تاثیر جهانی مكتب مصدق، مصدق فراتر از ماندلا

دراین مطلب آمده است:
14 اسفند سالروز درگذشت «ملی» كننده نفت ایران است. جواهر لعل نهرو از رهبران جنبش استقلال هند و از محبوب ترین سیاستمداران هند، مصدق را پیشگام مبارزه برای غرور ملی و آزادی و شرافت نامید. او در وصف دكتر محمد مصدق می گوید: «در قرن ما، آسیا سه مرد بزرگ به وجود آورد كه در جهان تاثیر نمایان گذاشتند. این سه مرد بزرگ، گاندی، مائوتسه تونگ و سومی مصدق است.» جمال عبدالناصر رهبر پرآوازه مصری، همواره و به كرات از دكترمحمد مصدق با ستایش سخن می گفت و خود را شاگرد مكتب ضد استعماری مصدق می دانست.
او می گفت: «من شاگرد مكتب ضد استعماری مصدقم و از مكتب او درس آموخته ام.» احمد سوكارنو نیز در مجمع عمومی سازمان ملل در نقش مصدق در بسط اندیشه آزادی و استقلال كشورها از یوغ استعمار، مصدق را پرچمدار آزادی و رهایی و استقلال برای كشورهای غیرمتعهد دانست و صراحتا از الهام گرفتن از روش و منش دكترمصدق برای مبارزه با هلندی ها نام برد.

او گفت كه ما در سنگر جنگ و مبارزه، از مصدق الهام گرفته و بر دشمن پیروز شدیم. همان گونه كه جمال عبدالناصر نیز اعلام كرد، از تاثیر حركت مصدق در ملی كردن صنعت نفت ایران درس آموخته است. ملی كردن كانال سوئز و مبارزه با انگلیسی ها، همسو و در ادامه نهضت ملی كردن نفت توسط ایرانیان شكل گرفت.سیاست موازنه منفی مصدق كه بر استقلال و آزادی از دو قدرت انگلیس و شوروی پای می فشرد، الگویی برای كشورهای عضو جنبش عدم تعهد شد.
مارشال تیتو، شكل گیری گروه كشورهای موسوم به كشورهای غیرمتعهد را برگرفته از تز دكتر محمد مصدق دانسته است. مبارزه مدنی، قانونی، مسالمت جویانه، صلح آمیز و مبتنی بر شیوه های دموكراتیك و مردمی توسط مصدق و ایستادگی و مقاومت در راه آزادی و استقلال كشور بود كه از مصدق الگویی برای فعالان سیاسی در داخل و خارج كشور به وجود آورده است؛ الگویی برای ایرانیان، الگویی از وطن دوستی و قانون گرایی، الگویی كه با فرض وطن دوستی و مقابله با استیلای خارجی، افكار و گرایشات متفاوت، اقوام و مذاهب و اقلیت های گوناگون ایرانی، زیر چتر آن و در فضایی مردم سالارانه، امكان مشاركت در رشد و تعالی ایران را خواهند یافت. مصدق سیاستمداری اخلاق مدار و به معنای واقعی كلمه دموكرات بود. او به ضرورت های حكومت مشروطه و به تحدید قدرت سلطنت معتقد و پایبند بود.

او اولین سیاستمدار ایرانی است كه اعلام كرد: «در جراید آنچه راجع به شخص اینجانب نگاشته می شود، هرچه نوشته باشند، و هركه نوشته باشد به هیچ وجه نباید مورد اعتراض و تعرض قرارگیرد..»اندلابزرگ و ستودنی است و نوشتن و گفتن از او همواره درس آموز، اما ماندلارا باید پیرو گاندی و مصدق دانست اما مصدق، حتی پیرو گاندی نبود.
در درستی و عظمت راه گاندی تردیدی نیست، اما نباید فراموش كنیم كه قبل از گاندی، مصدق مصدق بود. مساله مصدق پیشرفت، دموكراسی و آزادی و حاكمیت قانون بود. ماندلابا مصدق، فاصله ای زیاد دارد. چه از نظر طرح مضامین و مفهوم سازی های مصدق در حاكمیت استبدادزده و جامعه هیجان زده ایرانی و چه از نظر تقدم زمانی. كه گفته اند: «الفضل للمتقدم». اینكه بیش از 60سال قبل و در جامعه استبدادزده ایران نخست وزیرش بگوید: «اگر كسی به من توهین كرد، مجاز به برخورد با او نیستید»، حرف كوچكی نیست. جغرافیای كلام و زمانِ گفتِ حقیقت، مهم و قابل توجه است.امروزه به بركت اینترنت و عصر ارتباطات و امواج معجزه گر آن، نشر افكار در جهان سرعت یافته و فراگیر شده و صدای هركسی حتی تك و تنها شنیده می شود و رسانه از انحصار دولت ها خارج شده است. اما زمان مصدق، حاكمیت بر رسانه تا حد زیادی در انحصار قدرت های سلطه گر شرق و غرب بود. افزون بر آن، با به بن بست رسیدن نظام های تك گویانه و فروپاشی بلوك شرق و پایان عصر انقلاب های ستیزه جویانه و مسلحانه و رواج و همگانی شدن گفتمان مدارا و تساهل و نفی خشونت سخن از صلح و مدارا آسان شده است. مصدق برخلاف ماندلاو با مقاومتی كم نظیر، همیشه روشی اصلاح طلبانه و مداراجویانه داشته است.

مصدق پیشرفت و آزادی مردم ایران را در نفی سلطه خارجی و استبداد داخلی می دانست. در مدل دموكراسی مصدق، همه جا دارند؛ از نظر او شرط دستیابی به پیشرفت، آزادی و استقلال است. برای رسیدن به این هدف، پس از وطن دوستی و حفظ منافع ایران، باید با هر عقیده و مسلك و آیینی كه داریم در یك صف قرار گیریم و جنبش نوینی را آغاز كنیم. برشت در نمایشنامه «زندگی گالیله» هنگامی كه آندره آ، شاگردِ سقراط می گوید «بدبخت ملتی كه قهرمان ندارد» سقراط پاسخ می دهد، «بدبخت ملتی كه به قهرمان نیاز دارد.» از مصدق نباید بت، قدیس یا قهرمانی غیرقابل نقد ساخت. واقعیت های گذشته را باید تحلیل كرد، باید تجدیدنظر كرد، مصدق را باید بازخوانی كرد، او را دوباره باید شناخت. جایگاه همگان محفوظ، اما چه كسی می تواند مصدق را نبیند و به تاثیر دیدگاه او در ایران و جهان نیندیشد.
9887/6002