انقلاب اسلامی و توسعه عمران روستایی در خراسان رضوی

در پی پیروزی انقلاب اسلامی و شروع نهضت جهادی محرومیت زدایی در ایران، روستاها به عنوان نقطه آغاز توسعه هدفگذاری و به همین منظور چندین برنامه توسعه تدوین شد كه در همه آنها عمران روستایی و رفع محرومیت مورد توجه جدی قرار گرفت. سازماندهی تشكیلاتی همچون دهیاریها، بنیاد مسكن انقلاب اسلامی و معاونت روستایی در نهاد ریاست جمهوری نیز در همین راستا صورت گرفت.
بر این اساس روستاهای ایران طی 40 سال حیات پربركت انقلاب اسلامی پیشرفت زیادی به لحاظ برخورداری از امكانات داشته اند و نمی توان انكار كرد كه جمهوری اسلامی ایران در محرومیت زدایی از این مناطق تلاش چشمگیری كرده است.
عمران روستایی در خراسان رضوی بخشی از این تلاش و دستاورد انقلاب اسلامی است كه آگاهی از آن تصویر مناسبی در خصوص كلیت توسعه روستاها در سطح كشور به دست می دهد.
خراسان تا اوایل دهه 1380 و پیش از تقسیم به سه استان 313 هزار كیلومترمربع مساحت داشت و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تنها 3،7 درصد از روستاهای این خطه پهناور دسترسی به نیروی برق و پنج درصد برخوردار از آب لوله كشی بودند.
به شكرانه انقلاب اسلامی تغییرات مثبت زیادی در حوزه روستاهای خراسان صورت گرفت كه این تحولات در راستای محرومیت زدایی و افزایش سطح رفاه زندگی بود بطوری در قالب خانه ها، بهسازی روستایی و ارائه خدمات زیربنایی مانند آب، برق، جاده و گاز به روستانشینان انقلابی سترگ رخ داد.
مدیركل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: براساس سرشماری سال 1395 جمعیت خراسان رضوی شش میلیون و 434 هزار و 501 نفر است كه از این تعداد چهار میلیون و 704 هزار و 34 نفر در شهرها و یك میلیون 730 هزار و 467 نفر در روستاها ساكن هستند.
محمدعلی همدمی نژاد افزود: این تعداد جمعیت روستایی در قالب 516 هزار و 419 خانوار در سه هزار و 281 نقطه روستایی خراسان رضوی زندگی می كنند. از این تعداد 882 هزار و 815 نفر مرد و 850 هزار و 306 نفر زن هستند.
وی ادامه داد: در مقایسه با سرشماری 1390 جمعیت روستایی خراسان رضوی سه درصد بیشتر شده كه هم از نظر بعد خانوار وهم تعداد دارای رشد مثبت بوده بطوری كه روستاهای با جمعیت بالای 1500 نفر دارای رشد 6.9 درصدی بوده و روستاهای جمعیت زیر 20 خانوار به رشد منفی 15 درصد رسیده است.
مدیركل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی گفت: این بدان معنا است كه شمار روستاهای كوچك در این استان كمتر شده و روستاهای با جمعیت بالاتر درصد رشد جمعیت بیشتری را داشته‌ اند. از این رو خراسان رضوی با یك میلیون و 730 هزار و 467 نفر جمعیت و مساحت 116 هزار و 485 كیلومتر دارای نرخ روستانشینی 26.9 درصد می باشد.
مدیر كل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی افزود: قانون تاسیس دهیاری‌های خودكفا در روستاهای كشور با هدف اداره امور روستا سال 1377 مصوب شد. تشكیل شوراهای روستایی سال 1396 در دو هزار و 540 روستای خراسان رضوی و انتخاب دهیاران برای دو هزار و 434 روستا نشان می‌ دهد كه شورای اسلامی روستا و دهیاریها رشد خوبی داشته اند.
وی به رشد خدمات زیربنایی در روستاهای خراسان رضوی بعد از انقلاب اسلامی اشاره و بیان كرد: هم اینك 90 درصد روستاهای این استان از آب لوله كشی، همه جمعیت روستایی بالای 10 خانوار از مزایای شبكه برقرسانی، 50 درصد جمعیت روستایی از راه مناسب و آسفالته و 92 درصد از روستاها از شبكه گازرسانی برخوردارند.
همدمی نژاد ادامه داد: از زمان تاسیس دهیاری در روستاهای خراسان رضوی پروژه‌های اجرا شده توسط دهیاریها در سطح استان از ابتدا تا آذر ماه 1397 هفت هزار و 713 مورد بوده كه شامل هزار و 467 ساختمان دهیاری، هزار و 583 پارك و بوستان روستایی، 664 مورد بهسازی آرامستان، هزار و 350 مورد ساختمان غسالخانه، 83 مورد ساختمان آتش نشانی، 697 مورد خانه عالم، هزار و 446 مورد بهسازی معابر، 181 سالن ورزشی و 242 پروژه دیگر در حوزه خدمات روبنایی است.
وی گفت: هم اینك 100 پروژه سالن ورزشی سرپوشیده در حال ساخت با اعتبار 12 میلیارد و 790 میلیون ریال و 97 پروژه سالن ورزشی روباز با اعتبار 18 میلیارد و 672 میلیون ریال در روستاهای خراسان رضوی در حال اجرا است.

