دست آفریده های ماندگار هرمزگان

به گزارش ایرنا دست آفریده های ماندگارهرمزگان هم از گذشتگان تا به امروز نسل به نسل منتقل شده و همچنان برخی ازاین صنایع دستی این روزها مورد توجه گرشگران و نوروز گردان است.
در ایام نوروز كه خیل عظیمی از مسافران و گردشگران از داخل و خارج از كشور به سمت هرمزگان سرازیر می شوند، صنایع دستی اصیل و زیبای این استان می تواند به عنوان بهترین سوغاتی برای آنان باشد.
استان هرمزگان با توجه به بافت سنتی و فرهنگی خود، از همان دوران قدیم بخش مهمی از صنایع دستی را به خود اختصاص داده و امروزه بیش از پیش مورد توجه محققان و تاریخ شناسان قرار گرفته است.
صنایع دستی كه یادگار گذشتگان ما بوده، از منظر فرهنگی، تاریخی و هویتی دارای جایگاه ویژه ای برای ملت ها است و تاریخ گواه می دهد نسل بشری همواره از ابتدای خلقت تاكنون برای رفع نیازهای اولیه خود و بهتر زندگی كردن، به ساخت و ساز این هنر دستی روی آورده است.
با وجود اینكه بسیاری از صنایع هرمزگان به فراموشی سپرده شده ولی هم اكنون 68هزارنفر در 45 رشته صنایع دستی مشغول تولید انواع مصنوعات دستی در استان هستند.
حصیر بافی، جهله سازی، خوس دوزی، گلابتون دوزی، بُرقع دوزی، خوس بافی، گرگور بافی، تراش صدف، سواس بافی، گلیم بافی و شك بافی هم اكنون از رایج ترین و شاخص ترین رشته های صنایع دستی هرمزگان است كه آن را به مسافران و گردشگران نوروزی بازگو می كنیم.

**حصیر بافی
هنرحصیربافی به عنوان رایج ترین و كهن ترین رشته صنایع دستی استان هرمزگان محسوب می شود، چرا كه ماده اولیه مورد نیاز آن از برگ درخت خرما (پیش مُغ)، ضایعات درخت خرما و گیاهی به نام مور بوده كه به حد زیادی در اختیار صنعتگران است.
حصیربافی كاری تفریحی برای زنان هرمزگانی بوده كه ضمن كسب درآمد، بخشی از اوقات فراغت آنها را نیز پر كرده و به علت وجود نخلستان‌های زیاد در استان این شغل نیز به موازات شغل كشاورزی در این مناطق رواج داشته است.
هنوز هم با وجود آن كه از میزان حصیربافی به خاطر بی توجهی به این هنر كاسته شده اما كم و بیش بویژه در بین زنان خانه‌ دار رواج دارد و در كنار فعالیت‌های زندگی به آن می‌پردازند.
در روستاهای قدیمی هرمزگان از جمله روستای شهوار، محمود آباد، حكمی، تزرج و علی آباد میناب توسط زنان هنوز صنایع دستی حصیر بافی رونق دارد.
روستاهای میناب، بشاگرد، بندرلنگه و اطراف آن از مناطق مهم بافت حصیر در هرمزگان هستند كه بیشتر كار آن توسط زنان و دختران منطقه صورت می گیرد.

**جهله سازی
«جهله سازی» با قدمتی چند هزار ساله از شاخص ترین صنایع دستی استان هرمزگان است، جهله یا همان كوزه آبخوری به شكل كروی و غیرایستا، در حال حاضر تنها در شهرستان میناب تولید می شود.
این كوزه با توجه به ویژگی، فرم خاص و سایر مواد افزودنی موجود در گِل سفال (خاكستر) در خنك نگه داشتن آب كارایی خارق العاده ای دارد.
جهله قرن ها فرم باستانی خود را حفظ كرده و همواره مورد توجه و علاقه پژوهشگران تاریخ هنر و باستان شناسی است.
كارگاه سفال سازی (جهله سازی) در روستای شهسوار در شهرستان میناب است.

**خوس دوزی
«خوس دوزی» نیز از مهم ترین رشته های صنایع دستی و هنرهای سنتی استان هرمزگان است كه یكی از مشاغل خانگی زنان بوده وهمواره مورد توجه مشتریان است.
این هنر به كمك نوارهای نقره ای باریك و بر روی پارچه توری ریزبافت تجلی یافته و گاه ستاره هایی فلزی بر روی پارچه می نشانند و از آن برای تزیین مقنعه و دستار (چادر زنانه) استفاده می شود.
پارچه مصرفی به طور معمول به رنگ های سیاه، سفید، سبز و زرشكی است كه هر دو روی پارچه شكل یكسان دارند.

