پروین اعتصامی؛ نابغه شعر، استاد اخلاق

به گزارش ایرنا، تعهد، پند و اندرزهای پروین در اشعارش از یك طرف و بازگویی مسایل و مشكلات اجتماعی از طرف دیگر وی را شاعری مردمی و منتقد معرفی می كند كه با نبوغ شعریش سعی در اصلاح جامعه دارد.
پروین، سبك شعری مختص خود را دارد؛ او در اشعارش نسبت به مسایل پیرامون خود دغدغه دارد و به خوبی می توان در قصاید و شعرهایش این احساس مسئولیت و نگرانی ها را حس كرد؛ در واقع ستاره تابناك سپهر شعر ایران، با اشعار و معانی عمیق سروده هایش همواره به دنبال تلنگر و نهیب زدن به مسوولان وقت برای بهبود وضعیت اجتماعی است.
استاد ملك الشعرای بهار كه به شهادت تاریخ، نخستین بار موفق به كشف استعداد شعری پروین و كمك به چاپ و نشر دفتر شعر وی كرده است، درباره او می گوید: پروین در قصاید خود پس از بیانات حكیمانه و عارفانه روح انسان را به سوی سعی و عمل، امید، حیات، اغتنام وقت، كسب كمال، همت، اقدام نیكبختی و فضیلت سوق می دهد.
ادیب و شاعر برجسته كشورمان نیز به خبرنگار ایرنا می گوید: سبك شعری پروین به سبك شعری ناصر خسرو قبادیانی نزدیك بوده و محتوای اشعارش پندآموز و ارشاد كننده است؛ با اینكه پروین یك بانوی شاعر بود، اما شعرهایش را مردانه سروده؛ گویی كه یك مرد كهنسال شعر گفته باشد.
علی نظمی با اشاره به اهمیت سبك شعری اعتصامی در ادبیات فارسی تشریح می كند: با وجود درگذشت پروین در دوران جوانی، پختگی شعرهایش بالا بوده و نبوغ شعری اش قابل مقایسه با شاعران دیگر زن و مرد نیست.
پژوهشگر حوزه ادبیات نیز با اشاره به سطح ادبی بالای اشعار پروین اعتصامی معتقد است «از اشعار پروین اعتصامی می توان معانی بسیار قوی در حوزه های اخلاق فردی و اجتماعی دریافت كرد».
مینو امیر قاسمی با بیان اشاره به اینكه پروین اعتصامی از مسایل ساده، مفاهیم عمیقی استخراج كرده است، می گوید: پروین با مفاهیم ساده، معانی بسیار خوبی را بیان می كند كه در این زمینه به كارگیری مثال های ساده در قالب مفاهیم عمیق قدرت اشعار پروین را نشان می دهد.
وی با بیان اینكه اشعار پروین ظرفیت جهانی شدن دارد، ادامه می دهد: در اشعار پروین اعتصامی اخلاق اجتماعی و اخلاق والای فردی به وضوح دیده می شود و با توجه به اینكه اخلاق یك مسئله جهانی است بنابراین می توان با ترجمه اشعار او به زبان های مختلف پروین را به دنیا معرفی كرد.
این پژوهشگر حوزه ادبیات بیان می كند: پروین صاحب شجاعت اخلاقی بود و واقعیت های تلخ و بی عدالتی های اجتماعی و سیاسی زمان خود را به خوبی بیان می كرد.
امیر قاسمی به انتقاد پروین اعتصامی از اوضاع نابسامان اجتماعی و سیاسی و فقدان عدالت اجتماعی اشاره می كند و می گوید: پروین زبان و اندیشه معترض دارد و نسبت به ارزش ها و معیارهایی غیرقابل قبول اعتراض می كند.
این نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات با اشاره به چاپ كتابی با عنوان «ذره در چشمه خورشید» درباره حیات ادبی پروین اعتصامی توضیح می دهد: در نگارش این كتاب ١٢ مورد از اشعار داستانی پروین به نثر درآمده و در قالب داستان های كوتاه مناسب برای نوجوانان نوشته شده است.
استاد جمشید علیزاده، از پژوهشگران حوزه شعر و ادب، نیز در خصوص ویژگی های شعر پروین اعتصامی می گوید: پروین یكی از پنج شاعر بزرگ قرن بیستم حوزه شعر كلاسیك بوده و بزرگترین شاعره زبان و ادبیات فارسی جهان است.
وی اضافه می كند: مهمترین ویژگی شعرهای وی در قطعه ها و مناظره هاست كه در اوایل ظهور شعر نمونه هایی از آن دیده می شود و در زمان حاضر جای خالی نمونه شعرهای پروین به وضوح دیده می شود.
