بازسازی؛ عرصه تازه رقابت ها در سوریه

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، سفر اخیر «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه به كشورمان یك بار دیگر نقش موثر جمهوری اسلامی ایران در غلبه دمشق بر بحران های داخلی و آینده سیاسی این كشور را برجسته كرده است.
ایران به عنوان یكی از مهمترین كشورهایی كه طی این سال ها به دعوت دمشق و برای مقابله با ناامنی و احیای ثبات در كنار مردم و دولت سوریه ایستاده است، برای مشاركت فعال در روند بازسازی سوریه هم اعلام آمادگی كرده است.
با این حال، آمریكا و همپیمانان منطقه ای واشنگتن از هم اكنون برای ایجاد محدودیت و موانع جدی بر سر راه همكاری های اقتصادی و عمرانی تهران و دمشق تلاش می كنند.
امروز در كنار مسایلی چون غلبه بر بازمانده های داعش، احیای تمامیت سرزمینی، تدوین قانون اساسی، پیشبرد روند سیاسی و ... یكی از مهمترین مسایل در خصوص آینده سوریه، به مساله بازسازی این كشور مرتبط می شود.
هشت سال جنگ از سوریه ویرانه ای به جا گذاشته كه به گفته رییس جمهوری این كشور به بیش از 400 میلیارد دلار منابع مالی و 15 سال زمان برای بازسازی نیاز دارد.
كشوری كه به گفته «بثینه شعبان» مشاور رییس‌جمهوری در نتیجه جنگ، سی سال به عقب بازگشته، برای بازسازی به منابعی فراتر از ظرفیت ها و توان مالی دولت سوریه نیاز دارد. زیرساخت های این كشور در سطحی گسترده آسیب دیده و بازسازی آن بدون مشاركت و همراهی كشورهای دیگر سخت و نشدنی است.

**سوریه امروز چگونه سوریه ای است؟
بیش از یك سال از شكست عمده داعش در مقر اصلی این گروه تروریستی در سوریه می گذرد، ولی بازمانده های آن هنوز مناطقی از سوریه را در اختیار دارند. گروه های كُردی مدتها است بر محاصره روستای «باغوز» به عنوان آخرین مقر بازمانده های داعش تمركز كرده اند.
از سوی دیگر، مخالفان مسلح سوریه هنوز تحت حمایت های خارجی در استان «ادلب» علیه نیروهای دولتی می جنگند. همچنین بخش هایی از شمال غرب سوریه در تصرف تركیه است و شرق رود فرات هم به دست نیروهای دموكراتیك مورد حمایت آمریكا كنترل می شود.
امروز و پس از فراز و نشیب های بسیار طی هشت سال جنگ، دولت مركزی توانسته حاكمیت خود را بر بخش اعظم خاك این كشور تثبیت كند. با این حال هنوز تمامیت سرزمینی سوریه به طور كامل احیا نشده است.
سال ها جنگ، از سوریه ویرانه ای واقعی به جا گذاشته است. زیرساخت های این كشور در حوزه شبكه های آب و فاضلاب، انرژی، بیمارستان ها، مدارس و ... به صورت جدی آسیب دیده است. حتی چاه های نفت و گاز در برخی مناطق تخریب شده اند.
تعداد زیادی از شهروندان این كشور كه حدود 12 میلیون نفر برآورد می شوند آواره شده اند. بیش از یك میلیون سوری هم در كشورهای همسایه به عنوان پناهنده زندگی می كنند. حجم تخریب در سوریه به اندازه ای گسترده است كه جبران آن به مشاركت همكاری جویانه و همدلانه بسیاری از كشورها نیاز دارد.

