آیین های فراتر از نوروز در مازندران

به گزارش خبرنگار ایرنا، مردم این كهن سرزمین اگر چه سال نو طبری را در مرداد ماه جشن می گیرند، اما عید نوروز هم كم نمی گذارند و با آیین های ویژه ای به استقبالش می روند، همراه آن می شوند و بدرقه اش می كنند.
یك پژوهشگر مسایل فرهنگی در باره آیین های نوروزی مازندران گفت: آیین های نوروزی در مازندران به سه مرحله قبل از تحویل سال، لحظه تحویل سال و پس از تحویل سال تقسیم می شود.
علی رمضانی با بیان این كه نوروزخوانی یكی از سنت های پیش از تحویل سال در مازندران است، افزود: نوروزخوانان در كوی و برزن، با ساز و آواز، خبر آمدن عید را به مردم نوید می دهند و مردم هم نوروزخوانان را گرامی می دارند و هدایایی به آنها می دهند.
وی از خانه تكانی یا ' لا در هاكردن '، سبزه گذاشتن یا ' سوز بیشتن '، لباس عید خریدن یا ' عیدی لباس بخرین' و تزیین سفره هفت سین و یا ' سفره بیشتن ' به عنوان آیین هایی یاد كرد كه پیش از تحویل سال در مازندران اجرا می شود.
این استاد دانشگاه با اظهار این كه در سال های اخیر ، حاجی فیروز هم به رسوم قبل از سال تحویل در مازندران اضافه شده است، از چهارشنبه سوری هم به عنوان دیگر آیین قبل از تحویل سال نام برد و گفت: مردم مازندران یك روز قبل از تحویل سال نو، بر سر مزار درگذشتگان خود حاضر می شوند و از آن به عنوان روز عرفه یاد می كنند.

** آیین های تحویل سال
رمضانی با اشاره به اینكه در مازندران قدیم هنگام تحویل سال نو، تیر رها می شد، گفت: این باور در مردم مازندران كهن وجود داشت كه سال كهنه قصد ندارد اجازه دهد كه سال نو تحویل شود و بر اساس همین باور، تیری رها می كردند تا سال كهنه بترسد و برود و سال نو تحویل شود.
وی از 'مادر مه' ، 'شگین' یا 'خِشه په' به عنوان دیگر آئین عید نوروز در مازندران یاد كرد و توضیح داد: در این رسم فردی از افراد خانواده كه اغلب سعی می شد از بین كودكان انتخاب شود، سال نو را با ورود به منزل برای اولین نفر به خانواده تبریك می گوید و تا پیش از این فرد كسی حق ندارد وارد منزل شود.
این پژوهشگر از خوردن برنج شب عید یا 'سال نوی پلا' ، عیدی دادن یا 'عیدی هدائن'، بازی تخم مرغ یا 'مرغانه جنگی' و گردش نوروزی یا 'عیدی گردش' به عنوان دیگر سنت های زمان تحویل سال نو یاد كرد.

** بدرقه نوروز با آش و آیین های در حال احتضار
وی با اشاره به این كه مازندرانی ها در سیزده به در، آش می پزند، گفت: این مراسم بعد از سال تحویل، به دلیل غذاهای چرب و شیرینی است كه در ایام عید نوروز مصرف شده و مردم مازندران سعی می كنند در روز سیزده به در با پختن آش ترش، از مصرف غذاهایی كه در این مدت در دسترس آنها بوده فاصله بگیرند.
رمضانی با بیان اینكه زنان مازندرانی با استفاده از هنر پخت و پز، خوراكی های متنوعی را برای پذیرایی از مهمانان آماده می كنند، یادآور شد: انواع حلوا و شیرینی محلی توسط زنان مازندرانی تهیه می شود و در تهیه این خوراكی ها كمتر از شكر استفاده می شود.
وی ادامه داد: حلوای برش داده شده یا 'برشی حلوا' ، حلوای دوشاب یا 'دشو حلوا'، حلوای برنجی یا 'دونه حلوا'، 'رو حلوا' كه نوعی حلوای شل است، حلوای سیاه یا 'سیو حلوا'، حلوای گردو یا 'آغوز حلوا'، شیرینی كنجدی یا 'پشت زیك'، شیرینی برنجی یا 'بئودونه'، قطاب، آب دندون كه نوعی شیرینی برنجی محسوب می شود، از دیگر انواع حلوا و شیرینی است كه زنان مازندرانی تهیه می كنند.
رمضانی با بیان اینكه زنان مازندران برای ایام عید نوروز نان هم می پزند، گفت: نان خشك یا 'خشكِ نون'، 'كاچیله نون' كه نوعی نان تخت و نرم است، 'كماج نون' و 'گَلی نون' كه نوعی نان و درون آن شكر سرخ ریخته و در روغن سرخ می كنند، از دست پخته های زنان مازندرانی است.
این پژوهشگر با اشاره به این كه برنج و ماهی غذای شب عید مردم مازندران است كه اهمیت خاصی برایشان دارد، افزود: در گذشته رسمی بود كه بر اساس آن، یك قطعه طلا در برنج شب عید قرار می دادند و موقع سرو غذا، این تكه طلا در بشقاب هر كسی قرار می گرفت نشان از سال خوب و پربار برای آن فرد بود.
رمضانی اظهار داشت: 'درزی ولاج' خیاط دوره گردی بود كه به دعوت خانواده های مازندرانی برای آنها لباس عید می دوخت و چند فامیل یا قبیله با هم یك درزی ولاج را دعوت می كردند.
وی از 'رجه گیری' به عنوان رسمی برای پیش از نوروز در مازندران ولی تقریبا در حال احتضار یاد كرد و توضیح داد: در روستاها كه خانه ها كاه گلی بود، بانوان یك متر از كمركش خانه را از داخل و بیرون با مواد مخصوصی كه از پهن گاو و خاك زرد درست می شد، گل اندود می كردند و قسمت های بالاتر دیوار را هم با گلی كه از خاك سفید به دست می آمد، رنگ می زدند.
رمضانی از عیدی دادن با اسكناس نو و یا سكه های براق به عنوان دیگر آیین در حال احتضار یاد كرد و گفت: معمولا بزرگترها پول هایی را لای قرآن نگه می داشتند و به كودكان عیدی می دادند.
وی افزود: برخی هم تخم مرغ آب پز، عیدی می دادند و كودكان با هم بازی 'مرغنه جنگی' را انجام می دادند به این ترتیب كه تخم مرغ ها را به هم می كوبیدند و تخم مرغ هر كسی كه شكست باید آن تخم مرغ را به طرف مقابل می داد كه همراه با شادی و نشاط بود.
به گزارش ایرنا، اگرچه بسیاری از آداب و رسوم در خرده فرهنگ ها، غبار فراموشی گرفته است اما اغلب آیین های نوروز، به جز چند مورد، در مازندران اجرا می شود.
9927/1654