود در سال 2017 برابر با 14.6 میلیون هكتار بوده كه نسبت به 10 سال گذشته تنها 16 درصد افزایش یافته كه این مساله نشان می دهد همراه با افزایش سطح زیر كشت، عملكرد در واحد سطح نیز رشد قابل توجهی داشته است.
رییس شورای ملی نخود افزود: نخود مهمترین حبوبات تولیدی در ایران است كه به طور عمده به صورت دیم كشت و تولید می شود.
وی ادامه داد: میزان تولید این محصول در سال 2017 در ایران 271 هزار تن بوده كه این مقدار حاصل سطح زیر كشتی معادل 566 هزار هكتار است.
به گفته این مقام صفنی، میانگین تولید 10 ساله اخیر (2017-2008) در ایران 198 هزار تن بوده كه نسبت به 10 سال قبل از آن (2007-1998) 74 هزار تن افت داشته، این در حالی است كه در دهه اخیر شاهد رشد چشمگیری در تولید جهانی بوده ایم.
وی تصریح كرد: تا پایان برنامه ششم توسعه، تولید نخود باید به میزان 303 هزار تن برسد اما در خصوص میزان مصرف آن میزانی تعیین نشده است.
رییس شورای ملی نخود ایران گفت: حجم تجارت جهانی بر اساس میزان صادرات و واردات یك محصول در سال سنجیده می شود، بنابراین برای نخود، این مقادیر در سال 2017 برابر با 3.2 میلیارد دلار ارزش وارداتی برای 3.3 میلیون تن بوده و ارزش صادراتی آن 2.7 میلیارد دلار معادل 3،1 میلیون تن بوده است.
وی ادامه داد: در حال حاضر ایران در بازار جهانی هفتمین كشور وارد كننده با سهم چهار درصدی و رتبه نوزدهم در صادرات با سهم 0.4 درصدی است.
مرادی گفت: در سالیان گذشته حجم صادرات ایران بیشتر بوده، اما اكنون ایران از یك كشور تولید كننده به مصرف كننده در بازار جهانی نخود تبدیل شده است.
وی اضافه كرد: در سال 2006 ایران از یك صادر كننده نخود در جهان تبدیل به یك وارد كننده شده است و روند واردات از آن زمان تاكنون روندی رو به رشد داشته، اما در مقابل، روند صادرات نخود روندی كاهشی بوده است.
رییس شورای ملی نخود اظهار داشت: در آمارنامه سازمان تجارت جهانی (WTO) در سال 2017 برای ایران، واردات 121 هزار تن به ارزش 130 میلیون دلار و صادرات هفت هزار و 572 تن به ارزش 10.8 هزار دلار ثبت شده است.
وی افزود: این منبع پروتئینی از فیبرها، ویتامینB9 ، هیدرات كربن، آهن، فسفر، منیزیم، ویتامین B، پتاسیم، زینك(روی)، پروتئین، ویتامینB6، كلسیم و اسیدهای چرب اشباع نشده تشكیل شده است، البته نخود از وجود تركیبات مغذی دیگری مانند ویتامینE، ویتامینB3، سدیم، ویتامینB2، سلنیوم و ویتامین A نیز بی بهره نیست.
رییس شورای ملی نخود ایران ادامه داد: از آنجایی كه این ماده غذایی حاوی فیبر است باعث دفع برخی از تركیبات و مواد سمی از بدن شده و به این ترتیب قند و اسیدهای چرب موجود در خون را كاهش می دهد، نخود به دلیل دارا بودن ویتامین B9 به ساخت گلبول های قرمز و سفید كمك می كند و در جلوگیری از كم خونی و حفظ سلامت پوست نقش دارد.
به گفته وی، از طرف دیگر به دلیل شرایط ویژه تولید (شرایط دیم و كوددهی پایین) مشكلاتی مانند باقی مانده سموم و تجمع عناصر سمی به خصوص نیترات را ندارند.
