سفر به كهن شهر خراسان شمالي، يك تير و چند نشان

به گزارش ايرنا، كهن شهر اسفراين به گواه آثار بر جاي مانده در محوطه هاي باستاني 'جيران تپه 'و 'توي' قدمتي به بلنداي عصر پيش از تاريخ دارد.
بر اساس تواريخ كهن، اسفراين از ولايات مهم در دوره اشكاني و ساساني به شمار مي رفته و در دوره اسلامي نيز به دليل قرار داشتن بر سر راه كاروانرو نيشابور به جرجان (گرگان) رونق خاصي داشته و شكوفا بوده است و مهد پرورش عالمان، اديبان و رجال بزرگ بوده است.
اين شهرستان در جنوب شرقي خراسان شمالي و در فاصله 60كيلومتري بجنورد دارد و از شمال به بجنورد، از جنوب به شهرستان سبزوار در خراسان رضوي متصل است و محل تردد زائران و مسافران مشهد مقدس و شمال كشور است.
اسفراين با داشتن 'شهر بلقيس' بزرگترين و پربيننده ترين جاذبه تاريخي خراسان شمالي، 145 اثر تاريخي و گردشگري ثبت شده در فهرست آثار ملي، طبيعت بكر و چشم نواز، چشمه هاي جوشان و رودهاي خروشان در شمال و سكوت سحر انگيز كوير مياندشت در جنوب، زيارتگاه ها و اماكن متبركه مذهبي فراوان و شور تماشايي رقابت هاي نوروزي پهلوانان كشور در اين كهن شهر، مقصدي كم نظير است كه مي تواند به همه ذائقه هاي گردشگران پاسخ دهد.
مسافران براي سفر به شهر تاريخي و گردشگري اسفراين مي توانند از مسيرهاي ارتباطي سبزوار - اسفراين، بجنورد - اسفراين و ميامي- جاجرم - اسفراين به اين شهرستان سفر كنند.
اگر از سمت بجنورد به اسفراين سفر كنيد، مسير پر پيچ و خم و مارگون جاده با چشم اندازي دلفريب و زيبا، سيماي زيباي بهار را سخاوتمندانه در اين مسير كوهستاني و رويايي پيشكش نگاهتان مي سازد.
در ادامه راه، پيچ و خم جاده كه بيشتر شود مجبور به كاهش سرعت مي شويد و اين فرصتي فراهم مي كند كه نگارگري نقاش ازل را بر بلنداي رشته كوه هاي آلاغ در فصل بهار به نظاره بنشينيد.

* تفرجگاه پلميس
در ميانه راه و در حدود 30 كيومتري اسفراين، درست در بلنداي گردنه زيباي 'پلميس'، به زيباترين تفرجگاه بين راهي خراسان شمالي كه با همين نام شناخته مي شود، مي رسيد.
تفرجگاه بين راهي پلميس، استراحتگاه موقت براي مسافران اين مسير است كه به جز امكانات رفاهي بين راهي، خنكاي هواي كوهستان و مناظر دلكش همراه با طعم گواراي آب چشمه پلميس كه در همين مكان جاري است خستگي و عطش مسافران را فرو مي نشاند.
از ديگر جاذبه هاي تفرجگاه بين راهي پلميس، بازارچه محلي از محصولات كشاورزي و دامي روستاييان اين منطقه است كه اگر حتي قصدي براي خريد نداشته باشيد فرصت ديدن آن را ازدست نخواهيد داد.

* رويين، پايتخت نساجي سنتي ايران
بيشتر كه طي مسير كنيد در 27 كيلومتري اسفراين، تابلو روستاي تاريخي و گردشگري 'رويين' در ابتداي يك دوراهي كه از جاده اصلي شهر اسفراين جدا مي شود، خودنمايي مي كند.
روستاي نمونه و هدف گردشگري 'رويين' از دره هاي سرسبز و ييلاقي شهرستان اسفراين است كه سالانه ميزبان مسافران داخلي و خارجي فراواني به اين روستاي بكر و سرسبز است.
رويين، داراي بافت تاريخي با قدمت هزار ساله و ثبت در فهرست ميراث ملي، در دل باغ ها و مناظر چشم نواز طبيعي و بكر واقع شده است.
معماري خانه هاي سنتي اين روستا به صورت پلكاني است، به طوري كه حياط خانه يكي، پشت بام خانه ديگري است و اين چينش پلكاني خانه ها بر جذابيت بيشتر اين روستاي تاريخي و سرسبز افزوده است.
روستاي گردشگري رويين به واسطه وجود كارگاه هاي سنتي بافت چادر شب، حوله بافي، دستمال و چتايي بافي از گذشته هاي دور، به عنوان نخستين دهكده نساجي سنتي ايران شناخته مي شود.
دست بافته هاي سنتي اين روستا، مهر اصالت يونسكو را نيز دريافت كرده است.
در مركز روستا، موزه صنايع دست بافت سنتي رويين در حمام تاريخي مركز روستا برپا شده كه مراحل تهيه اين دست بافته ها را به صورت زنده براي مسافران و گردشگران به تماشا مي گذارد و محلي براي تهيه اين سوغات است.
محصولات كشاورزي رويين از جمله سيب، گلابي، انگور، گيلاس، عسل و گردو از مواردي است كه مسافران مي توانند از ماسوله خراسان شمالي به يادگار ببرند.
هم اكنون سه اقامتگاه بومگردي و يك كمپ گردشگري در اين روستا فعال و به مسافران و گردشگران خدمات مي دهند.