*عمران روستایی با تاسیس بنیاد مسكن انقلاب اسلامی
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تقریبا همه خانه های روستایی در سطح شكور كم دوام بوده و توسط خود روستاییان با مصالح معمولی ساخته می شدند لذا در برابر حوادث طبیعی نظیر زلزله و سیل فاقد مقاومت لازم بودند.
بنیاد مسكن انقلاب اسلامی 21 فروردین سال 1358 با فرمان امام خمینی(ره) و افتتاح حساب 100 امام راه اندازی شد و اساسنامه این بنیاد سال 1366 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و از آن تاریخ فعالیت گسترده ای برای عمار روستاها در سطح كشور آغاز شد.
یكی از وظایف اصلی بنیاد مسكن انقلاب اسلامی توسعه و بهبود فعالیتهای عمران روستایی است. این بنیاد طی سه دهه اخیر گامهای بلندی به منظور محرومیت زدایی، عمران، آبادانی و ایجاد شرایط عادلانه برای روستائیان برداشته است.
برخی اقدامات بنیاد مسكن در روستاها شامل تهیه و اجرای طرحهای هادی روستایی، تملك، تفكیك و واگذاری زمین روستایی، صدور اسناد اماكن روستایی، تهیه و اجرای طرحهای هادی، اجرای پروژه های گردشگری و احیای بافتهای باارزش روستایی، ساماندهی فضاها و سكونتگاههای روستایی، بازنگری طرح هادی روستایی و كمك به روستاهای خسارت دیده از بلایای طبیعی بوده است.
مدیركل بنیاد مسكن انقلاب اسلامی خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: از سال 1358 تاكنون 139 هزار و 778 واحد مسكن روستایی در این استان از محل پرداخت تسهیلات در قالب طرحهای مختلف بازسازی شده اند.
سیدرضا موسوی نیا افزود: همچنین از سال 1358 تاكنون 73 هزار و 45 واحد مسكونی روستایی از محل تسهیلات قرض الحسنه مسكن روستایی در خراسان رضوی بازسازی شده اند. همچنین در این مدت تسهیلات بازسازی خانه های روستایی به خسارت دیدگان از آسیبهای طبیعی به میزان دو هزار و 625 میلیارد و 623 میلیون ریال پرداخت شده است.
وی ادامه داد: از سال 1358 تاكنون با همكاری اداره كل اسناد خراسان رضوی نیز برای 216 هزار و 517 واحد روستایی سند مالكیت صادر شده است.
مدیركل بنیاد مسكن انقلاب اسلامی خراسان رضوی گفت: همچنین ظرف چهار دهه اخیر 632 میلیارد و 975 میلیون ریال كمك بلاعوض به خسارت دیدگان روستایی در بخش مسكن، 153 میلیارد و 716 میلیون ریال كمك بلاعوض برای تامین مسكن متقاضیان محروم روستایی و مشمولان تفاهمنامه با سازمان بهزیستی و كمیته امداد و تسهیلات بانكی جهت ساخت پنج هزار واحد حمام روستایی به روستاییان در خراسان رضوی پرداخت شده است.
وی افزود: از سال 1358 تاكنون عملیات اجرایی 33 واحد خانه عالم نیز در روستاهای خراسان رضوی به اتمام رسیده و هم اینك نیز ساخت 39 واحد پیشرفت 70 درصدی دارد.
موسوی نیا ادامه داد: همچنین در این مدت عملیات اجرایی 15 واحد كتابخانه در مناطق روستایی با پیشرفت 60 درصد در دست اجرا بوده است. همچنین از سال 1358 تاكنون 63 روستا در خراسان رضوی در مقابل سیل و ریزش سنگهای معلق با هزینه كرد 51 میلیارد و 441 میلیون ریال ایمن سازی شده اند.
وی گفت: دو هزار و 596 روستای بالای 20 خانوار جمعیت در خراسان رضوی وجود دارند كه تاكنون برای دو هزار و 524 روستا طرح هادی تهیه و برای 934 روستا طرح هادی اجرا شده است. همچنین در این مدت برای پنج روستا طرح بافت باارزش روستایی اجرا و برای سه روستا طرح گردشگری تهیه شده است.
مدیركل بنیاد مسكن انقلاب اسلامی خراسان رضوی افزود: هم اینك شاخص تهیه طرح هادی در روستاهای این استان 97 درصد و شاخص اجرای طرح هادی در روستاها 36 درصد است.
وی ادامه داد: همچنین از سال 1358 تاكنون اجرای ابنیه فنی در روستاهای خراسان رضوی 654 كیلومتر، پیاده روسازی یك میلیون مترمربع، جابه جایی خدمات زیربنایی 467 كیلومتر، زیرسازی چهار میلیون و 300 هزار مترمربع و آسفالت معابر به میزان چهار میلیون مترمربع انجام شده است.
وی گفت: در این مدت 427 روستا در خراسان رضوی نیز از محل قیر رایگان آسفالت شده كه سطح آسفالت اجرا شده به میزان چهار میلیون و 500 هزار مترمربع می رسد
7489/1858