علیزاده یادآوری می كند: همچنین مسایل حاد سیاسی و اجتماعی برای نخستین بار در قالب قطعه ها و مناظره های شعری پروین اعتصامی دیده شده است.
فعال فرهنگی و ادبی آذربایجان شرقی نیز معتقد است: پروین اعتصامی مسایل، حق و حقوق و مشكلات اجتماعی مردم را در مناظره های شعری اش به عموم ارایه می كرد.
علی شهبازی اضافه می كند: پروین، نابغه و از شاعران برجسته و انگشت شمار ایران بود كه بیش از دیگران به مسایل اجتماعی و مشكلات مردم اهمیت می داد.
وی رمز توفیق این شاعر ارزشمند فرهنگ و ادب فارسی را علاوه بر استعداد ذاتی، معجزه تربیت و توجه پدرش به او می داند.
دبیر علمی جشنواره بین المللی پروین اعتصامی نیز معتقد است: حكمت و عرفان موجود در اشعار پروین اعتصامی در تاریخ ادبیات ایران بی نظیر بوده و بانوی فرهیخته ای با این نبوغ فكری و شعری كم نظیر است.
ابوالفضل علیمحمدی با اشاره به اهمیت جایگاه پروین اعتصامی در ادبیات ایران اضافه می كند: ویژه برنامه‌های مختلفی در آستانه برگزاری این جشنواره بین المللی تدارك دیده شده است.
وی با بیان اینكه بسیاری از شخصیت های بزرگ مانند علامه دهخدا، علامه قزوینی و ملك الشعرای بهار، این شاعر را جزو سرآمدهای ادبیات ایران دانسته اند، اظهار می كند: با وجود شهرت و محبوبیت پروین در جامعه، هنوز برخی از اشعار وی وارد بطن جامعه نشده، به طوری كه حتی جامعه تحصیل كرده نیز آن چنان كه باید با اشعار پروین آشنا نیستند.
دبیر علمی جشنواره بین المللی پروین اعتصامی با بیان اینكه تاكنون در زادگاه این شاعر بلند آوازه، همایش و كنگره ای در شان وی برگزار نشده است، یادآوری می كند: در تبریز و سایر شهرها همایش ها و گردهمایی هایی برگزار شده ولی جشنواره امسال در گستره بین المللی در این شهر برگزار می‌شود.
علیمحمدی، نواخته شدن زنگ پروین اعتصامی در 15 اسفند همزمان در سطح مدارس استان را از جمله برنامه های این جشنواره اعلام می كند و می گوید: تلاش می شود با حضور در مدارس شخصیت و مجموعه اشعار پروین اعتصامی تبیین شود و نشست های ادبی با محوریت شناساندن آثار این شاعر برگزار شود.
وی گلباران آرامگاه مزار پروین در شهر مقدس قم، شعرخوانی در كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان، برپایی نمایشگاه هایی از آثار پروین اعتصامی در سطح كتابخانه های عمومی استان، تولید مجموعه صوتی از اشعار پروین و برگزاری نمایشگاه انجمن خوشنویسان را از دیگر برنامه‌های جنبی این جشنواره برمی شمارد.
دبیر علمی جشنواره بین المللی پروین اعتصامی اظهار می كند: انجمن ادبی بانوان نیز با عنوان «پروین اعتصامی» به مناسب برگزاری این جشنواره بین المللی در حوزه هنری آذربایجان شرقی تشكیل می شود.
علیمحمدی با اشاره به اینكه قرار است گزیده اشعار پروین اعتصامی از سوی بانوان خوشنویس آذربایجان شرقی در مراسمی ویژه كتابت شود، می گوید: همزمان با برگزاری جشنواره 6 جلد كتاب اعم از مجموعه مقالات برگزیده، كتابی برای كودكان برگرفته از اشعار پروین، ترجمه های اشعار پروین اعتصامی به زبان تركی آذربایجانی، سال شمار تفصیلی، گزیده كتاب شناسی پروین اعتصامی، كتاب جایگاه پروین در شعر معاصر ایران و پایان نامه های مرتبط با پروین منتشر می شود.
استاد دانشگاه های تبریز نیز با اشاره به تسلط زیاد پروین اعتصامی به زیر و بم های زبان فارسی می گوید: تقصیر خودمان است كه تاكنون پروین به دنیا معرفی نشده است.
«سعیدالله قره بیگلو» بر این باور است كه اشعار پروین اعتصامی در مقایسه با اشعار قدیمی كاملا در اوج قرار دارد و این آثار در حد اشعار ناصرخسرو است.