**گلابتون دوزی
«گلابتون دوزی» یا «زَر دوزی» كه در نقاط مختلف ایران به «كم دوز»، »گَلدوزی»، «برو دری دوزی» و «كمان دوزی» شهرت دارد، به عنوان یكی از مهم ترین رشته های صنایع دستی و هنرهای سنتی در استان هرمزگان بویژه شهرهای بندرلنگه، بندرعباس و میناب رونق بسیار دارد.
از گلابتون دوزی برای تولیدات دمپایی، شلوارهای زنانه، سرآستین، پیش سینه، دوریقه، لبه پرده، دیوار كوب، پشتی، كوسن، سجاده، جلد قرآن و تابلو استفاده می كنند.

**برقع دوزی
«بُرقع دوزی» از دیگر رشته های صنایع دستی استان هرمزگان محسوب می شود، دامنه ی تولید و استفاده از برقع در كشور ایران مربوط به مناطق جنوب و جنوب شرقی است.
برقع (Borqe) پوشش نقاب مانندی است كه دارای تزیین رنگی و سوزن دوزی های بسیار زیبا است. در گویش محلی مناطق هرمزگان بُركه (Borke) و در مناطی از بندرلنگه بَتوُله (Batoole) می نامند.
روبند در كشورهای افغانستان، پاكستان و حتی حوزه خلیج فارس متفاوت از آنچه در استان هرمزگان است.

**خوس بافی
«خوس بافی» یكی دیگر از رشته های صنایع دستی و هنرهای سنتی استان هرمزگان است.
خوس بافی یا «تَلی بافی» عبارت از بهم پیوستن چند نوع زَری با یكدیگر است، به صورتی كه زری بزرگ در وسط و زری های كوچك در اطراف قرار می گیرند.
بادله به شكلِ نوارهایی با پهنای 15 سانتیمتر تولید می شود كه به طور معمول برای لبه شلوارهای زنانه مورد استفاده قرار می گیرد.

**گرگور بافی
«گَرگُوربافی» به قفس های ماهیگیری ساخته شده از تار و پودهای به هم تنیده شده سیمی گفته می شود كه جز رشته های مهم صنایع دستی هرمزگان محسوب می گردد.
گرگور قفسی توری است كه با بند، آن را به ته دریا می فرستند و به سر بند یك قطعه چوب بلند می بندند تا محل قرار گرفتن گرگور را گم نكنند.
ماهی ها از یك دریچه وارد شده و راه برگشت را پیدا نمی كنند و در درون قفس گیر می كنند.
بخش زیادی از ماهی های استان هرمزگان به واسطه گرگور صید می شود.

**تراش صدف
از دیگر رشته های صنایع دستی هرمزگان می توان به تراش صدف مروارید كه چند سالی در استان راه اندازی شده است، اشاره كرد.
فرآیند تولید آن مشابه تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی است اما مواد اولیه آن صدف مروارید ساز است و تولیدات این رشته بیشتر در صنعت جواهرسازی كاربرد دارد.
یكی از رشته های پرطرفدار و پول ساز صنایع دستی استان هرمزگان محسوب می شود.

**سواس بافی
«سُواس بافی» یكی دیگر از شاخه های صنایع دستی حصیری ایران و رشته های بومی استان هرمزگان است.
در این صنعت، با استفاده از رشته هایی كه در برگ درخت خرمای وحشی وجود دارد، نوعی پای افراز (پاپوش) به نام سواس بافته می شود كه توسط برخی از مردم منطقه همچنان مورد استفاده قرار می گیرد.
استان هرمزگان، مهم ترین مركز سواس بافی در ایران است.این محصول بیشتر در مناطق شرق هرمزگان از جمله بشاگرد و میناب ساخته و استفاده می شود.

**گلیم بافی
«گلیم بافی» یكی دیگر از رشته های مهم صنایع دستی فعال در منطقه شمال هرمزگان (حاجی آباد) است كه در سایر نقاط استان از جمله بندرعباس نیز رواج دارد.
گلیم شیركی پیچ و سوزنی نوع بافت این گلیم ها است اما گلیم های قشقایی نیز در بخشی از استان هرمزگان تولید می شود.

**شك بافی
هنرهای دستی و ترسیمی «شك بافی» از مهم ترین هنرهای دستی استان هرمزگان محسوب می شود.
این هنر بوسیله نوعی هاون چوبی كه جوغن نام دارد و چند قرقره ی مخصوص كه به قالب معروف است و یك بالش كوچك پارچه ای انجام می شود.
نحوه كار به این صورت است كه بالش را روی جوغن گذاشته و بر روی آن الیاف نخ دارای روكش فلزی و نوار خوسی را كه دور قرقره های قالب پیچیده شده است با كمك دست می بافند.
شك به نسبت نیاز مصرف كننده از 6 میلیمتر تا 5 میلیمتر پهنا دارد.

