چرایی نبود شادمانی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا- شادمانی به درجه یا میزانی اطلاق می شود كه شخص به وسیله آن درباره مطلوب بودن كیفیت كلی زندگی خود قضات می كند. به عبارت دیگر شادمانی به این معناست كه فرد به چه میزان زندگی خود را دوست دارد. بنابراین شادمانی هر چند با توجه به تعاریف به طور كلی یك احساس ذهنی و فردی است ولی نوسانات آن به شدت تحت تاثیر عوامل مستقیم و غیر مستقیم بیرونی است و جدا از آنها به هیچ وجه قابل تصور نیست.
شادمانی به عنوان یكی از احساسات ریشه ای مثبت و بسیار تاثیر گذار بر رفتار و حالات دیگر فرد، نقش تعیین كننده ای در تامین سلامت فرد و جامعه دارد. هر چند یكی از عوامل افزایش دهنده میزان شادمانی در سطح فردی و جمعی را، بالا بردن سطح كیفیت زندگی و توسعه در ابعاد مختلف آن می دانند، ولی این رابطه در جهت عكس آن نیز بطور كامل مصداق دارد.
شادمانی به دلیل اینكه همواره با خرسندی، خوش بینی و امید و اعتماد همراه است، می تواند به عنوان یك كاتالیزور، نقش شتاب دهنده ای در فرایند توسعه یك جامعه داشته باشد. همچنین در نقطه مقابل، نبود شادمانی در یك جامعه منجر به ایجاد فضای سرد و بسته ای خواهد شد كه قادر به تامین حداقل انرژی لازم برای نوآوری و پیشرفت نخواهد بود.
بر اساس بررسی های وزارت اقتصاد، احساس خوشی داشتن یكی از مولفه های سرمایه اجتماعی است كه در میان مردمان استان های مختلف پژوهش شده است. در این پژوهش استان های گیلان، مازندران و كردستان در سال 96 بیشترین امتیاز را در احساس خوشی داشتن كسب كرده اند و استان های اصفهان، خراسان جنوبی و آذربایجان غربی نیز كمترین امتیاز را در این زمینه داشتند.
این در حالی است كه در یك طرح پژوهش ملی كه با نام بررسی میزان شادكامی و عوامل مرتبط با آن در افراد 20 تا 40 سال ایرانی انجام شد، میانگین نمرات شادكامی در استان های بوشهر، گیلان و زنجان از دیگر استان ها بیشتر تخمین زده شد. همچنین در تحلیل رگرسیون لجستیك بین شادكامی و متغیرهای سن، جنسیت، تعداد سال های تحصیل و محل سكونت (شهر و روستا) ارتباط معنی دار وجود نداشت. افرادی كه سطح درآمد خود را بد/خیلی بد گزارش كرده بودند، میزان شادكامی كمتری نسبت به افرادی داشتند كه سطح درآمد خود را خیلی خوب/خوب گزارش كرده بودند. همچنین شادكامی افراد بیكار كمتراز افراد شاغل بود.

بنابراین اگر شادی را نیز مانند بسیاری از پدیده های اجتماعی در یك جامعه معلولی از عوامل دیگر بدانیم باید به بسترها و زمینه های اجتماعی ایجاد كننده و موثر بر آن نیز توجه داشته باشیم. در این خصوص با علی اكبر ارجمند نیا، رییس موسسه روان شناسی دانشگاه تهران به گفت و گو نشستیم.

** شادمانی چیست
ارجمندنیا در خصوص ماهیت شادمانی گفت: شادمانی حالتی است كه دو بعد دارد. از یك سو بخش عواطف و هیجانات را در برمی گیرد و از سوی دیگر بخش ذهنی را شامل می شود. افرادی كه شاد هستند هم هیجانات و عواطف مثبتی از خود نشان می دهند و از زندگی لذت بهتری می برند و هم اینكه از نظر ذهنی افرادی هستند كه احساس می كنند كنترل امور را در دست خود دارند و می توانند سرنوشت خود را تغییر دهند. چه در كوتاه مدت و چه در بلند مدت معتقد هستند كه عوامل درونی تاثیر گذار است و نه عوامل بیرونی. این تعریف به طور نسبی بین محققان قابل قبول است.
