بازآفرینی شهری فرصتی برای حیات تاریخ و فرهنگ

به گزارش ایرنا، طرح بازآفرینی یكی از رویكردها و رهیافت های اساسی دولت در مدیریت شهری بود كه در بدو تولد این نگاه، بافت های تاریخی بیشتر مورد توجه بود.
اجرای طرح بازآفرینی شهرها می تواند در برطرف كردن تهدیدهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بافت های فرسوده و تاریخی و كارآمدی این مناطق موثر باشد از سوی دیگر بافت ‎های تاریخی در كند و كاو و مطالعه فرهنگی و تاریخی یك دیار صفتی ممتاز محسوب می ‎شود.
به گفته كارشناسان، فرهنگ و تاریخ 2 مقوله در هم تنیده در بافت تاریخی و ملاك هویت هر شهر هستند كه با ویژگی ‎های ممتاز آن را متبلور می‎ كنند.
بافت های تاریخی با گذر زمان دستخوش تغییراتی در كاربری و عملكردها شده اند و همگام با این تحولات متناسب با نیازها، باورها و افكار عمومی جامعه، اشكال و قالب های متنوعی را به خود دیده اند.
بر اساس آمار بیش از 140 هزار هكتار بافت تاریخی در شهرهای كشور وجود دارد و هزار و 700 محله شامل یك هزار بافت ناكارآمد و فرسوده شهری، 600 بافت تاریخی، یك هزار و 100 سكونتگاه غیررسمی در شهرهای كشور شناسایی شده است.
20 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیونی ایران در بافت های تاریخی و فرسوده شهرها زندگی می كنند.
طبق برنامه ششم توسعه سالانه 270 محله شامل بافت فرسوده، بافت تاریخی و سكونتگاه غیررسمی بازآفرینی و ساماندهی می شود.
به اعتقاد كارشناسان، فعال شدن ستاد بازآفرینی شهری كشور از سال 94 در كشور نشان از رویكرد نو دولت تدبیر و امید به محله های بافت فرسوده و تاریخی است.
آمارها حاكیست حدود 30 درصد جمعیت شهری استان سمنان، در محله های هدف بازآفرینی شهری اسكان دارند كه بر این اساس، 30 درصد اعتبارات دستگاه های اجرایی این استان باید در این‌ محلات هدف هزینه شود.
سهم شهرستان سمنان از بافت فرسوده شهری استان بیش از 25 درصد است كه 70 درصد آن در بافت تاریخی و هسته مركزی شهر واقع شده كه می‌ توان با اتخاذ تصمیم های راهبردی این مناطق را به قطب گردشگری تبدیل كرد.
572 هكتار بافت فرسوده در شهرستان سمنان وجود دارد كه حدود 357 هكتار آن بافت تاریخی است كه قابلیت جذب گردشگر و سرمایه ‌گذاری دارد.

** ابعاد تاریخی شهرها در طراحی نو لحاظ شود
استاندار سمنان گفت: ستاد بازآفرینی شهری و توجه به بافت های فرسوده باید فعال تر از گذشته شود و مطالعه های عملی را در برنامه قرار دهند.
علیرضا آشناگر با تاكید بر توجه به توسعه بیشتر شهر سمنان، افزود: شهرداری ها و دستگاه های اجرایی برای تخصیص اعتبارات ستاد بازآفرینی شهری تلاش كنند تا سبب تحول در شهرها شود.
وی بیان كرد: تعریف انتزاعی ستاد بازآفرینی شهری یكی از آسیب های این ‌حوزه این است و این مساله به واقعیت نزدیك نشد.
آشناگر تصریج كرد: استان سمنان دارای شهرهایی با قدمت و بافت تاریخی و فرهنگی بسیار ارزشمندی است كه حفاظت و حراست از این شهرها از وظایف همه دستگاه ها و نهادها برشمرده می شود.
به گفته وی، این تصور كه دولت باید به تنهایی به بازآفرینی بپردازد، تصور اشتباهی است و بخش دولتی به عنوان تسهیل گر در این امر است.
آشناگر با انتقاد از طراحی ساختمان های استان سمنان گفت: در طراحی های ساختمان های اداری و مسكونی در این استان باید حفظ قدمت و توجه به فرهنگ بومی مدنظر قرار گیرد.
استاندار سمنان یادآور شد: برخی شهرها دارای ابعاد تاریخی، علمی و یا فرهنگی خاصی هستند كه در طراحی ها باید به این ابعاد توجه ویژه شود.