**50 اقدام برای رونق گردشگری هرمزگان
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان گفت: 50 اقدام عملی برای رونق و توسعه گردشگری در استان تهیه شده بود كه برخی سال 97 انجام شد.
رضا برومند روز در گفت و گو با ایرنا افزود: یكی از این اقدام ها اختصاص بخشی از بندر شهید حقانی به گردشگران است، كه با این اقدام گردشگران به قسمت خاص خود هدایت و سوار بر شناورهایی كه برای این منظور در نظر گرفته شده می شوند.
وی ادامه داد: هم اكنون چهار شناور برای گردشگران در نظر گرفته شده كه گردشگران از آنها برای گردش در خلیج فارس و سفر به جزیره ها استفاده خواهند كرد.
وی ادامه داد: چنانچه اسكله گردشگری وجود داشته باشد گردشگر با مراجعه به آن خدمات مناسب خود را دریافت می كند كه در حال پیگری برای تحقق این اسكله هستیم.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان اظهار داشت: همچنین ظرفیت های درون سازمانی و برون سازمانی برای رونق و پیشرفت گردشگری وجود دارد كه در زمینه ظرفیت های درون سازمانی چاره ای جز پیوند زدن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با یكدیگر نداریم.
برومند خاطر نشان كرد: میراث فرهنگی یكی از ظرفیت های مغفول مانده است كه اگر این ها را به هم متصل باشند می توانند همدیگر را حمایت كنند.
وی تصریح كرد: درحال حاضر از میراث فرهنگی برای رونق و پیشرفت صنایع دستی استفاده می شود، یعنی تولید، عرضه و فروش برخی صنایع دستی در محل بناهای تاریخی انجام می شود، همچنین برخی اماكن باید برای رونق و جذب گردشگر واگذار شود كه درحال واگذاری است.
بنا به گفته برومند، درخصوص ظرفیت های برون سازمانی هم می توان به ظرفیت های سایر اداره های دولتی اشاره كرد، به عنوان مثال با شیلات استان برای حضور گردشگران در مزارع پرورش ماهی و میگو مذاكره شده است.
وی ادامه داد: بر این اساس گردشگران یك هفته در طول سال در مزارع حضور می یابند و علاوه بر این از آیین ها و سنت های محلی كه برگزار می شود بهره می برند و می توانند خرید هم داشته باشند.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان افزود: در حال حاضر سه نقطه در شهرستان های بندرلنگه، قشم و سیریك برای این منظور در نظر گرفته شده است.
وی اضافه كرد: همچنین مدرسه های بدون استفاده مانند مدرسه ای در بنگلایان و مدرسه شریعتی در جزیره هرمز با هماهنگی اداره كل نوسازی مدارس هرمزگان به مركز بوم گردی و نمایشگاه صنایع دستی تبدیل می شوند.
مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان بیان داشت: همچنین ایجاد و رونق بخشیدن به گردشگری دریایی و بهره گیری افزون تر از ظرفیت ساحل و ورزش های ساحلی در برنامه های این اداره كل قرار گرفته است.
وی اضافه كرد: برنامه ای هم برای بهره گیری از فضای كنار سدها برای ایجاد تاسیسات گردشگری وجود دارد كه برای این منظور با آب منطقه ای هرمزگان مذاكره هایی انجام شده است.

**نقش 90درصد زنان در صنایع دستی
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان نیز در این زمینه گفت:هم اكنون بیش از 90 درصد صنایع دستی استان به دست بانوان تولید می شود.
سهراب بناوند در گفت و گو با ایرنا افزود: شهرستان های بندرعباس، بندرلنگه، حاجی آباد، میناب، رودان و بندرخمیر بیشترین شاغلان صنایع دستی در هرمزگان هستند.
وی ادامه داد: درسال 97 همچنین 17میلیارد ریال تسهیلات بانكی مشاغل خانگی به 340 صنعتگر صنایع دستی در استان پرداخت شد.
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان اظهار داشت: گلابتون دوزی، گلیم بافی، حصیربافی، صنایع دستی دریایی، تراش صدف، البسه محلی و سوزن دوزی از رشته های رایج و شاخص صنایع دستی در هرمزگان است كه امسال 939 نفر این رشته ها را آموزش دیدند.
بناوند تصریح كرد: رشته هایی مانند عبا بافی و چادر شب بافی به علت نداشتن صرفه اقتصادی تولید كننده ای ندارد اما تولید آنها در شهری مانند یزد به صورت كارخانه ای و دستی رونق دارد.
وی ادامه داد: حضایه بافی (نوار برای تزیین لباس) و جهله سازی از جمله رشته های در حال فراموشی بود كه با برگزاری كارگاه های آموزشی از فراموشی آنها جلوگیری شده است.
این مسوول ادامه داد: از طریق ایجاد قفسه های شیشه ای در اداره های دولتی مانند استانداری كه درون آن ها صنایع دستی نهاده شده و اهدای صنایع دستی به افراد و شخصیت ها برای معرفی تولیدهای استان اقدام شده است.
گزارش از رقیه غلامی زاده
7195/6048