** عوامل تاثیر گذار بر شادمانی
ارجمندنیا در خصوص عوامل تاثیر گذار بر شادمانی گفت: عوامل تاثیر گذار به بحث شرایط زندگی افراد بر می گردد. بحث تربیتی كه در افراد اعمال می شود به نگاهی كه خود افراد به زندگی دارند و به خودشان دارند ناشی می شود. همچنین این عوامل می تواند ناشی از عوامل اجتماعی، خانوادگی، محیطی و... نیز باشد.
وی افزود: معمولا سبك زندگی هایی كه بسیار سختگیرانه هستند افرادی افسرده و ناراحت را پرورش می دهند. در واقع زندگی در این نوع خانواده ها سخت است و برنامه ای برای لذت بردن از زندگی وجود ندارد. معمولا این افراد بچه های شاد و سرزنده ای را تربیت نمی كنند. اجتماع هم اگر بتواند شرایط و محیط لازم برای رفاه افراد را فراهم كند و مقدماتی را برای زندگی افراد طراحی كند، افراد می توانند رضایت از زندگی بیشتری را دارا باشند. به عنوان مثال افراد شاغل شادی بیشتری از افراد بیكار دارند. نگرانی بابت شغل زمینه ناراحتی و افسردگی را فراهم كند.
** چرا مردم ایران شادمان نیستند
ارجمند نیا در خصوص علل شادمان نبودن مردم ایران گفت: آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد كه مشخص كند مردم ایران نسبت به كشورهای دیگر افسرده تر هستند. ما نمی توانیم این امر را بطور قاطع مطرح نماییم كه مردمی داریم كه نسبت به كشورهای دیگر افسرده تر هستند. معمولا وقتی كشورها را بر اساس میزان شادكامی مورد مقایسه قرار می دهیم ایران نه ابتدای مسیر و نه در انتهای مسیر قرار دارد. یعنی نه این گونه است كه بگوییم خیلی شادیم و نه اینگونه است كه بگوییم خیلی ناراحت هستیم. ولی بطور كلی شرایط جوامع بر شادكامی و نشاط افراد تاثیر گذار هستند. مثلا در مورد شغل اگر بیكاری رواج داشته باشد طبیعی است كه خلق افسرده بیشتر خواهد بود همچنین با توجه به تحولات اخیر می توانیم شاهد آن باشیم كه بیكاریمان رو به افزایش است. نتیجه این عوامل نیز عدم وجود شادكامی است.
** محیط جغرافیایی چگونه بر شادكامی افراد تاثیر گذار است
ارجمندنیا در خصوص تاثیر محیط جغرافیایی بر شادمانی افراد گفت: بله موقعیت های مكانی نیز تاثیر گذار هستند. بر اساس یافته های پژوهشی در مناطق ساحلی افسردگی بیشتر است چون به اندازه دیگر مناطق نور خورشید ندارند. در مناطق دیگر كه آفتاب بیشتر می تابد؛ شادكامی نیز بیشتر است. یكی از راهكارهایی كه مثلا برای افزایش خلق در نظر گرفته می شود قدم زدن در هوای آفتابی است.
این استاد دانشگاه افزود: استان های ما به لحاظ اقلیمی چندان متفاوت نیستند كه بخواهیم چنین تفكیكی بین آنها ایجاد كنیم ولی این امر با متغیرهای اجتماعی ارتباط دارد. معمولا در جاهایی كه همبستگی ها و روابط خویشاوندی حفظ شده معمولا خلق شادی در آنها رواج بیشتری دارد تا جاهایی كه ارتباطات در آنجا محدود است. تصور كنید در محیطی كه شاد است قرار گرفتید شما هم شاد می شوید.
** راهكار چیست
ارجمندنیا در خصوص راهكارهای پیشنهادی گفت: باید سعی كنیم در خودمان خلق شاد ایجاد كنیم. در ذهن افراد هم اگر به جای بدبینی خوش بینی ایجاد شود و سعی شود به پدیده ها بطور مثبت نگریسته شود، این امر می تواند تاثیر گذار باشد.
قطعا مراكز روان شناسی هم در این زمینه تاثیر گذار هستند و باید به افراد یاد بدهند به جای اینكه به ناتوانی ها و نداشته هایشان فكر كنند به توانایی ها و دارایی هایشان توجه كنند. این امر هم می تواند بر سبك زندگی افراد تاثیر گذار باشد و هم بر خلق افراد.
پژوهشم**م.ا.