به گزارش ایرنا، خانه های مشروطه (كوزه كنانی)، حیدرزاده، گنجه ای، علی مسیو، حریری، بهنام، استاد شهریار، پروین اعتصامی، امیركبیر، نیكدل و كلكته چی تنها نمونه ای از صدها خانه تاریخی تبریز هستند كه بازسازی شده و اكنون با كاربری های عمومی یا موزه در دسترس علاقه مندان و گردشگران قرار گرفته اند.
تملك و مرمت خانه ستارخان سردار ملی نیز اقدام ارزنده ای در حوزه احیای خانه های تاریخی است كه متاسفانه موزه آن از سال 1389 تعطیل شد.
مدیر دفتر فنی اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در خصوص مرمت خانه های تاریخی تبریز و استان به خبرنگار ایرنا گفت: اكنون 400 خانه تاریخی در شهرستان تبریز شناسایی شده و 11 تا 12 خانه قدیمی آذربایجان شرقی نیز در حال مرمت است.
علیرضا قوچی اظهار داشت: خانه های عهدی، ساوجبلاغی، نقشینه، سلطان القرایی و معبودی از جمله خانه های تاریخی در دست مرمت تبریز هستند.
وی افزود: تاكنون 50 خانه قدیمی نیز در تبریز مرمت و به بهره برداری رسیده كه اكنون در دسترس گردشگران و میهمانان نوروزی قرار دارد.
قوچی همچنین ادامه داد: تبدیل خانه های تاریخی تبریز به هتل، مهمانسرا، مهمانپذیر یا مراكز اقامتی موجب توسعه پایدار اقتصادی شده و در واقع نیروی محركه توسعه صنعت گردشگری در این خطه از كشورمان می شود.
وجود خانه های قدیمی و تاریخی منحصر به فرد از نظر معماری سنتی و اسلامی در تبریز، این شهر را به گنجینه خانه های تاریخی به خصوص خانه های قجری با جذابیت های خاص گردشگری در كشورمان تبدیل كرده است.
تبریز به عنوان یكی از مهم ترین شهرهای كشور با پیشینه غنی تاریخی و فرهنگی از گذشته های دور بنیانگذار بسیاری از سبك های معماری و هنری و پیشگام در عرصه های فرهنگی و اجتماعی بوده و به این خاطر میراث گرانبهایی از دوران های مختلف را به ارث برده است.
طبق شواهد تاریخی متعدد، این شهر در دوره قبل از اسلام به خصوص زمان ساسانیان از مراكز مهم نظامی و در دوره سلجوقیان، ایلخانیان، جلایریان، تركمانان و صفویه پایتخت رسمی كشور و در دوره قاجاریه ولیعهدنشین بوده است؛ بر این اساس خانه های تاریخی بسیاری از دوره های مختلف به خصوص صفویه و قاجار را در دل كوچه و بس كوچه های خود دارد.
تبریز در دوران پس از اسلام در گستره وسیع حكومت اسلامی به «قبله الاسلام» مشهور بوده، به دلیل واقع شدن در مسیر جاده ابریشم محل تلاقی شرق با غرب بوده و به این دلیل دارای فرهنگ و تاریخ و آثار تاریخی كهن است.
اما به دلیل وقوع زلزله های مهیب در طول سالیان گذشته بسیاری از آثار تاریخی این شهر با خاك یكسان شده و فقط توصیف و یاد آنها در كتب تاریخی به جای مانده، با این حال این شهر دارای آثار تاریخی دیدنی بسیاری است كه از گزند حوادث به دور مانده اند و خانه های تاریخی تبریز یادگاری از آن دوران می باشد.
**خانه مشروطه
خانه «مشروطه»، معروفترین و پرافتخارترین خانه تاریخی تبریز است كه در اوج انقلاب مشروطه محل تصمیم گیری های سرنوشت ساز سران مشروطه بوده است.
قدمت این خانه كه اكنون در ضلع غربی بازار تبریز و در محلی به نام «راسته كوچه» روبه روی مسجد جامع این شهر واقع شده، به 110 سال می رسد.
خانه مشروطه در اصل متعلق به حاج مهدی كوزه كنانی، از فعالان مشروطه در تبریز، است كه در دوران مبارزه آزادی خواهانه مردم تبریز در اختیار مشروطه چیان قرار گرفت و این بنا در سال های اوج جنبش مشروطه و پس از آن میعادگاه سران جنبش و مبارزان مشروطه خواه بود. ˈخانه مشروطهˈ دارای سرسراها و اتاق های متعددی است، اما زیباترین بخش ساختمان، نورگیر و سرسرای آیینه كاری تزئینی آن است.
این بنا در سال 1375 به موزه مشروطیت تبدیل و جریان وقایع و رخدادهای انقلاب مشروطیت در قالب آثار به جای مانده از آن دوران و تصاویر و عكس های بی نظیر به نمایش گذاشته شده است.