** هماهنگی، لازمه تحقق طرح های بازآفرینی شهری
فرماندار سمنان با تاكید بر ضرورت توجه مدیران شهری به مقوله بازآفرینی، خاطر نشان كرد: هماهنگی و همدلی لازمه اجرای موفق طرح های بازآفرینی شهری است.
سید عباس دانایی ابراز داشت: مردم شهرستان سمنان برای نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده و تاریخی به منظور كاهش تلفات جانی و مالی در زمان بلایای طبیعی با نهادهای اجرایی همكاری كنند.
وی بیان كرد: بررسی‌ جمعیتی از سال 1365 تا 1395 نشان از رشد معكوس جمعیت در محلات هدف و بافت قدیم شهرستان سمنان‌ دارد.
دانایی تصریح كرد: رشد جمعیت در محلات هدف و بافت قدیم این شهرستان از 66 درصد در سال 65 به 30 درصد در سال 97 كاهش یافته است.
فرماندار سمنان یادآور شد: 357 هكتار بافت تاریخی مصوب شهر سمنان است كه 25 هزار و 370 نفر در آن سكونت دارند.

** تسهیلات ویژه بازآفرینی بافت، بهینه هزینه شود
سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری سمنان گفت: ستاد بازآفرینی شهری از مهم ترین برنامه های دولت تدبیر و امید است كه در استان سمنان نیز برای تحقق این مساله تلاش می شود.
قدرت الله ابك افزود: با تعیین محله های هدف در شهرهای استان سمنان، فعالیت هایی كه باید در قالب نقش این محلات انجام شود، مشخص شده كه پس از تایید مركز اجرا می شود.
به گفته وی، 17 شهر از 20 شهر استان سمنان دارای بافت مصوب هستند.
ابك تصریح كرد: ساخت مسكن های جدید و نوسازی بافت قدیمی برای تحقق بحث ماندگاری جمعیت در محلات هدف در دستور كار قرار دارد.
وی ادامه داد: دولت طرح جامعی برای احیا بافت فرسوده دارد و تسهیلات خوبی برای مردم در نظر گرفته است و اجرای طرح بازآفرینی شهری در استان سمنان باید با سرعت بیشتری انجام شود.
سرپرست معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری سمنان خاطرنشان كرد: ارائه تسهیلات با نرخ سود 9 درصد و تخفیف عوارض شهرداری، تخفیف حق انشعاب آب، برق و گاز و ارائه ودیعه به مشاركت كنندگان فرصت بزرگی پیش روی مردم برای احیا بافت‌های فرسوده ایجاد نمود كه باید مورد توجه قرار گیرد.
وی بیان كرد: شهرداران این استان از تسهیلات و شرایط ویژه ای كه دولت تدبیر و امید برای بازآفرینی بافت های فرسوده شهرها در نظر گرفته به بهترین شكل استفاده كنند.
ابك اضافه كرد: ستاد بازآفرینی شهری كشور در مسیر هدفگذاری دولت برای بهبود و بازسازی بافت های فرسوده در شهرها، شرایط ویژه ای لحاظ كرده است كه باید از آن بهره برد.
وی اظهارداشت: بر اساس برنامه ریزی جدید در ستاد بازآفرینی شهری مسكن و شهرسازی موظف به تامین زمین برای متقاضیان بهسازی است.
ابك به طرح محله هدف برای بازآفرینی شهری كشور اشاره و تاكید كرد: در قالب این طرح، محله هایی با قابلیت و تمركز بر توسعه ویژه مانند گردشگری یا اشتغال زنان سرپرست خانوار، شناسایی و برای پیشبرد اهداف تعیین شده در این قالب تلاش و حمایت می شود.