**رقابت منفی در بازسازی سوریه
ایران كه به دعوت دولت دمشق در جنگ علیه داعش و مخالفان مسلح اسد، در این كشور حضور داشته، با علم به لزوم ایجاد ثبات اقتصادی و بازگرداندن آرامش به زندگی مردم، بارها آمادگی خود برای مشاركت در بازسازی سوریه را اعلام كرده است.
اظهارات اخیر رییس جمهوری كشورمان در دیدار اسد مبنی بر اینكه «تهران در روند ثبات، بازگشت آوارگان و فرآیند سیاسی داخلی نیز در كنار دمشق خواهد بود» ناظر بر همین سیاست است.
اما شكست خوردگان عرصه میدانی سوریه به ویژه آمریكا، برای جبران ناكامی خود این بار به رقابت در عرصه بازسازی سوریه روی آورده اند؛ آن هم رقابتی سلبی كه نه ترمیم زیرساخت های سوریه، بلكه ممانعت از ورود ایران به این عرصه را هدف قرار داده است.
آمریكا كه بر اساس منطق سیاسی اقتصادمحور ترامپ، دیگر تمایل چندانی برای مشاركت مستقیم در بازسازی سوریه ندارد، كمك به بازسازی این كشور را به خروج نظامی ایران از سوریه منوط كرده است. اظهارات اخیر «برایان هوك» رییس گروه اقدام علیه ایران در دی ماه این گزاره را اثبات می كند.
به گفته هوك، تا زمانی كه نظامیان ایران و شبه‌ نظامیان متحد آنان از خاك سوریه كاملا خارج نشده باشند، ایالات متحده حاضر نیست به بازسازی این كشور جنگ ‌زده كمك كند. «اجتناب از تكرار تجربه لبنان در سوریه» استدلالی است كه هوك برای این نوع سیاست ورزی آمریكا عنوان می كند.
مقام های واشنگتن از سویی مشاركت در بازسازی سوریه را به خروج ایران از این كشور منوط می كنند و از سوی دیگر با اجتناب از ورود به این عرصه، در تلاشند هزینه های بازسازی را بر دوش كشورهای عربی بیاندازند.
توییت اخیر «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریكا در مورد ورود عربستان به عرصه ترمیم سوریه بیانگر این مساله است. ترامپ چندی پس از اعلام خبر خروج قریب الوقوع نیروهای آمریكایی از سوریه در صفحه توییتر خود نوشت: «عربستان سعودی اكنون قبول كرده است تا به جای آمریكا پول مورد نیاز برای كمك به بازسازی سوریه را پرداخت كند. می‌بینید؟ جالب نیست وقتی كشورهای بی‌اندازه ثروتمند به جای یك كشور با عظمت، یعنی آمریكا كه 5000 مایل دورتر است، به بازسازی همسایه‌هایشان كمك می‌كنند؟ سپاس از عربستان سعودی.»
در عین حال كه آمریكا خواهان افزایش مشاركت كشورهای عربی در بازسازی سوریه است، با روند بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، عادی سازی روابط این كشورها با سوریه و بازگشایی سفارت های عربی در دمشق مخالفت می كند.
به عبارتی آمریكا مشاركت اعراب در روند بازسازی سوریه را كنترل شده و هدفمند دنبال می كند؛ هدفی كه هنوز مخالفت با حاكمیت اسد را در دل خود نهفته دارد، هرچند ممكن است واقعیت های میدانی، موضوع كنار رفتن اسد را در میان مدت از دستور كار واشنگتن و متحدان منطقه ای او خارج كرده باشد.
در شرایطی كه روسیه به دلیل شرایط اقتصادی توان محدودی برای مشاركت در ترمیم زیرساخت های سوریه دارد، مشاركت فعال ایران و تركیه در این مساله لازم و حیاتی عنوان می شود. علاوه بر این، كشورهای اروپایی هم از پتانسیل های قابل توجهی برای سرمایه گذاری در این حوزه برخوردارند.
تثبیت تمامیت سرزمینی، تامین منابع مالی و پرهیز از رقابت های مخرب سه شرط اساسی اثربخش بودن روندهای بازسازنده در سوریه است.
در چنین شرایطی تبدیل شدن بازسازی سوریه به عرصه رقابت و هماوردی منفی كشورهای دیگر، به نوعی گروگانگیری منافع، امنیت و ثبات این كشور از سوی كسانی است كه سال ها است با مداخله و حمایت از گروه های تروریستی این كشور را به ورطه جنگ كشانده اند.
پژوهش**9275**9279