پارلمان اصلاحات، ایده ای با چالش های بی شمار

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، دی ماه سال جاری برخی رسانه ها از تصویب كلیات تشكیل پارلمان اصلاحات در شورای هماهنگی جبهه اصلاحات خبر دادند. اما آنچه از شواهد امر پیداست توافق بر سر پارلمان اصلاحات در حد همان كلیات باقی مانده و روایت های مختلفی از جزییات تشكیل آن از سوی احزاب و چهره های مختلف اصلاح طلب به اشكال مختلف ارائه می شود.
ایده اولیه تشكیل این نهاد كه به گفته «عبدالواحد موسوی لاری» وزیر كشور دولت اصلاحات و عضو شورای عالی سیاستگذاری، قرار است نهاد فرادستی باشد، به سال 87 بازمی گردد. سال هایی كه جریان اصلاحات در سطح نخست قدرت نبود و برای بازگشت به این سطح در فكر چاره جویی بود.
سیل حوادث انتخابات ریاست جمهوری دهم در سال 88 این چاره جویی را با چالش های عدیده ای روبرو ساخت؛ به گونه ای كه اصلاحات نه تنها نتوانست به گفتمان نخست سیاسی در كشور تبدیل شود بلكه در پی تنگناهایی هم به انزوا رفت. تشكیل این نهاد اما از ذهن اصلاح طلبان پاك نشد. چهارسال بعد در ایام انتخابات ریاست جمهوری یازدهم شكلی از این چاره جویی، در قالب همراهی با حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی نامزد اعتدالگرای انتخابات ریاست جمهوری كرد.
این تدبیر دو سال بعد در شكل شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان نمود یافت و فهرست سی نفره ای از اصلاح طلبان در تهران و دیگر شهرها را راهی بهارستان كرد. فعالیت این شورا با وجود انتقاداتی كه به آن وارد بود ادامه پیدا كرد و دو سال بعد بار دیگر در انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم و پیروزی دوباره جریان اعتدال در پاستور و اصلاحات در شورای شهر نقش موثری كرد.
شورای عالی اصلاح طلبان متشكل از اعضای حقیقی و دبیران كل احزاب اصلاح طلب است كه با رهبری رئیس دولت اصلاحات درباره فعالیت های سیاسی و انتخاباتی اصلاح طلبان تصمیم گیری می كنند. ریاست این شورا برعهده «محمدرضا عارف» است با این حال برخی از طیف های اصلاح طلب به این ریاست و سازوكار شورا انتقاد داشته و دارند.

**زمینه های پیدایش نیاز به پارلمان اصلاحات
برای جریان فكری كه در پی بسط بنیان های دموكراسی پدید آمد، شخص محوری و دوری از سازوكار حزبی چندان خوش آیند نیست. شاید به همین دلیل است كه كم شدن نقش احزاب، كدخدا محوری و شخص محوری مهمترین انتقادی است كه برخی طیف های اصلاحات به شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان وارد می دانند.
دی ماه سال جاری و پس از كش و قوس های موافقت و مخالفت، كلیات پارلمان اصلاحات درشورای هماهنگی جبهه اصلاح طلبان به تصویب كلی رسید تا نخستین گام در زمینه اجرا و عملی شدن آن برداشته شود.احزاب و تشكل های مختلف طرح پارلمان اصلاحات را در شوراهای تخصصی و مركزی خود مورد بررسی قرار داده و نتیجه آن را به جبهه هماهنگی شورای اصلاح طلبان گزارش دادند.
شورای مركزی حزب جوانان اسلامی، شورای مركزی حزب كارگزاران سازندگی، ندای ایرانیان و حزب همبستگی، حزب كار، ... از احزابی هستند كه این طرح را مورد بررسی قرار داده و نظرات خود را اعلام كرده اند.

**پارلمان اصلاحات از زبان مخالفان
این كه چه موانعی می تواند مانع تشكیل پارلمان اصلاحات شود را می توان به طور مشخص در كلام مخالفان و منتقدان اصلاح طلب این نهاد مورد بررسی قرار داد. «علی شكوی راد» دبیركل مهمترین حزب اصلاح طلب پارلمان اصلاحات را نهاد شیكی دانسته است كه به اعتقاد وی برای تشكیل و نقش آفرینی با موانع متعددی روبروست. شكوری راد وجود شهروند برای تشكیل پارلمان را ضروری دانسته و این نكته را متذكر شده است كه تعریف مشخصی از شهروند اصلاح طلب وجود ندارد كه بتوان پارلمان اصلاحات را بر پایه آن ها تشكیل داد.
«غلامحسین كرباسچی» دیگر دبیركل اصلاح طلب هم نظری مشابه شكوری راد دارد. گرچه موضوع پارلمان اصلاحات در شورای مركزی حزب كارگزاران سازندگی مورد بررسی قرار گرفته اما كرباسچی كاركرد اصلاحات را تنها محدود به دوران انتخابات می داند و معتقد است این نهاد تاثیر خاصی بر روند احزاب جبهه اصلاحات و انسجام فكری و عملی اصلاحات نخواهد داشت و چشم اندازی بیش از این برایش نمی توان متصور بود.
«محمود میرلوحی» عضو شورای مركزی حزب اتحاد ملت هم تشكیل این نهاد را در شرایط كنونی میسر ندانسته و گفته است: آیا در حال حاضر ما در شرایطی هستیم كه همه اصلاح‎طلبان بتوانند به صورت سلسله مراتبی از شهرستان‌ها به استان و منتخبان آن‎ها هم از استان به پایتخت بیایند؟ در تهران نیز افراد براساس سازوكاری انتخاب شوند؟! به طور مثال آقای خاتمی بعنوان كسی كه رهبری اصلاحات را برعهده دارد، می‎تواند در سازوكار این پارلمان نقش داشته باشد؟
«عبدالله ناصری» عضو شورای عالی سیاستگذاری و از مخالفان ایده پارلمان اصلاحات هم سال گذشته درباره این ایده گفته بود: دوستانی كه ایده تشكیل پارلمان اصلاحات را مطرح كردند، تصویر و قالب روشنی از این پارلمان ارائه نداده اند.
مجموع اظهارات برخی چهره های اصلاح طلب درباره پارلمان اصلاحات نشان می دهد كه هنوز سازوكار مشخصی برای اجرایی شدن این طرح در اختیار كسی نیست و مواردی مانند تعریف مشخص اصلاح طلب، موسمی بودن این نهاد و مشكلات اجرایی شدن، حكایت از چالش های بزرگ هم در سطح محتوا و هم قالب در اجرای این طرح دارد.

