هزار چشمه و رود خراسان شمالی، سرود بهار می خوانند

خراسان شمالی سرزمین رودها و آبشارهاست. رود اترك، كال شور جاجرم، شیرین دره و سومبار از رودهای مهم استان است و سرشاخه های اترك كه بیش از 500 كیلومتر امتداد دارد در شهرستان های شیروان، بجنورد، رازو جرگلان و مانه و سملقان گسترده است و بخش زیادی از طراوت بهاری در این مناطق مدیون این رود پرپیچ و خم است.
زیبایی چشمه های خراسان شمالی در بهار مضاعف می شود و برخی از این چشمه ها ویژگی هایی دارند كه سبب شده به عنوان میراث طبیعی ثبت ملی شوند.

* آبشار شارشار
یك آبشار و سه چشمه در خراسان شمالی در زمره میراث طبیعی قرار دارد و در این بین آبشار شارشار تنها آبشار خراسان شمالی است كه ثبت ملی شده است.
به گفته علی مستوفیان، معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری، عمر آبشار شارشار به عهد مزوزوئیك برمی گردد.
این آبشار در 28 كیلومتری جنوب شهر شیروان، در دهستان گلیان و در روستای زیبای اسطرخی قرار دارد كه خود این روستا نیز از روستاهای هدف گردشگری خراسان شمالی است كه در دره ای عمیق واقع است و چندین چشمه دارد كه هر یك از آن ها در نوع خود بی نظیر است.
از سوی دیگر این آبشار بلندترین در نوع خود است و ارتفاع آنرا 20 متر برآورد كرده اند. دره و روستای اسطرخی یكی از ییلاق های خنك تابستانی خراسان شمالی شمرده می شود و زیبایی این دره با آبشار شارشار چشم نواز و فوق العاده است.

* چشمه های آب گرم خراسان شمالی
خراسان شمالی چند چشمه آب گرم دارد كه فقط دو چشمه آن ثبت ملی شده است.
گرمای چشمه های آبگرم بالاتر از اندازه‌های متعارف و دارای نمك و مواد معدنی است.
شناخت خواص درمانی آبهای گرم و معدنی و بهره‌گیری از آنها پیشینه‌ای بسیار كهن دارد و اهالی ساكن در اطراف این روستاها با آزمون و خطا پی به خواص درمانی آبهای گرم و معدنی برده اند.
یكی دیگر از معروفترین چشمه های آبگرم خراسان شمالی، چشمه ایوب پیامبر است كه در دهستان گیفان در 95 كیلومتری شمال بجنورد در روستای ایوب می جوشد.
اهالی محل معتقدند چشمه خواص درمانی دارد و همین ویژگی گردشگران داخلی و خارجی را به سمت این چشمه می كشاند.
اهالی ایوب می گویند دمای آب این چشمه گاه بیش از 45 درجه سانتیگراد هم می شود و یكی از ویژگی های جالب این چشمه آبگرم، قرار داشتن چند چشمه آب سرد در داخل و كنار آن است.
مردم محلی معتقدند كه ایوب پیامبر برای علاج زخم های بدن خود عصایش را در این مكان به زمین كوبیده و این چشمه از داخل زمین جوشیده تا او بدن خود را از لوث كرم‌های موجود پاك كند و سنگ های كوچكی كه به شكل كرم در داخل چشمه دیده می شوند، گواه این مدعایند.
در حال حاضر آبگرم ایوب دو استخر مجزا از حوض اصلی دارد كه یك استخر آن مختص آقایان و استخر دیگر مختص بانوان است.
مقبره‌ای هم در كنار استخر آبگرم ایوب وجود دارد كه به عقیده پیران این روستا متعلق به ایوب پیغمبر است و به‌همین دلیل افراد زیادی پس از شنا در استخر آب‌رم و پاكی بدن به زیارت آن می‌روند.

* چشمه آبگرم مهمانك
این چشمه در 2 كیلومتری شرق روستای مهمانك، در 6 كیلومتری جنوب غربی شهر آشخانه، قرار دارد. محلی ها به این چشمه آهكی گرموك می گویند و با وجود این كه داخل آب ماهی های كوچك و خاكستری رنگ هم دیده می شود اما گرمای چشمه گاه 26 درجه هم می شود.
در داخل چشمه سنگ های آبی رنگی قرار دارد كه به چشمه جلوه زیبایی می دهد.
به گفته اهالی این روستا خروجی آب این چشمه به 47 لیتر در ثانیه می رسید اما اكنون به دلیل كم آبی خروجی آب كم شده و محل خروج آب نیز پایین آمده است.

