در سال 1250 تا 1256 قمري، حاكم جهرم به نام حاج محمدحسن خان ذوالقدر ديواري پيرامون نصف شهر جهرم ساخت. شش محله گازران، صحرا، دشتاب، اسفريز، سنان و كلوان داخل اين حصار قرار داشتند و بقيه محلات خارج از اين شهر قرار گرفته بودند. اين حصار پنج دروازه به نام‌هاي دروازه گاوكشي، دروازه خان، دروازه پيرشبيب، دروازه بي‌بي و دروازه قبله داشت كه از اين پنج دروازه فقط دروازه پيرشبيب باقي مانده است.
اين دروازه در ضلع شمالي باروي شهر و جنب امامزاده پيرشبيب و در مسير قافله‌روي شيراز به جهرم ساخته شده بود.
ورودي اين دروازه دو لنگه در چوبي بزرگ با طا‌قنمايي گچ بري شده در بالاي آن است. بر بالاي طاق نما كتيبه‌اي سنگي نصب شده كه در آن جملاتي در مدح ناصرالدين شاه و فرمان او براي اخذ ماليات نوشته شده و در آخر نيز به تاريخ ساخت آن در سال 1268 قمري اشاره شده است.
بر اساس گفته‌هاي افراد قديمي منطقه قلعه نرگسي، درهاي چوبي دروازه پيرشبيب در اصل متعلق به قلعه نرگسي بوده است و در زمان ساخت اين دروازه اين درها از قلعه نرگسي كه مخروبه شده بود به اينجا منتقل شد.
** ساختار دروازه پيرشبيب
اين دروازه دو در چوبي بزرگ و طاق دار است كه در يك طرف آن يك ايوان تعبيه شده كه روي ديوارهاي آن نقوش و نوشته‌هايي وجود دارد و طرف ديگر محل دفن امامزاده پيرشبيب است.
ارتفاع گنبد دروازه تا كف ۵ متراست و بالاي اين دروازه كتيبه‌اي است كه تاريخ ۱۲۶۸ قمري روي آن حك شده‌است. عمده مصالح به كار رفته در اين بنا، لاشه سنگ با ملات گچ است.
در بدنه ديوار اين دروازه از چند طاق تو در تو تشكيل شده است و ۶ كتيبه دارد. همچنين سنگ قبرهاي يادبودي متعلق به افرادي كه در كربلا يا كاظمين دفن شده‌اند در ديوار دروازه گذاشته شده است. بر روي اين سنگ‌ها با خطي زيبا آياتي از قرآن، نام، تاريخ، محل فوت آنها، اشعار و طرح‌هايي مثل تفنگچي سوار بر اسب، شكار، گل و بوته و نقش مرداني در لباس‌هاي قاجاري و شير ديده مي‌شود.
در دوطرف در ورودي، دو ديوار قوسي‌شكل و پيش‌آمده ساخته‌اند كه علاوه بر جنبه زيبايي بنا، براي استقرار نگهبانان و محافظان در بالاي آن كاربرد داشته است. در پشت ديوار يا ستون قوسي سمت چپ يا شرقي، پلكاني آجري و گلي وجود دارد كه با 12 پله و يك پيچ به بالاي دروازه وصل مي‌شود. در بالاي پلكان يك سرپله كوچك آجري در سال‌هاي اخير ساخته‌اند. در داخل اين ديوار و مجاور دروازه سقاخانه‌اي كوچك از آجر و گل ساخته‌اند كه مردم هنوز در آن شمع روشن مي‌كنند. اين ديوارهاي قوسي پيش‌آمده از سنگ، گچ و ساروج ساخته شده‌اند كه در تعميرات بعدي آن را سيمان‌كاري كردهاند.
بعد از در ورودي، دالاني با دو سكو كه با طاق ضربي پوشيده شده، است. دالان از دو سمت به دو اتاق وصل مي‌شود كه با ستون‌هايي با كادربندي، گوشه‌بندي‌ها و طاق‌هاي ضربي پوشيده شده‌اند و فضايي مانند يك شبستان كوچك را به وجود آورده‌اند. از اين اتاق‌ها محافظان و سربازان دروازه استفاده مي‌كرده‌اند. به نظر مي‌رسد در گذشته بين دالان‌ها و اتاق‌ها، دهانه‌هايي باز و طاق‌دار وجود داشته كه بعدها با سنگ مرمر پوشيده شده است و در دهانه‌هاي بالاي آن دو پنجره فلزي بزرگ مشبك كار گذاشته‌اند و به اين ترتيب دروازه را از امامزده پيرشبيب جدا كردهاند.
