به گزارش روز دوشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، ژانر (genre) به مجموعه‌ای از ویژگی‌های مشترك اشاره دارد كه اَشكال گوناگون اثر هنری و ادبی را می‌توان بر اساس آن دسته‌بندی كرد. گونه‌های ادبی به دو دسته روایی و غیرروایی تقسیم میشوند؛ رمان، حماسه، داستان كوتاه و چكامه نمونه‌هایی از ژانرهای روایی اند.
رمان در معنی لغوی امروز به اثری تخیلی گفته میشود كه شرحی منثور، كم و بیش طولانی دارد و رخدادهایی جالب، مطالعه خلقیات و شخصیت‌ها، تجزیه و تحلیل احساسات و عواطف در آن روایت میشود.
رمان خود یك ژانر است؛ اما در بحث خاص روایت، رمان به ژانرهایی؛ مانند وحشت، جنایی، پلیسی، علمی تخیلی، فانتزی و نظایر آن تقسیم میشود.
خلاء ژانر و ژانرنویسی در داستان نویسی ایران؛ به ویژه ژانرهایی مانند جنایی، پلیسی، علمی- تخیلی و فانتزی در سال‌‌های اخیر بارها اینجا و آنجا مطرح شده است. مجموعه اخیرا با عنوان «رمان ژانر» در ژانرهای مختلف علمی- تخیلی، وحشت، فانتزی، وحشت روانشناختی و دیگر ژانرها توسط انتشارات هیلا منتشر شده كه دبیر آن محمدحسن شهسواری، نویسنده و مدرس كارگاه های داستان نویسی شهر كتاب و مولف درس گفتارهایی در حوزه نویسندگی، است.
شش عنوان از این مجموعه تاكنون به چاپ رسیده كه نخستین آنها رمانی از خود محمدحسن شهسواری، با عنوان «مرداد دیوانه» در ژانر وحشت است. همچنین «جمجمه جوان» از لاله زارع در ژانر جنایی، «خاك آدم‌پوش» از ضحی كاظمی در ژانر فانتزی و «كاج‌ها وارونه‌اند» از سامان نوایی در ژانر وحشت روانشناسی دیگر عناوین این مجموعه اند. در روزهای پایانی سال 97 نیز دو عنوان «آدم‌نما» و «پیراهنی بر آب» به ترتیب در رمان ژانر علمی - تخیلی و فانتزی در اختیار علاقمندان قرارگرفته اند.
شهسواری در مقدمه ای كه در ابتدای همه آثار این مجموعه نگاشته توضیح داده است: هدف اصلی این مجموعه نوشتن و انتشار رمان‌هایی متناسب با فرهنگ ایرانی (هر چند در برخی از وجوه تمایز چندانی میان ما و مخاطب جهانی وجود ندارد) و احترام به احساس، شعور و سلیقه فرهیخته نسل جدید مخاطبان است.
** آدم نما؛ طبع آزمایی در ژانر علمی- تخیلی
ضحی كاظمی (نویسنده، متولد 1361) دانش‌آموخته مهندسی مواد از دانشگاه علم و صنعت است و پیش از این كتاب های «كفش‌هات رو جفت كن»، «اینجا كسی مرده؟»، «كاج زدگی»، «سین شین» و «سال درخت» از وی منتشر و آخرین اثر او توسط انتشارات «مه و شمع» به انگلیسی نیز ترجمه و منتشر شده است.
كاظمی پیش از این نیز در ژانر علمی- تخیلی برای مخاطب نوجوان و با انتشار كتاب «كاج زدگی» طبع‌آزمایی كرده است.
دو ژانر علمی - تخیلی و فانتزی در دید اول از جهت رویداد امر فرا واقعی شباهت زیادی دارند. اما در ژانر علمی - تخیلی امر فرا واقعی بر مبنای نظریه‌ای علمی شكل می‌گیرد كه لزومی هم ندارد این نظریه در عالم واقع اثبات شده باشد، اما در ژانر فانتزی امر فرا واقعی بدون توجیه علمی روی می دهد. برای نمونه وقتی در رمانی بر مبنای نظریه نسبیت در زمان یا دنیای موازی سفر می كنیم ژانر آن علمی - تخیلی است؛ اما وقتی رمانی مانند مجموعه هری پاتر صرفا ستون یك ایستگاه قطار توانایی جادویی داشته باشد ژانر آن فانتزی است.
ژانر علمی - تخیلی زیرژانرهای دیگری هم دارد كه شامل سفر در زمان، علمی- تخیلی سخت و نظایر آن می شود.