وی با اشاره به ویژگی های اشعار پروین اعتصامی اضافه می كند: یكی از اصلی ترین ویژگی های اشعار پروین بیان رسای مطالب است؛ همچنین پروین در اشعار خود، از تركیبات و استعاره هایی كه تا دوره مشروطه وجود داشته به راحتی استفاده كرده است.
قره بیگلو اظهار می كند: پروین اعتصامی در اشعار خود موضوعاتی مطرح می كند كه جامعه با این مسائل درگیر است.
این عضو هیات علمی دانشگاه می گوید: رفتارهای مختلف انسان ها در مناظره های پروین فوق العاده مورد توجه قرار گرفته است كه باید به صورت دقیق بررسی شود.
وی با بیان این كه پروین اعتصامی سوار بر زبان فارسی است، تاكید می كند: در طول تاریخ ادبیات فارسی تا زمان پروین، بانوی شاعری به قدرت پروین وجود نداشته است.
وی جایگاه پروین میان شاعران مرد را نیز بسیار بالا می داند و اضافه می كند: عمده نگاه پروین به مسائل اجتماعی بوده و زبان بسیار پخته ای دارد به طوری كه به راحتی با اشعار ناصرخسرو قابل مقایسه است.
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان این كه ١٣ قصیده پروین به شیوه ناصرخسرو سروده شده است، تشریح می كند: هر شاعری نمی تواند به سبك ناصرخسرو شعر بسراید چرا كه اشعار ناصرخسرو از لحاظ بیان سخت است.
پژوهشگر حوزه ادبیات نیز با اشاره به اینكه پروین اعتصامی نخستین زن شاعر به معنای واقعی كلمه است، می‌گوید: پروین اعتصامی را حكیم بانوی شعر ایران نامیده اند؛ چرا كه پروین سنت های ادبی را احیا كرد.
«ابراهیم اقبالی» ادامه می دهد: تا قبل از پروین، زنان شاعر شعرهایی به صورت محدود و رباعی می سرودند كه چندان در شعر و ادب فارسی نقشی نداشته و رد پایی از خود بر جای نگذاشته بودند.
وی ادامه می دهدد: مناظره یك سنت شعر ایرانی است كه پروین با احیای مناظره در ادبیات فارسی جایگاه ممتازی یافته است.
اقبالی با اشاره به ترجمه شعر محبوب «مست و هوشیار» پروین، توسط مرحوم یحیی شیدا یادآوری می كند: پروین در شعر «مست و هوشیار»، مست را به دلیل راست گویی به عنوان یك قهرمان انتخاب می كند چرا كه راست گویی را در جامعه مانند كیمیا می داند.
گر حكم شود كه مست گیرند در شهر هر آنكه هست گیرند
این پژوهشگر حوزه ادبیات با بیان این كع بسیاری از قطعات ناب و شاهكار پروین، ترجمه قطعات فرانسوی است، تاكید می كند: شعر «مومیایی» پروین، كه ترجمه یك قطعه فرانسوی است، در استاد شهریار تاثیر عمیقی داشته به طوری كه شعر مومیایی شهریار كه یكی از شاهكارهای وی محسوب می شود تحت تاثیر شعر پروین سروده شده است.
جشنواره بین المللی پروین اعتصامی به همت انجمن ادبی تبریز با حمایت اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و همكاری استانداری آذربایجان ‌شرقی، بنیاد فرهنگ، هنر و ادب آذربایجان، بنیاد پژوهشی شهریار، اداره كل آموزش و پرورش استان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمان فرهنگی، هنری شهرداری تبریز، صدا و سیمای مركز استان و دانشگاه تبریز در روزهای ٢٤ و ٢٥ اسفند در سالن پتروشیمی تبریز برگزار می شود. ˈرخشنده اعتصامیˈ مشهور به ˈپروین اعتصامیˈ از شاعران نامی معاصر ایران زمین روز 25 اسفند سال 1285 شمسی در تبریز متولد شد و از ابتدا زیر نظر پدر دانشمند خود كه با انتشار كتاب ˈتربیت نسوانˈ اعتقاد و آگاهی خود را به ضرورت تربیت دختران نشان داده بود رشد كرد.
پروین شب 16 فروردین سال 1320 خورشیدی با بیماری حصبه در تهران زندگی را بدرود گفت. پیكر او را به قم بردند و در جوار قبر پدر دانشمندش در مقبره خانوادگی بخاك سپردند.
3093/518
گزارش از: پیمان پاكزاد