رییس شورای ملی نخود ایران گفت: در برنامه های ارائه شده به وزارت جهاد كشاورزی توسعه كشت دیم به ویژه در خصوص حبوبات در دستور كار قرار گرفته و نگاه این وزارتخانه به تولید نگاه توسعه ای است، اما متاسفانه در برخی مواقع، دستورالعمل های كارشناسی نشده ای و سلیقه ای، عملكرد توسعه این بخش را با مشكل مواجه می كند.
مرادی افزود: در چند سال گذشته برنامه های توسعه كشت این محصول به خوبی پیش رفته است و شاهد افزایش نسبی تولید و تجارت این محصول بوده ایم، اما در سال جاری با ممنوعیت صادرات و در نتیجه افت شدید قیمت این محصول، تمایل كشاورزان برای كشت به شدت كاهش یافته است.
به گفته رییس شورای ملی نخود، با وجود ممنوعیت صادرات، درهای واردات همچنان باز است و این برخلاف سیاست های حمایت از تولید داخل است.
این مقام صنفی اظهار داشت: نخود از مهمترین گیاهان دیم محسوب می شود، به طوری كه این گیاه جدا از نقش مهمی كه در تناوب زراعی دارد، در چند سال گذشته به یكی از اقلام پر اهمیت از نظر اقتصاد كشاورزی تبدیل شده بود.
وی یادآور شد: یك مزرعه پنج هكتاری نخود پاییزه دیم قادر است با هزینه ای معادل 10 میلیون ریال در هكتار و عملكرد یك تن در هر هكتار، در مجموع سود خالصی معادل 300 میلیون ریال را برای یك سال ایجاد كند كه برابر با حقوق یك شغل ثابت (25 میلیون ریال در ماه) است.
رییس شورای ملی نخود ایران ادامه داد: با توجه به این سوددهی، در برخی از مزارع استان كرمانشاه حتی اراضی نیمه دیم نیز به كشت نخود اختصاص داده شد.
وی با بیان اینكه بازرگانان و صاحبان سرمایه نیز فعالیت هایی را در این زمینه شروع كردند كه چشم انداز امیدبخشی را برای توسعه این محصول ایجاد می كند، افزود: اما متاسفانه با ممنوعیت صادرات این محصول قیمت آن در بازار به شدت افت كرد كه این مساله موجب كاهش چشمگیر تمایل به سرمایه گذاری و تولید را برای سال آتی شد.
مرادی با بیان این كه نخود محصول مناطق نیمه خشك است، افزود: بارندگی های سالیانه بیش از 600 میلیمتر ریسك تولید را به شدت بالا می برد و نخودهای بهاره حتی با بارندگی های 60 تا 80 میلیمتر در فصل كشت با پراكنش مناسب می توانند حداقل محصول توجیه پذیر را تولید كنند و برای ارقام پاییزه این مقدار به 150 میلیمتر در فصل كشت می رسد.
به گفته وی، نخود به طور متوسط دارای 20 درصد پروتئین است و پروتئین آن، ویژگی های منحصر به فردی دارد به طوری كه این دانه همه آمینواسیدهای ضروری بدن (9 اسید آمینه بزرگسالان به علاوه سه اسید آمینه كودكان) را به شكل مناسبی در خود جای داده است.
مرادی بر این باورست كه در بین منابع گیاهی تنها پروتئین سویاست كه توان رقابت با نخود را دارد (سویا گیاهی بسیار آب بر و از نظر قیمتی گرانتر از نخود است).
وی افزود: به طور قطع استفاده تنها از یك منبع پروتئینی برای تامین نیاز بدن توسط هیچ مشاور تغذیه ای تایید نمی شود و بدن انسان نیاز دارد از تركیب منابع مختلف پروتئین بدن را تامین كند، اما بدون شك نخود از ارزشمندترین جزء تركیبات در تهیه غذاهای پروتئینی است.
به گزارش ایرنا، مجمع عمومی سازمان ملل با توجه به آثار مطلوب منابع پروتئین گیاهی از جمله برای محیط زیست، مصرف این دانه‌های خوراكی را به عنوان یك منبع جایگزین پروتئین حیوانی تشویق می‌كند.
اقتصام**9186**9132 **2022