آمریكا و یكسال تلاش نافرجام برای انزوای ایران

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، همان طور كه انتظار می رفت با انتخابات ریاست جمهوری آمریكا در سال 2016 و راهیابی «دونالد ترامپ» به كاخ سفید، روابط تهران و واشنگتن بیش از پیش رو به تیرگی نهاد. پشت كردن آمریكا به برجام به عنوان یكی از مهمترین دستاوردهای ایران و گروه 1+5 در سال گذشته، سرآغازی بود بر افزایش تنش ها بین این دو كشور و نیز ایجاد و تعمیق شكاف بین آمریكا و متحدان دیرینه آن.
در این گزارش مروری خواهد شد به مهمترین مسائل اختلافی سال گذشته بین ایران و آمریكا و همچنین پروژه هایی كه كاخ سفید برای تقابل با تهران در پیش گرفت.

** تشدید اختلافات با برجام گریزی ترامپ
با وجود مخالفت های مكرر ترامپ با برجام اما او به ناچار سه بار تعلیق تحریم های هسته ای ایران را تمدید و خود را پایبند به برجام معرفی كرد تا اینكه با اعمال یكسری تغییرات در كابینه، بستر برای خروج از این توافق هموار گردید. از جمله این تغییرات، بكارگیری «جان بولتون» در سمت مشاور ارشد كاخ سفید و انتخاب «مایك پمپئو» وزیر امور خارجه جدید به جای «ركس تیلرسون» بود.
در چنین شرایطی ترامپ در 18م اردیبهشت ماه سال گذشته رسما اعلام كرد كه این كشور به صورت یكجانبه توافق هسته ای با ایران را ترك می كند؛ توافقی كه از نگاه او بدترین توافق آمریكا در طول تاریخ بوده است. تصمیم ترامپ با استقبال مقامات اسرائیل و عربستان و شمار اندكی از دشمنان و رقبای ایران مواجه شد در مقابل، دیگر اعضای توافق و بازیگران و نهادهای موثر بین المللی آن را محكوم كرده و خواستار بازگشت ایالات متحده به توافقی شدند كه بیش از یك دهه برای دستیابی به آن تلاش و مذاكره شده بود.
با اعلام خروج آمریكا از برجام بار دیگر تحریم ها علیه ایران طی دو مرحله آغاز شد. دور نخست این تحریم ها از 15 خرداد به فرمان ترامپ به مرحله اجرا درآمد. رئیس جمهوری آمریكا ضمن امضای حكم اجرای تحریم ها علیه ایران، هدف از این سیاست ها را «وارد آوردن حداكثر فشار اقتصادی» به ایران اعلام كرد. در این مرحله از تحریم ها معامله دلار، ریال، طلا و فلزات گرانبها و همچنین صنعت خودرو و فروش هواپیما به ایران هدف قرار گرفت.
دور دوم تحریم ها نیز كه از ١٣ آبان آغاز شد، صنعت نفت، مبادلات بانكی، كشتیرانی، خدمات بیمه ‌ای و بخش انرژی ایران در لیست قرار گرفت. در دور دوم تحریم ها كه تحت عنوان «تحریم های ثانویه» شناخته شد، افراد و شركت های طرف معامله ایران نیز در ذیل موارد تحریم قرار گرفتند این در حالی بود كه آمریكا برای هشت كشور معافیت هایی در نظر گرفته بود.

** از سیاست صفرسازی صادرات نفت تا تهدید بستن تنگه هرمز
به صفر رساندن صادرات نفت ایران، مهمترین هدف تیم ترامپ در سال گذشته بود كه مقامات كاخ سفید بارها در موضع گیری های خود به آن اشاره كرده بودند. ایجاد نهادی جدید در درون ساختار وزارت امور خارجه با عنوان «گروه اقدام ایران» به ریاست «بریان هوك» نیز در همین راستا صورت گرفت تا بستر را برای ازسرگیری تحریم های نفتی و بانكی ایران هموار كند.
هوك دوشنبه 23 مهرماه در لوكزامبورگ با بیان این كه هدف دولت دونالد ترامپ قطع كامل و هرچه سریع تر صادرات نفت ایران است، افزود كه ما با كشورهایی كه واردات خود را كاهش می دهند همكاری می كنیم تا اطمینان حاصل بكنیم كه این اتفاق می افتد. همچنین رئیس گروه اقدام ایران در سفرهایی كه به كشورهای نزدیك به آمریكا انجام داد تلاش كرد تا آنان را با سیاست های آمریكا همسو كند؛ تلاش هایی كه هر چند صادران نفت ایران را به حدود نصف كاهش داد اما اعطای معافیت از سوی آمریكا برای هشت كشور ژاپن، هند، كره‌ جنوبی، چین، تركیه، تایوان، ایتالیا، یونان گویای شكست كاخ سفید در پیگیری پروژه صفرسازی صادرات نفت ایران بود.
البته در عقب نشینی آمریكا از پیگیری این پروژه، مواضع و عملكرد مقامات كشورمان بی تاثیر نبود. به عنوان نمونه «حسن روحانی» رئیس جمهوری سه ‌شنبه 13م آذرماه در یك سخنرانی در شاهرود كه به طور زنده از تلویزیون ایران پخش می‌شد گفت «آمریكا بداند ما نفتمان را خواهیم فروخت. قادر نیست جلوی صادرات نفت ایران را بگیرد. بداند اگر بخواهد جلوی صادرات نفت ایران را بگیرد نفتی از خلیج فارس صادر نخواهد شد.» پیشتر نیز رئیس جمهوری در واكنش به تاكتیك كاخ سفید مبنی بر به صفر رساندن صادرات نفت كشورمان تاكید كرده بود كه تنگه هرمز را به روی نفتكش ‌های حامل نفت كشورهای دیگر منطقه خواهد بست.