** پرداخت تسهیلات بازآفرینی به 2 هزار و 457 واحد ‌مسكونی
سرپرست اداره كل راه و شهرسازی استان سمنان گفت: 270 محله در كشور در برنامه ششم ‌توسعه برای احیاء، بازسازی و نوسازی بافت قدیمی شناسایی شده است.
سید كمال الدین میرجعفریان افزود: 36 محله هدف برای احیاء و نوسازی در استان‌ سمنان مشخص شده است.
وی بیان كرد: 27 درصد از محله های این استان به‌ مساحت 671 هكتار، شاخصه تاریخی، 14 درصد با مساحت 351 هكتار سكونتگاه غیررسمی و 59 درصد با مساحت 1504 هكتار بافت میانی دارند.
میرجعفریان ادامه داد: 20 درصد از شهروندان استان سمنان با جمعیت 178 هزار نفر، در این‌ محله ها سكونت دارند.
وی اظهارداشت: 13 جلسه ستاد بازآفرینی شهری در استان سمنان در سال 96 حدود 97 مصوبه و از ابتدای امسال تاكنون 37 جلسه با 231 مصوبه داشته است.
به گفته وی، از سال 94 تاكنون 880 میلیارد ریال به 2 هزار و 457 واحد ‌مسكونی تسهیلات پرداخت شد.
سرپرست اداره كل راه و شهرسازی استان سمنان یادآور شد: ورود بخش خصوصی به حوزه ساخت مسكن در بافت های هدف، از سیاست های اصلی این ستاد در استان است.

** سمنانِ كویری، شهری بر بستر اجتماعی مبتنی بر استفاده از آب
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سمنان گفت: این شهرستان حدود 357 هكتار بافت تاریخی دارد كه در چهار محدوده مجزا شامل سه محلات ثلاث و یك محله به عنوان محدوده حصار نادری تعریف شده كه آثار فاخری مربوط به دوره قبل و بعد از اسلام در این محلات به چشم می خورد.
حمیدرضا دوست محمدی افزود : تپه های 63 هزار ساله میرك در شهر سمنان از فاخرترین آثار تاریخی این شهرستان نشان دهنده شروع شهرنشینی است كه در كمتر جایی در كشور چنین روند حركت تاریخی قابل مشاهده است.
وی شكل گیری بافت تاریخی با یك بستر اجتماعی مبتنی براستفاده از آب را ویژگی شاخص شهر سمنان برشمرد و بیان كرد: براساس نظام تقسیم آب، آب پخش كن پارا و 6 استخر و هفت محله اصلی در بافت قدیمی شكل گرفته است.
دوست محمدی اظهارداشت: در استان بالغ بر 700 اثر تاریخی ثبت شده وجود دارد كه از این تعداد در حدود 350 اثر تپه ها و محوطه های تاریخی هستند.
وی تصریح كرد: حدود 60 درصد آثار ثبتی استان سمنان بنای تاریخی هستند كه در حدود 30 درصد این بناها در شهر سمنان وجود دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سمنان ادامه داد: بر اساس برنامه سوم توسعه بزرگترین بافت تاریخی در استان مربوط به شهر سمنان است.
وی با بیان این كه 85 اثر تاریخی شهر سمنان ثبت ملی شده است، خاطرنشان كرد: تعداد بناهای تاریخی این شهر در محدوده شهری بیش از 2 برابر است كه هنوز به ثبت نرسید.
دوست محمدی افزود: 42 هكتار بافت تاریخی ویژه با 120 خانه تاریخی در محدوده بافت تاریخی میانی وجود دارد.
وی گفت: چهار محوطه، 14 امامزاده ، 48 آب انبار كه 11 مورد آن ثبت ملی شده، 2 آسیاب، 2 بازار و 40 اثر تاریخی پیرامون آن در شهر سمنان وجود دارد كه مبین وزن مذهبی و هنری شهر سمنان است كه در نوع خود منحصر به فرد است.
دوست محمدی اظهارداشت: پنج كاروانسرا، 6 حمام، 2 مدرسه، 6 مسجد، 2 منار تاریخی، پنج یخچال و یخدان تاریخی، یك معدن تاریخی و چهار قلعه در نقاط مختلف شهر تنها برخی از آثار ثبت شده مربوط به این شهر است.