دو طرف اين دروازه سكوهايي به عرض ۵/۴ متر و با ارتفاع يك متر ساخته شده است. سكوي غربي حالت قديمي خود را حفظ كرده و با آجرهاي تخت، فرش شده است. دهانه بالاي آن بعدها با يك نوع آجر چيني تزئيني به صورت پنجره‌اي مبك درآمده است.
اتاق‌هاي شرقي قبلاً به قبرستاني متصل بوده كه از حدود 40سال پيش كسي را در آن دفن نمي‌كنند و متروكه است.
در طرف راست اين دروازه نيز دو فضاي چليپا شكل وجود دارد كه به امامزاده پير شبيب مشهور است. پوشش اين فضا به صورت گنبدي شكل است.
در قديم اين مكان قبرستان بوده و به خاطر مدفون بودن يكي از امامزادگان به نام پير شبيب(پير جوان) به اين نام شناخته مي‌شود. جدا از تركيب متناقض نام اين امامزاده، در شهر قزوين نيز امامزاده‌اي به نام پيرشبيب مدفون است. ضريح جديد اين امامزاده در آبان ماه 1397 ساخته و نصب شد. در محوطه امامزاده يك اصله درخت كنار كهنسال تنومند با تنه‌اي قطور نيز به چشم مي‌خورد كه هنوز سبز است و ثمر مي‌دهد و پناهگاهي براي صدها پرنده‌اي است كه در اطراف اين دروازه مي‌زيند.
در اين بنا تعداد ۳۹ سنگ قبر و كتيبه وجود دارد كه روي اكثر آنها تاريخ قمري حك شده است.
دروازه پيرشبيب در سال ۱۳۸۱ توسط سازمان ميراث فرهنگي با شماره ۶۷۸۷ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
اين دروازه هم‌كنون در ميان كوچه‌اي قرار دارد و مردم دشتاب هر روز از زير آن گذر مي‌كنند.
** ريختگي بنا
بخش‌هايي از اين بنا در سال‌هاي گذشته ريخته و به ويژه پس از سيل 1395، گچ‌هاي سقف و ديوار آن ريخته است. اين بنا نيز از دست نوشته‌ها و يادگاري‌هاي عابران در امان نمانده است و جابه‌جاي آن زخمي شده است.
در مجموع اين بنا با توجه به قرارگرفتن در محدوده شهر و مسير عبورومرور مردم و وسايل نقليه در معرض تخريب قرار دارد و تاكنون آسيب‌‌هاي جدي به ديوار و ساختمان آن وارد آمده است. از طرف ديگر موريانه و رطوبت نيز بر درهاي چوبي آن اثرگذار بوده است و به همين دليل نياز به توجه خاص و مرمت صحيح و اصولي دارد.
براي بازسازي و مرمت اين بناي تاريخي مردم تلاش زيادي كردند اما نتيجه‌اي نداشته و بي‌نصيب ماندن اين اثر از مرمت‌هايي كه قرار است مرهمي باشد برتن آثار باستاني، زخم اين بناي تاريخي را عميق كرده است.
يكي از اهالي محله دستاب در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت: با اينكه اين بناي تاريخي در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده اما تاكنون از طرف اداره ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري مرمتي بر روي اين اثر انجام نگرفته است.
مسئول اداره ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري جهرم نيز در گفت وگو با خبرنگار ايرنا گفت: اين شهرستان داراي ۷۵ اثر تاريخي ثبت شده شامل ابنيه، تپه و محوطه‌هاي تاريخي است.
علي لطفي پور افزود: در ۲ سال اخير ۸ اثر از اين آثار مرمت شده است و در خصوص مرمت دروازه پير شبيب هم پيگير جذب اعتبار هستيم.
وي بيان كرد: از خيّران فرهنگي و سازمان‌هاي مردم‌نهاد خواهيم تا براي حفظ آثار تاريخي شهرستان اداره ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري را همياري و كمك كنند.
شهرستان جهرم در فاصله 193 كيلومتري از جنوب شرق شيراز قرار دارد.
9910 /1876
تاریخ انتشار: ۱۱ فروردین ۱۳۹۸ - ۰۹:۵۵
شيراز-ايرنا- دروازه پير شبيب و امامزاده اي به همين نام كه از آثار دوره قاجاريه در داخل شهر جهرم هستند، يادگارهايي از زمان محله بندي جهرم است كه نياز به مرمت و توجه دارند.