**خانه قدكی
خانه «قدكی»، دیگر بنای تاریخی تبریز است كه در مركز شهر و پشت عمارت شهرداری در محله معروف مقصودیه واقع شده است.
این بنا در اواسط دوران حكومت قاجار و در اوج حیات سیاسی و اقتصادی دارالسلطنه تبریز ساخته شده، با سرستون های زیبا و طاق های متقارن خود تصویری زیبا از ساختمان سازی عصر قجری را به نمایش می گذارد.
پنجره های اروسی مشجر، نقش طرح های زیبا بر دیوار آجری، قرینه سازی فضای سبز 2 طرف حوض حیاط بنا و ستون های پیچی از جمله ویژگی های بارز خانه فدكی است كه چشم بازدیدكنندگان این بنای باشكوه را نوازش می دهد.
به عقیده كارشناسان این بنا یكی از بهترین نمونه های معماری ایرانی برای سكونت در اقلیمی با شرایط آذربایجان محسوب می شود.
خانه فدكی اكنون به عنوان «موزه سنجش»، پذیرای انبوه گردشگران است.
ویژگی های منحصر به فرد معماری همراه با كاربرد موزه ای خانه فدكی، این بنا را به یكی از جاذبه های مهم گردشگری تبریز در سال های اخیر تبدیل كرده است.
**خانه بهنام
«خانه بهنام» از دیگر خانه های تاریخی تبریز است كه از اواخر دوران قاجار به یادگار مانده است.
این خانه كه امروزه به دانشكده معماری دانشگاه صنعتی سهند تبدیل شده به دلیل معماری ظریف، پنجره های مشجر و طاق ها و ایوان های بلند و بزرگ خود جلوه ویژه ای دارد.
فضاهای اندرونی و بیرونی این ساختمان عهد قجری علاوه بر تزئینات داخلی به دلیل طراحی متناسب با فصول مختلف سال برای تعادل درجه حرارت و چشم انداز زیبای خود چشم بازدیدكنندگان را هنگام دیدار از این بنای باعظمت خیره می كند.
وسعت اعیانی خانه بهنام 300 مترمربع و منظره بیرونی آن به دلیل گچبری های هنرمندانه، نمای آجری سرخ گون و حوض آسمانی رنگ وسط حیاط، خود وضع تبریز در سال های اول قرن چهاردهم شمسی را در ذهن گردشگران تداعی می كند.
گره سازی خانه بهنام از مهمترین ویژگی های معماری این بنای تاریخی است كه بازی نور را با هنر منبت كاری و ایجاد طرح های هندسی و تزئینی مختلف درهم آمیخته است.
** خانه گنجه ای زاده
این بنای تاریخی اكنون بخشی از دانشكده معماری دانشگاه صنعتی سهند تبریز بوده و معماری این خانه تركیبی از معماری سبك قاجار و پهلوی است.
استفاده از زاویه های تیز در ساخت خانه گنجه ای زاده و پنجره های مستطیلی شكل بدون خمیدگی های معمول بناهای ایرانی در ساختمان این بنا، شاهد زنده آغاز معماری مدرن و فاصله گرفتن از معماری سنتی ایرانی در تبریز است.
هر چند تاریخ ساخت خانه گنجه ای زاده به اواخر قاجاریه بازمی گردد، ساخت زیرزمین های خاص دوره پهلوی رنگ و بوی معماری عصر پهلوی را در مقایسه با معماری قاجار در این بنای تاریخی بیشتر می كند.
خانه گنجه ای زاده سه هزار مترمربع مساحت دارد و اعیانی آن در سه طبقه متشكل از تعدادی اتاق در یك ردیف بدون اندرونی و بیرونی است.
** خانه اردوبادی ˈخانه اردوبادی در خیابان ارتش جنوبی و نزدیكی منطقه باغ شمال در یك قرن قبل نیز نمونه ای دیگر از ظریف كاری و چیره دستی معماران ایرانی به ویژه هنرمندان عرصه ساختمان این خطه است.
در ساختمان این بنا تلفیقی از سنگ و آجر به كار رفته كه همین امر نمای آن را از سایر خانه های تاریخی تبریز متمایز كرده است.
این بنا در سال های جنگ جهانی دوم و در زمان اشغال تبریز به دست روس ها، «سفارت عراق» بوده است.
قدمت خانه اردوبادی به اوایل حكومت پهلوی بازمی گردد و استحكام این بنای تاریخی حاكی از زبردستی معماران هنرمندان در زمینه ساخت بناهای بلندمرتبه در حدود 84 سال پیش است.
خانه اردوبادی یك هزار و 600 مترمربع وسعت دارد و اعیانی آن در سه طبقه بنا شده است.
این بنا اكنون به عنوان «مركز اسناد ملی شمال غرب» مورد استفاده قرار می گیرد و با جای دادن اسناد تاریخ پرفراز و نشیب منطقه شمال غرب كشور به پیوند خود با گذشته پرافتخار این خطه عینیت بخشیده است.