** لزوم افزایش مشاركت خصوصی در بازآفرینی بافت تاریخی
عضو شورای شهر سمنان گفت: خانه های تاریخی این شهر به منظور توسعه مشاركت مردمی در بازآفرینی با هدف رونق گردشگری و اشتغالزایی به بخش خصوصی واگذار شود.
محمد زحمتكش افزود: بسترسازی برای ورود هر چه بیشتر بخش خصوصی و جذب سرمایه گذاران در این حوزه، راهبردی موثر در بازآفرینی بافت های تاریخی سمنان است.
وی بیان كرد: سهم شهرستان سمنان از بافت های فرسوده شهری استان حدود 30 درصد است كه 70 درصد آن در بافت های تاریخی و هسته مركزی شهر واقع شده است.
عضو شورای شهر سمنان تصریح كرد: مشاركت مردم در واگذاری و بازآفرینی بناهای تاریخی منجر به رونق اقتصادی می شود كه نیازی به اعتبار دولتی ندارد.
وی به لزوم اطلاع رسانی و آگاهی بخشی عمومی برای افزایش مشاركت بخش خصوصی تاكید و خاطرنشان كرد: رسانه نقش مهم و اثرگذاری در اشاعه فرهنگ مشاركت مردمی در حفظ و نگهداری و نیز واگذاری برای بازآفرینی خانه های تاریخی دارد.
زحمتكش، بر جلوگیری از ساخت و ساز بناهای جدید در بافت تاریخی و در میان بناهای تاریخی تاكید و اضافه كرد: وضعیت اقتصادی و مشكلات مالی صاحبان خانه های تاریخی از عوامل مانع رشد این بافت ها در شهر سمنان است.

** بازنگری قوانین مالكیت خانه های تاریخی
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سمنان یادآور شد: بافت تاریخی سمنان به دلیل محوریت مردم، هم ساز بودن با اقلیم و احترام به محیط زیست، از نگاه كالبدی با ارزش است و از لحاظ معماری دارای ویژگی های شاخص است.
دوست محمدی تصریح كرد: صبر، تفكر و برنامه ریزی مبتنی بر فرهنگ كلید واژه حل مشكلات در راهكارهای اجرایی است.
وی از مالكان به عنوان یكی از بزرگترین موانع در بازآفرینی بافت تاریخی نام برد و یادآور شد: برخی مالكان نه خانه های تاریخی را واگذار می كنند و نه خودشان در مرمت و بازسازی مشاركت می كنند.
دوست محمدی تاكید كرد: اكنون در بحث مالكیت كمبود قوانین وجود دارد و قوانین موجود نیز نیازمند بازنگری هستند.
پژوهشگر حوزه عمرانی و شهری افزود: لازمه توسعه گردشگری در شهر سمنان و جذب بخش خصوصی حذف قوانین دست و پاگیر سازمان میراث فرهنگی است چرا كه توجیه اقتصادی طرح های گرشگری را از بین می برد.
حسین صدرناصری ادامه داد: شهر در حال رشد است ولی با توجه به وجود اصالت و فرهنگ شهر می توان توسعه پایدار ایجاد كرد.
وی گفت: زنده سازی، جداره سازی و توجه به باغ راه ها برای جذب گردشگر از اقدامات خوب شهرداری ها است.
صدرناصری به پراكندگی نمادهای گردشگری شهر سمنان اشاره و بیان كرد: با توجه پراكندگی نمادهای تاریخی فراوانی بافت فرسوده در بین بافت تاریخی زیاد است و ناگزیر باید به بافت فرسوده نیز توجه شود.