* چشمه مهنان
یكی از زیباترین روستاهای گردشگری خراسان شمالی روستای مهنان و چشمه زیبای آن در فاصله 10 كیلومتری جنوب بجنورد و در حاشیه جاده بجنورد - اسفراین است.
چشمه ای زلال و پرماهی كه در اطراف آن استخر زیبایی ساخته شده و بید مجنون قدیمی و پرشاخ و برگ كنار آن تابلویی از زیبایی های آفرینش الهی ساخته است.
شاخه های این بید دست در آب دارند و گویا با ماهی و نور بازی می كنند.
اهالی ماهی های بزرگ و سیاه رنگ این چشمه را صید نمی كنند و صید آنها را بدشگون می دانند.
دور تا دور چشمه كه اهالی به آن سرجاوی می گویند، با سنگ های بزرگی دیواركشی شده و درخت های بلند و جنگل طبیعی مهنان چشمه را در آغوش گرفته و محصور كرده اند.
این مجموعه از 3 قسمت چشمه بالا، چشمه میانی و قنات پایین دست با نمای طبیعی و آب و هوای مطبوع تشكیل شده است.
نظرگاه یا سرجاوی به گویش محلی «مهنان»، چشمه ای است كه از سخاوتش علاوه بر اهالی مهنان 3 روستای پایین دست، باغ ها و درختان سر به فلك كشیده هم بهره مند می شوند.

* هزار چشمه
در هر گوشه سرزمین هزار چشمه می توانیم چشمه های زیبایی را ببینیم و تقریبا در همه شهرستان ها و دهستان های خراسان شمالی آبشار و چشمه وجود دارد كه تفرجگاه مردم خونگرم و مهماننواز استان است.
از فاروج تا مانه سملقان و از گرمه و جاجرم تا اسفراین و راز و جرگلان، چشمه ها و آبشارها و رودهای زیبایی دیده می شوند كه هر یك ویژگی های خاصی دارند.
در فاروج علاوه بر چشمه مردكانلو و رود چری، آبشار اسفجیر در روستای اسفجیر معروف است. این روستا در 25 كیلومتری شمال غربی شهرستان فاروج و در بخش خبوشان واقع شده است.
این آبشار در انتهای یك دره باریك و صخره ای قرار دارد و از دوراهی نجف آباد یك مسیر فرعی 25 كیلومتری را باید طی كنیم تا به آن برسیم.
در شیروان هم رود بارزو ویژگی های طبیعی زیبایی را ایجاد كرده است و اگر چه اكنون كم آب ترین دوره عمر خود را می گذراند اما باز هم زیبا و دلفریب است.
چشمه آب درمانی مختومی شیروان، رود و سد گلیل و گلیان از دیگر رودها و چشمه های این شهرستان است.
از دیگر چشمه های این استان می توان به چشمه بوستان ملی باباامان و چشمه ای كه در داخل روستای باباامان بجنورد قرار دارد اشاره كرد.
روستای بابا امان در حاشیه جاده بجنورد - شیروان و نرسیده به بوستان بابامان قرار دارد و چشمه آن آب شرب و مصارف كشاورزی روستا را تامین می كند. در اطراف این چشمه درخت های توت بزرگ و كهنسال قرار دارد.
چشمه آبگرم قراجه در دهستان بدرانلو نیز از چشمه های آبگرمی است كه كمتر برای مردم شناخته شده در حالی كه گفته می شود این چشمه هم خواص درمانی زیادی دارد.
آبشار حمید هم در روستایی به همین نام قرار دارد كه از دیدنی های بجنورد است و البته چشمه و رود فیروزه، بهشتی را در اطراف خود ایجاد كرده است.
چشمه های پیغو، بازخانه و پاقلعه و آخورداغ هم در اطراف بجنورد زیبا و دیدنی است.
از بجنورد كه به سمت مانه سملقان برویم بر تعداد چشمه ها و رودهای زیبای محلی افزوده می شود. در حدفاصل بجنورد تا مانه سملقان، رود و سد شیرین دره زیبایی را در حد كمال رقم زده است و اراضی زیر كشت برنج به ویژه در تابستان منظره زیبایی از قلم صنع آفرینش را به تصویر می كشد و سپس دركش و جوزك و هاور نیز با چشمه های پر آب معروفند.
در اسفراین رود بیدواز و سد بیدواز قرار دارد و در گوشه و كنار اسفراین ده ها چشمه دیده می شود كه آب بسیاری از این چشمه ها قابل برداشت و شرب است. رود روئین، رودخانه سرخ آب، كال ولایت، گرماب و رودخانه دهنه اجاق از دیگر رودخانه های این شهرستان هستند.
در گرمه و جاجرم كالشور هر بهار میزبان پرندگان مهاجر است و البته این بخش از خراسان شمالی با قنات هایش معروف است.
در راز و جرگلان می توانیم رود سومبار، جرگلان و غلامان را در شمال منطقه و حوضه آبریز رود تنگه تركمن در جنوب شهرستان را ببینیم كه زیبایی بی حد و اندازه ای را پدید آورده اند.
چشمه ها و رودهای خراسان شمالی فراوانند و آن چه نام برده شد مشتی از خروار بود و بی راه نیست كه به خراسان شمالی سرزمین هزار چشمه نام داده اند.
خراسان شمالی با جمعیت 856 هزار نفر و دارا بودن 8 شهرستان در شمال شرق كشور و در مسیر شمال به خراسان رضوی قرار دارد كه سالانه بیش از 20 میلیون تردد در این مسیر ثبت می شود.
46 درصد از جمعیت خراسان شمالی در روستاها زندگی می كنند و وجود اقوام كرد، ترك، تركمن و تات، این خطه را گنجینه ای از فرهنگ ها و آداب و رسوم مختلف تبدیل كرده است.
ب/5132