رمان آدم‌نما در زیرژانر «پادآرمان شهر» یا «ضدآرمان شهر» قرار می گیرد. این اثر دنیای آرمانی را در آینده تصویر می‌كند كه در آن انسان‌ها با پیشرفت فناوری سلول‌های بنیادی از مرگ رها شده‌اند و با تلفیق ژانر علمی - تخیلی با ژانرهای تریلر و معمایی برخی از مسائل امروز ایران را در جهان آینده كاویده و خواننده این روزگار را با آن مسائل درگیر كرده است.
رمان آدم‌نما به شكل اول‌شخص روایت شده و راوی خانم اتوود در موقعیت فرضی است. این اثر ضحی كاظمی، 43 فصل و 344 صفحه دارد و به قیمت 29 هزار تومان و در 990 نسخه روانه بازار شده است.
در بخشی از این كتاب در ابتدای فصل 12 می خوانیم: «كافه توت خلوت است. زود رسیده‌ام. هنوز تا آمدن نلسون نیم ساعت مانده. اما دیگر فضای آپارتمان برایم دلگیر شده بود. زودتر بیرون زدم. تینا با خوشحالی سمت من می‌آید. همدیگر را بغل می‌كنیم. یادم نیست چند وقت است ندیدمش. اما، با احتساب ده روز جراحی، یك هفته بازپروری، سفری كه قبلش رفته بودم و دو سه روزی كه برگشته‌ام، حدودا یك ماه میشود»...
** پیراهنی بر آب؛ دوری از تقلید نمونه های خارجی
لیلا باقری (متولد 1365) روزنامه‌نگار است و در اولین تجربه خود از نویسندگی كتاب پیراهنی بر آب را نگاشته است. این كتاب در ژانر فانتزی با تكیه بر افسانه‌ها و باورهای بومی سعی كرده از تقلید نمونه‌های خارجی دور باشد و فانتزی ایرانی خلق كند. در این رمان با شهری زیرزمینی، آیین‌های فتوت مشاغل، عروس قنات و موجودات خیالی و باستانی ایرانی چون هوبره آتشین بال، شاهباز، موسیقار، درخت تیغال و مانند آن روبرو هستیم كه ما را به درون تخیل ناب ایرانی می‌برد.
به نوشته محمدحسن شهسواری «در بسیاری از فانتزی‌های مهم معمولا نویسنده مساله ای حیاتی مربوط به دوران خود را برای كاویدن عمیق تر به زمانی دور و خیالی می برد. باقری بحران بی‌آبی در ایران را با تخیلی درخور جامه حقیقت می‌پوشاند. او برای تاثیرگذاری بیشتر از برخی وجود ژانر آخرالزمانی نیز بهره می‌گیرد».
در بخشی از فصل اول این رمان می‌خوانیم؛ «زیاد روی بام می‌آید، حتی اگر از بوی تعفن سرگیجه بگیرد، از بوی فاضلاب‌‌های خشك كه دم به دم آروغشان را از هر سوراخی رها می‌كنند در شهر، شهر پر از چیزهای خشك. داغی مثل هیولایی تشنه تمام ذرات رطوبت را بلعیده و همه چیز را خشك و ترك ترك كرده، مخصوصاً درختان را. تنها درخت دور و برش كه شاخه‌ای تر دارد، درخت خانه باغ قوزی است. پری همیشه تماشایش می‌كند. مثل حالا كه آمده برای خرگوش‌ها آب بگذارد كه یكباره گردباد پر هم بلند میشود و مجبورش می‌كند در این داغی شال را دور سر و صورت بپیچد تا پرهای ریز در دهان و بینی‌اش نرود. عادت كرده به این گردبادهای گاه به گاه. باد كه می‌وزد، بیشتر از همه پر پرنده‌هایی را بلند می‌كند كه خورده شده‌اند. شكار شده‌ها یا آنهایی كه از تشنگی تلف شده‌اند و هنوز بدنشان كرم نگذاشته، خورده میشوند و ازشان می‌ماند مشتی پر...»
پیراهنی بر آب در 279 صفحه و به قیمت 25 هزار تومان و در 990 نسخه روانه بازار كتاب شده است.
فراهنگ**9157** 9053
تاریخ انتشار: ۲۰ اسفند ۱۳۹۷ - ۱۱:۳۹
تهران - ایرنا - دو رمان به نام‌های «پیراهنی بر آب» و «آدم‌نما» در ژانرهای علمی - تخیلی و فانتزی به بازار كتاب آمد.