سیاست زدگی چیره بر مباحث علمی در مساله انتقال آب

به گزارش خبرنگار ایرنا، دكتر علی اصغر فیروزجایی روز دوشنبه در نشست تخصصی بررسی آثار طرح های انتقال آب كه در دانشگاه كشاورزی ساری برگزار شد، گفت: موضوع كمبود و مدیریت آب یك موضوع جهانی است كه ایران نیز به واسطه حساسیت بیشتر زیست محیطی و قرار گیری در منطقه ای خشك و نیمه بیابانی از این موضوع مستثنی نیست.
وی افزود: ایران امروز به موجب تغییرات جمعیتی و اقلیمی دچار كمبود آب شده است كه عدم مدیریت صحیح مهمترین و اصلی ترین عامل ان است.
استاد جامعه شناسی دانشگاه مازندران با اشاره به اینكه مسئله آب یك مشكل همه جانبه است، تاكید كرد: اما بیشترین اثر گذاری آن در مسائل اجتماعی و زیست محیطی است و نباید به دلیل تعلقات سیاسی آنها را نادیده گرفت.
فیروزجائیان افزود: متاسفانه مسئله انتقال آب بین حوزه ای، به بحث امنیتی تبدیل شده است كه ورود به این حوزه را برای مجامع اجتماعی و علمی محدود و خطرناك می كند.
** نادیده گرفتن منافع ذی نفع ها پاشنه آشیل انتقال آب
استاد جامعه شناسی دانشگاه مازندران افزود: بعرنج بودن مسائل در بحث انتقال آب بحث ذی نفعان است كسانی كه آب می دهند و كسانی كه دریافت كننده هستند، مشكل اینجاست كه قوانین و حاكمان آب را ملی تعریف كردند ولی كسانی كه در این مناطق زندگی می كنند را ذینفع نمی دانند پاشنه آشیل بحث انتقال آب این ذینفعان می باشند.
به گفته فیروزجایی مسئله مهم این است كه باید ذینفعان این طرح نیز تعریف شوند، ذینفعانی كه سالها در كنار یك منطقه آبی زندگی می كنند تا كجا حق ورود و تصمیم گیری دارند؟
این استاد جامعه شناسی اظهار داشت كه در دنیا گفتمان انتقال آب به نفع ذی نفعانی كه در كنار منابع آبی زندگی می كنند، تعریف می شود.
فیروزجایی گفت: اما در اصل 44 قانون اساسی آب یك سرمایه ملی محسوب شده است و اصلا اجبار نكرده كسانی كه در كنار مناطق آبی هستند آب مختص انها باشد و این همان پاشنه آشیل بحث انتقال آب است.
وی افزود: نص صریح قانون این است كه آب منافع ملی است ولی باید منافع كسانی كه در حوزه مناطق آبی زندگی می كنند در نظر گرفته شود.
**رویكرد عددی كشور به انتقال آب نگران كننده است
فیروزجایی با اشاره به اینكه رویكرد انتقال آب در دنیا تغییركرده است افزود: رویكرد مبتنی بر مهندسی كه در دهه شصت میلادی در دنیا ایجاد شد، امروز به دلیل حساسیت های زیست محیطی و اشتباهات محاسباتی و تغییر اقلیم منسوخ شده است.
وی ادامه داد: در رویكرد سنتی و به اصطلاح كنترل و هدایت آب ، سد های بسیار ساخته شدند و اشتغال زایی فراوانی در این راستا ایجاد شده بود.
به گفته او از دهه هفتاد به بعد شاهد تغییر رویكرد هدایت و كنترل آب هستیم كه منجر به تخریب بیش از 50 درصد از سدها شد.
این استاد دانشگاه گفت: جای تاسف دارد كه همچنان در كشور ما در مرحله رویكرد سنتی قرار داریم و به اصرار می خواهیم اشتباه دیگران را تكرار كنیم تا برای ما هم ازمون و خطا شود.
**جنگ بر سر آب گریز ناپذیر است
فیروزجایی با اشاره به اینكه جنگ آبی یك مساله تاریخی است، افزود: مطمئنا با سیاست های ابی كه در پیش گرفته شده در كشور و همچنین كم ابی جهانی، شكل گیری جنگ های درون جغرافیایی دور از ذهن نیست.
وی تاكید كرد كه همیشه بحث انتقال آب به دلیل كم بودن آب شرب در طول تاریخ مطرح بوده است و امروزه این مساله جدی تر شده است و با سیاسی كردن موضوع نمی توان راه به جایی برد.
وی مسئله آب در جغرافیای انسانی را همیشه مسئله حاكمان عنوان كرد و گفت: موضوع انتقال آب باید از قالب حاكمیتی آن خارج شود و به دغدغه ای اجتماعی تبدیل شود.
طرح انتقال آب دریای خزر به كویر مركزی و حتی اتصال آن به خلیج فارس و دریای عمان حدود 25 سال پیش مطرح ، اما خیلی زود به فراموشی سپرده شد .
با این وصف ، این طرح با محدود شدن به انتقال آب دریای خزر به استان سمنان در دولت دهم در دستور كار قرار گرفت و حتی رئیس وقت دولت به همراه تعدادی از وزرای كابینه با آوردن بلدوزر و بیل مكانیكی در ساحل خزر اجرای آن را كلید زدند ، اقدامی كه در همین حد باقی مانده بود .
دولت دهم قرار بود در فاز اول این طرح ، آب دریای خزر را از طریق ساری به سمنان رسانده و از آنجا به مناطق مركزی ببرد و در فازهای بعدی طرح را به خلیج گرگان گسترش داده و از آنجا آب خزر را به استان های خراسان انتقال دهد.
بر اساس این طرح مقرر بود كه دولت سالانه حدود 500 میلیون متر مكعب آب به كویر مركزی كشور منتقل كند و تعیین شده بود كه شیرین سازی آن هم در سواحل دریای خزر یعنی مبدا انتقال انجام گیرد .
علاوه بر این پیش بینی شده بود كه هزینه تمام شده این طرح حدود 2 هزار میلیارد تومان است كه بعد ها اعلام شد كه فاز نخست آن در سمنان نیاز به بیش از سه هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد كه با توجه به نوسانات ارزی به گفته برخی از كارشناسان این طرح بیش از 20 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
طرح مطالعاتی انتقال اب دریای خزر نیز چندی پیش از سوی دولت به مجلس ارائه شد كه با این طرح موافقت شد.
7335/1899