**خانه امیر نظام گروسی
خانه‌ی امیر نظام گروسی(موزه قاجار)، در دوران ناصر الدین شاه قاجار به دستور امیر نظام گروسی ساخته شد كه پیشكار قجرها بود.
این خانه در مساحتی بالغ بر سه هزار متر مربع بنا شده و ساختمان آن 2 طبقه و زیر بنای آن ۱۵۰۰ متر است، ایوان این خانه ۱۶ ستون دارد و سرستون‌ها زیبایی آن را 2 چندان كرده‌اند.
این خانه 2 حیاط اندرونی و بیرونی دارد و حوض‌ها و باغچه‌های آنها، این خانه را شبیه بهشتی زمینی كرده است، پنجره های مشبك با شیشه‌های رنگی، خورشید رنگارنگی را به داخل خانه می‌تاباند.
داخل عمارت با گچ‌بری‌ها و آینه‌كاری‌های زیبا آراسته شده است، در زیرزمین این خانه نیز حوض‌خانه بزرگی با ستون‌های آجركاری شده قرار دارد كه همه اینها جلوه‌گر معماری زیبای قاجاری در این خانه هستند.
در سال ۱۳۷۰ سازمان میراث فرهنگی با خرید و مرمت این خانه آن را تبدیل به موزه قاجار تبریز كرد كه اشیا و آثار مربوط به آن دوره را به مردم معرفی می‌كند، این اثر تاریخی در سال ۱۳۷۰ با شماره‌ی ۱۷۴۹ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.
**خانه امیر كبیر
خانه امیر كبیر، صدر اعظم ناصر الدین شاه، در تبریز محل زندگی وی و بخشی از محل كار وی بود.
امیركبیر در مدت كوتاه صدارت خود خدمات اساسی و بسیار ارزشمندی به ایران ارایه كرد و نام خود را تا ابد در تاریخ كشورمان جاودانه كرد. متاسفانه بخش عظیمی از خانه امیركبیر كه در مدت اقامت در تبریز در آنجا سكونت داشت، تخریب شده اما سازمان میراث فرهنگی توانسته است قسمتی از آن را مرمت و بازسازی كند.
این خانه با مساحت حدود ۳۰۰ متر مربع در 2 طبقه ساخته شده است و قدمت آن به اوایل قاجار بازمی‌گردد.
خانه امیر كبیر داخل پارك امیر كبیر در خیابان مجاور سازمان جهادكشاورزی آذربایجان شرقی قرار گرفته است، یكی از هنرمندان به نام «جعفر نجیبی» مجسمه امیر كبیر را با ارتفاع ۲ متر و ۲۰ سانتی‌متر از جنس برنز ساخته است كه در داخل محوطه خانه قرار گرفته است.
**خانه استاد شهریار
خانه استاد شهریار در محله مقصودیه، كه این شاعر پرآوازه ۲۰ سال آخر عمر خود را در این خانه گذراند.
قدمت این خانه كه با مساحتی حدود ۲۴۱ متر مربع و زیربنای ۲۵۰ متر مربع در 2 طبقه ساخته شده است، به دوره پهلوی دوم بازمی‌گردد.
در سال ۱۳۶۷ و بعد از درگذشت استاد، شهرداری تبریز این خانه را خرید و در سال ۱۳۷۰ آن را تبدیل به موزه استاد شهریار یا موزه ادبی شهریار كرد.
لوازم شخصی و كتاب‌های استاد در این موزه نگهداری می‌شود، خانه حیاط كوچكی با حوض و باغچه دارد و در طبقه اول كتاب‌ها، عكس‌ها و لوازم شخصی استاد در معرض دید عموم قرار گرفته‌اند.
در این طبقه یك ساعت چپ‌گرد نیز نصب شده است كه عقربه‌های آن به عقب بازمی‌گردند و طرح و شعر «ایرج نوبهار» به زبان تركی روی آن نقش بسته است. این ساعت نمادی از حسرت دوباره دیدن روزگار گذشته و ملاقات دوباره‌ی استاد به‌شمار می‌رود.
خانه استاد شهریار در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۷۲۹ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
خانه پروین اعتصامی، ثقه الاسلام، ختایی، كمپانی و صدقیانی از دیگر ساختمان های تاریخی و قدیمی تبریز بوده كه برای توصیف پیشینه تاریخی آنها باید زمان طولانی صرف كرد.
3093 /518
تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۳۹۸ - ۱۴:۰۶
تبریز - ایرنا - كهن شهر تبریز با پیشینه چند هزار ساله در كنار آثار و بناها، خانه های تاریخی زیبا، قدیمی و ارزشمندی دارد كه یادگار فرهنگ و تاریخ غنی این خطه از ایران به خصوص از دوران صفویه و قاجار بوده و آن را به گنجینه خانه های تاریخی ایران زمین تبدیل كرده است.