** تاكتیك فشار بر ایران از صحن شورای امنیت
آمریكا به دلیل برخورداری از حق وتو، همواره از شورای امنیت سازمان ملل متحد برای پیشبرد سیاست های خود سود می جوید؛ روندی كه در سال گذشته نیز ادامه یافت اما به دلیل برجام شكنی ترامپ و یكه تازی های نامتعارف كاخ سفید راه به جایی نبرد.
پارسال آمریكا در ارتباط با ایران به طور معمول دو موضوع موشكی و تحركات منطقه ای را از طریق این شورا پیگیری می كرد. باوجود همسویی آمریكا و اروپا در مسائل یاد شده اما آنها نتوانستند بر تهران اعمال محدودیت كنند. حتی در نشستی كه اعضای شورای امنیت سازمان ملل 13م آذرماه پشت درهای بسته تشكیل دادند تا به موضوع برنامه موشكی ایران رسیدگی كنند به صدور یك بیانیه ختم نشد چه رسد به قطعنامه.
چند روز قبل از آن نشست، وزیر امور خارجه آمریكا از آزمایش موشكی جدید ایران خبر داد و موشك آزمایش شده را با قابلیت حمل كلاهك هسته ای ارزیابی كرد كه نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت تلقی می شود. پیشتر نیز برایان هوك نماینده ویژه آمریكا در امور ایران در جریان گفت وگویی با «رویترز» به برنامه موشكی ایران اشاره كرد و با بیان این كه اروپا باید برنامه موشكی ایران را تحریم كند، افزود: ما خواهان آن هستیم كه شاهد تصویب تحریم ‌هایی از سوی اتحادیه اروپا علیه نهادها و شخصیت ‌هایی باشیم كه آزمایش و توسعه برنامه موشكی ایران را تسهیل می ‌بخشند. این گونه اقدامات تنبیهی معمولا شامل ممنوعیت سفر و بلوكه شدن دارایی‌ ها و جلوگیری از تامین مالی اینگونه برنامه ‌های تسلیحاتی است.
پارسال نمایندگان ترامپ در فرصت های مختلف شوهای تبلیغاتی متفاوتی را علیه ایران به راه انداختند تا افكار عمومی جهان را از مسائلی چون بحران یمن منحرف ساخته و ایران را حامی تروریسم معرفی كنند. به عنوان نمونه اوایل آذرماه یك شوی تبلیغاتی ضدایرانی از سوی هوك به اجرا درآمد و وی با نمایش مجموعه ای از تسلیحات سبك و سنگین به خبرنگاران گفت كه این تسلیحات به وسیله ایران در اختیار شبه نظامیان حوثی در یمن و طالبان در افغانستان قرار گرفته اند.

** شكست پروژه اجماع سازی علیه ایران
افزون بر نمایش ها و حركت های تبلیغاتی كه سال گذشته از سوی مقامات كاخ سفید انجام گرفت، ترامپ و تیم او با تورهای خاورمیانه ای و برگزاری اجلاس بین المللی تلاش كردند ایران را در انزوا قرار دهند. در كنار سفرهایی كه ترامپ برای ائتلاف سازی علیه تهران به منطقه انجام داد، 18 م دی ماه پارسال نیز پمپئو به نمایندگی او به هشت كشور خاورمیانه سفر كرد؛ كشورهایی از قبیل اردن، مصر، امارات، بحرین، قطر، عربستان، عمان و كویت.
همان طور كه انتظار می رفت در جریان این سفر هشت روزه تبلیغات سیاسی پمپئو حول محور ایران هراسی چرخید و وزیر امور خارجه آمریكا در این سفر تلاش كرد تا ایران را عنصر بی ثبات ساز منطقه و در مقابل خود را عاملی وحدت بخش معرفی كند. از این رو وی از یك نشست بین المللی پرده برداشت كه طی روزهای 24 و 25 بهمن در لهستان برگزار شد و اجلاس ورشو نام گرفت؛ اجلاسی كه هر چند مقامات نزدیك به 60 كشور جهان در آن حضور یافتند اما بازیگران موثر بین المللی از جمله اعضای برجام دست رد بر سینه ترامپ زدند. مقامات تروئیكای اتحادیه اروپا و به ویژه شخص «فدریكا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه از جمله غایبان بزرگ بودند. ضمن این كه نمایندگان كشورهایی چون ایران، تركیه، روسیه، چین و غیره نیز در این اجلاس حاضر نشدند تا ائتلاف سازی ترامپ در همان مرحله نخست، ناكام ماند.
پژوهش**9242**1552