**موافقان در پی انسجام اصلاحات
از سوی دیگر موافقان تشكیل ایده پارلمان اصلاحات این نهاد را منسجم كننده، طرح ها، برنامه ها و سیاست های كلان و نه تنها انتخاباتی جریان اصلاحات می دانند؛«مصطفی كواكبیان» بعنوان طراح این ایده معتقد است پارلمان اصلاحات طرحی برای بازسازی اعتماد مردم به اصلاح طلبان خواهد بود و دوره فعالیت شورای عالی سیاستگذاری رو به پایان است.
«محمد سالاری» قائم مقام حزب همبستگی ایران اسلامی؛ تشكیل سازوكار پارلمان اصلاحات را در پیوند با گفتمان اصلاحات كه گفتمانی پویا، منعطف و آینده‌نگر است دانسته و گفته است: این گفتمان بر اساس مقتضیات زمانی، مكانی و تاریخی و با حفظ اصول و چارچوب های خود ساز وكارهایی مبتنی بر مقتضیات ایجاد می‌كند. ایده تاسیس پارلمان اصلاحات نیز در همین زمینه است.
سهیلا جلودارزاده، نماینده اصلاح طلب فراكسیون امید تشكیل پارلمان اصلاحات را در راستای عدالت دانسته و آن را الگویی برای تعالی گفتمان اصلاح طلبی معرفی كرده است.
حسین كمالی دیگر چهره اصلاح طلب است كه پارلمان اصلاحات را آغاز تببین مانیفست و خط مشی تازه در اصلاحات دانسته است.
مجموع دیدگاه های موافقان هم نشان می دهد گرچه مفاهیم قابل قبولی برای ایجاد این نهاد پیشنهاد داده اند اما همچنان سازو كار مشخص اجرایی از سوی این گروه اعلام نشده است.

**ابهام درباره پارلمان اصلاحات
بررسی مجموع اظهارات چهره های سیاسی و فعالان حزبی اصلاح طلب از دو نگاه متفاوت به آینده تشكیل این نهاد دارد. گروهی از اصلاح طلبان پارلمان اصلاحات را نهاد فرادستی و اصطلاحا قانون گذار اصلاحات معرفی می كنند كه بر عملكرد، احزاب، افراد و شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان نظارت خواهد كرد.
در چنین برداشتی از سازوكار این نهاد، پارلمان اصلاحات نقش تمام كننده در تصمیم گیری ها و ناظر در اتفاقات را ایفا خواهد كرد و شورای عالی سیاستگذاری هم به كار خود ادامه خواهد داد. در صورت پذیرش چنین فرآیندی برای پارلمان، ابهامات درباره عمكرد شورای عالی سیاستگذاری به قوت خود باقی خواهد ماند و شاید در تصمیم گیری ها هم موازی كاری صورت گیرد.
برداشت دوم اما ناظر به اتمام كار شورای عالی سیاستگذاری و جایگزینی این شورا با پارلمان اصلاحات است. سناریویی كه با احتمال بسیار انگیزه طراحان ایده پارلمان اصلاحات است اما در كلام دیگر چهره ها مورد تكذیب واقع می شود. اگر چنین مدلی سازوكار پارلمان اصلاحات تعریف شود، می تواند انسجام كنونی میان این طیف را با مشكلاتی روبرو كند.
حضور پررنگ احزاب به جای افراد زمانی كه اساسا سیستم تحزب و نظام احزاب در ایران اثرگذاری موردنظر را ندارد، در عمل اتاق فكر اصلاحات را به چالش می كشد بی آنكه برای جایگزینی آن برنامه ای ارائه دهد.
تشكیل این پارلمان با توجه به موارد اشاره شده، با احتمال بالایی در سال 98 اجرایی نخواهد شد مگر اینكه اصلاح طلبان آن را نسخه شفابخش تازه ای برای مجلس یازدهم معرفی كنند و اجرایی. بنابراین باید منتظر ماند و دید سازوكار جبهه هماهنگی اصلاح طلبان در میانه جدل شورای عالی سیاستگذاری و پارلمان اصلاحات چه خواهد بود تا كرسی های بهارستان را بار دیگر به تصرف اصلاح طلبان درآورد.
‌سیام**9402**2021**