درختان كهنسال خراسان شمالی چشم به راه گردشگران بهار

خراسان شمالی یكی از استان هایی است كه كهنسال ترین درختان را در كشور دارد، جاذبه ای منحصر به فرد كه می تواند طبیعت گردان بسیاری را به سمت خود بكشاند.
این درختان را می توان در بجنورد، شیروان، اسفراین و شهرستان های دیگر هم دید، درختانی كه هر از گاهی در آتش بی دقتی مردم سوخته اند اما دوباره رشد كرده و قامت راست كرده اند.
نمونه ای از این درختان را در منطقه حصار شیرعلی بجنورد می توان دید، شاه توتی چند صد ساله كه با ابهت تمام ایستاده است و با غرور در این منطقه خودنمایی می كند، درختی كه به ثبت ملی رسیده اما از حفاظت بهره چندانی نبرده و توت ملكش هم كه به گفته اهالی 400 سال دارد، تا كنون نتوانسته در فهرست آثار ملی جایی دست و پا كند.

** 700 ساله یا جوان تر
یكی از ساكنان حصار شیرعلی بجنورد در مورد درخت كهنسال شاه توت می گوید: اگرچه مردم محلی معتقدند این درخت 700 ساله است اما كارشناسان میراث فرهنگی استان عمر این درخت را 200 سال برآورد كرده اند.
وی می افزاید: هنگامی كه كارشناسان میراث فرهنگی برای ثبت این درخت اقدام كردند، تاكید داشتند كه این شاه توت زیبا، نخستین درخت از این گونه است كه در فهرست آثار طبیعی به ثبت رسیده است.
وی می گوید: البته این درخت در محوطه تاریخی باغ فواره هم قرار دارد، كه در زمان ناصرالدین شاه قاجار، توسط حاكم وقت منطقه، یارمحمدخان شادلو، ساخته شده بود و اكنون دیگر اثر چندانی از آن باقی نمانده است.
وی با استناد به شنیده های خود می افزاید: هنگام ثبت درخت، به اذعان اعضای كمیته ثبت آثار طبیعی، در بین تعداد معدودی درخت شاه توت كهنسال كشور، شاه توت حصار از نظر سن و زیباشناسی ویژه بود و همین ویژگی ها باعث شد در فهرست آثار ملی به ثبت برسد.

** جذاب و گمنام
یكی از طبیعت دوستان بجنورد هم می گوید: متأسفانه در مورد درختان كهنسال استان اطلاع رسانی خوبی صورت نگرفته است و حتی بسیاری از مردم استان هم در مورد درختانی كه گاه بارها و بارها از زیر سایه آن ها عبور كرده اند، اطلاع چندانی ندارند.
احسان حافظی با تاكید بر ضرورت فرهنگ سازی در مورد حفظ آثار و میراث فرهنگی می افزاید: اگر مردم در مورد این درختان و ویژگی های آنها اطلاعات كافی داشته باشند طبیعی است كه برای نگهداری آنها هم تلاش خواهند كرد.
وی می گوید: بسیاری از مردم حتی نمی دانند كه درختانی با عمر هزار ساله در استان داریم و نهادهای متولی هم برای معرفی این ذخایر ارزشمند استان اقدامات كافی انجام نداده و نمی دهند.
یك كارشناس محیط زیست نیز به گونه های منحصر به فرد درختان خراسان شمالی اشاره كرده و می گوید: خراسان شمالی از قدیم ترین زیستگاه های ارس، زالزاك و فندق وحشی است.
اكبر قدیمی می افزاید: حدود 400 هزار هكتار از عرصه های طبیعی خراسان شمالی به این گونه اختصاص دارد و درختان ارس قدیمی در استان نیز زیاد است.
وی، یكی از مولفه های حفاظت از زیستگاه های طبیعی را اطلاع رسانی و فرهنگ سازی دانسته و می گوید: افراد كمی از ارزش و قدمت درختان اطلاع دارند و همین سبب شده تا نگهداری و حفاظت از این درختان مشكل شود و این در حالی است كه متولی حفظ و حراست از درختان هم مشخص نیست.
وی بر این باور است كه بسیاری از آتش سوزی هایی كه در پای این درختان اتفاق می افتد ناشی از بی توجهی و بی اطلاعی مردم است، می افزاید: فرهنگ سازی نخستین حرف را در حفاظت از این میراث طبیعی می زند.
به گفته قدیمی، اگر چه در شهرها، شهرداری ها باید برای حفاظت از درختان كهنسال وارد عمل شوند و در دیگر مناطق، محیط زیست و منابع طبیعی، ولی این اتفاق نمی افتد و معمولا در روستاها دهیاری ها برای حفاظت از این میراث طبیعی اقدام می كنند.

** ثبت ملی 42 درخت خراسان شمالی
به گفته معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی، درختان كهنسال از مهم ترین جاذبه های طبیعی این استان هستند.
علی مستوفیان با بیان اینكه خراسان شمالی جاذبه های بی شمار طبیعی دارد، اظهار می كند: جای جای این استان دارای میراث فرهنگی مانند بناها و محوطه های تاریخی تا درختان كهنسال است.
وی با بیان اینكه در این استان 42 درخت كهنسال شناسایی شده است، می افزاید: این درخت ها به ثبت ملی نیز رسیده اند.
مستوفیان با بیان اینكه زیستگاه های طبیعی استان محل رشد انواع گونه های گیاهی است، می گوید: خراسان شمالی ذخیره گاه ارس نیز هست و كهنسال ترین درخت ارس استان، با 2700 سال در منطقه سرانی، در نوار مرزی شهرستان شیروان با تركمنستان قرار دارد.
وی از درخت ارس درتوم و عزیر آرچه استرخی نیز نام برده و تصریح می كند: ارس درتوم 1000 ساله است و سن ارس گرمه به 1200 و ارس استرخی به 2 هزار سال می رسد.
وی از درختانی مانند گردوی 400 ساله و چنار سوخته اسفراین كه 350 سال قدمت دارند نیز یاد كرده و می گوید: چنار كتلی جاجرم هم از دیرینگی 1150 ساله برخوردار است.
وی در مورد حفاظت از این درختان نیز گفت: نگهداری آثار تاریخی و طبیعی نیازمند مشاركت عمومی است و البته یگان حفاظت میراث فرهنگی استان هم از این آثار حفاظت كرده و اگر گزارشی از تخریب و آتش سوزی به دست آنها برسد اقدام می كند اما در این مورد اعتبار خاصی نداریم.
از مجموع یكهزار و 200 اثر تاریخی شناسایی شده در خراسان شمالی 635 مورد آن در شمار آثار ملی به ثبت رسیده است.
از آثار ملی ثبت شده در این استان، 509 اثر تاریخی، 70 اثر ناملموس، 14 مورد اشیای منقول و 42 اثر طبیعی است.
ب/5132