** اصلاح نگرش جامعه نسبت به ارزش بافت تاریخی
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سمنان گفت: مردم باید بدانند كه بناهای تاریخی در كنار ساخت و سازهای جدید با كاربری عمومی می تواند وجود داشته باشد و این مساله نیاز به فرهنگ سازی دارد.
وی بر ساخت و سازها متناسب با فرهنگ بومی تاكید و اضافه كرد: در بحث بازسازی بافت تاریخی باید از شتابزدگی اجتناب كرد.
دوست محمدی به سیاست های نادرست در اعطای تسهیلات بازآفرینی بافت تاریخی اشاره و اضافه كرد: قانون ارث، قانون مالكیت، قانون ثبت، قانون استحكام خانه های بوم گردی و شكل نگرفتن نگرش تفكر مدیریتی در بحث بافت تاریخی دیگر معضلات احیا، مرمت و ثبت ملی بافت تاریخی است.
وی فرهنگ سازی را مهمترین عامل حفظ بناهای تاریخی دانست و افزود: در طرح جامع تفضیلی آب پخش كن سمنان به عنوان عنصر مهم با رویكرد گردشگری و برای ثبت جهانی حرفی زده نشده كه نشان از ضعف مدیریتی است و باید نگرش و دیدگاه مسوولان درست شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سمنان یادآور شد: بسترسازی در بخش تاریخی نیازمند اصلاح اندیشه و تغییر نگرش افراد جامعه نسبت به ارزش بافت تاریخی است‌.

** جذب گردشگر با شاخص سازی بافت های تاریخی
پژوهشگر حوزه عمرانی و شهری گفت: شهر سمنان به عنوان موجودی زنده، پویا و متحول و متبلور از اندیشه بالای انسانی و متاثر از شاخص های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است.
صدر ناصری افزود: شالوده و اساس شكل گیری این شهر بر اساس نظام تقسیم آب بود كه در نوع خو منحصر به فرد است.
وی بیان كرد: اقدامات خوبی برای بهسازی و بازآفرینی بافت قدیمی و محدوده تاریخی با روی كار آمدن هفتمین دوره شورای شهر به وجود آمده است.
صدر ناصری به لزوم توجه به آثار فاخر و به روز رسانی آن ها در جذب گردشگر تاكید و تصریح كرد: مسیر بخشی از سفر و گردشگری است بنابراین گذر مسافران از سمنان یك فرصت برای توسعه صنعت گردشگری این شهر است.
وی ادامه داد: سند آمایش سرزمین برای بافت تاریخی سمنان با در نظر گرفتن برنامه های كوتاه مدت، میان مدت، بلند مدت و ماموریت ها و محوریت ها تدوین شده است.
این پژوهشگر اظهارداشت: شاخص سازی و برندسازی یك اثر خاص مختص تاریخی به شهر راهكار معرفی یك دیار، توسعه صنعت گردشگری و رونق اقتصادی است و بی نظیری نظام تقسیم آب شهر سمنان این ویژگی را دارد.

** طرح جامع شهری مقدمه بازآفرینی بافت های تاریخی
عضو شورای شهر سمنان یادآور شد: برگزاری تور گردشگری با هدف ایجاد دیدگاه جدید برای بازآفرینی خانه های تاریخی، استفاده از ظرفیت های شهر و توسعه گردشگری در سمنان از جمله راهكارهای توسعه مشاركت بخش خصوصی است.
زحمتكش، تدوین طرح جامع را مقدمه ای برای بازآفرینی بافت تاریخی سمنان برشمرد و افزود: طرح جامع كاربری هر قسمت از شهر را به خوبی تعریف می كند و اهداف و برنامه های توسعه بخش های مختلف شهری را برای مسئولان تبیین می كند.
9891/6103/7408