*پارك ملي سالوك
از ديگر جاذبه هاي طبيعت گردي شهرستان اسفراين پارك ملي و منطقه حفاظت شده سالوك در 20 كيلومتري شمال شرق اسفراين و در امتداد جاده بجنورد به اسفراين واقع است.
پارك ملي و منطقه حفاظت شده سالوك با گستره 20 هزار هكتار، يكي از مهم ترين و متنوع ترين مناطق حفاظت شده كشور از نظر زندگي جانوري و گونه هاي وحشي به شمار مي آيد.
در اين منطقه دره ‌هاي زاري، جوزي و چهار برج و جنگل‌هاي پراكنده مشهود است.
دره توي سالوك با طول حدود 15 كيلومتر، داراي 15 چشمه دايمي است كه به صورت نهر در جريان است.
ساير چشمه‌ هاي اين منطقه چشمه سياه خانه، جوز، چشمه اردغان، چشمه سفيد ارلي، چشمه بازي گربه، چشمه عرب و چشمه ترنو از جاذبه اين منطقه بكر و طبيعي است .
آبشار و دره توي، آبشار صعلوك، دره سياه خانه، دره اردغاني، غار پلنگ تخته ني، اثر تاريخي پيش قلعه صعلوك و قله سالوك از جمله مناظر طبيعي و چشم اندازهاي زيباي اين منطقه است .

*قلعه صعلوك
قلعه تاريخي 'صعلوك' كه ثبت در فهرست آثار تاريخي ملي است در جبهه جنوبي ارتفاعات سالوك قرار دارد و قدمت آن به قرون 6و 7 هجري مي رسد .
اين قلعه بر فراز يك صخره منحصر به فرد با ديوارهاي پرتگاهي ساخته شده كه دسترسي به آن در زمان آبادي و حيات قلعه بسيار دشوار بوده است.
در داخل قلعه بقاياي تاسيسات مانند آب انبار، انبار آذوقه و غلات، حمام، آسياب، زندان و مقر فرمانده قلعه و سايرين قرار دارد.
مساحت اين قلعه تاريخي يك هكتار است كه از مهم ترين قلاع نظامي دوره اسلامي در شمال خراسان بوده است.

*دره ميلانلو؛ نگين سبز شاه جهان
از ديگر مناطق ييلاقي اسفراين دره 'ميلانلو' است كه از 20 روستا و 37 مزرعه و آبادي تشكيل شده است .
مسير اين منطقه از روستاهاي به هم پيوسته در مسير حاشيه رودخانه بيدواز از اردغان، بيدواز، حسن آباد و سرچشمه تشكيل مي شود كه به واسطه باغ هاي به هم پيوسته در مسير روستاها، دالاني سبز و چشم نواز در اين منطقه به وجود آورده اند.
رودخانه و سد بيدواز كه آب شرب و كشاورزي شهرستان را تامين مي كند، غار انوشيروان، غار سنجد سرچشمه و منطقه تفريحي چمن از جمله مناطق گردشگري طبيعي در اين دره ييلاقي است.

*غار نوشيروان
غار انوشيروان در 10كيلومتري شمال شرقي اسفراين در مسير روستاهاي به هم پيوسته دره ميلانلو واقع شده است.
اين غار طبيعي عمق كمي دارد و از ديواره سنگي آن در قسمت انتهايي، آب تراوش كرده و در كف غار جاري مي شود كه چشم انداز زيبايي را به مسير اين روستاها داده است.

*پارك ملي ساريگل
پارك ملي و منطقه حفاظت شده ساريگل در هشت كيلومتري شرق شهرستان اسفراين و 90 كيلومتري مركز استان خراسان شمالي با گستره 28 هزار هكتار قرار دارد كه به دليل وجود ناهمواري ها و منابع آبي فراوان از تنوع جانوري خوبي بويژه در خانواده پرندگان برخوردار است.
اين منطقه بهترين زيستگاه قوچ و ميش اوريال، آهو، گربه پالاس، گونه نادر پلنگ ايراني و... است
اين پارك ملي با دارا بودن بيش از 200 گونه گياهي از تنوع خوب گياهي گونه گلدار برخوردار است.
از جمله مناظر طبيعي در پارك ملي و منطقه حفاظت شده ساريگل چشمه سارهاي ارتفاعات كركزو، آبشار ايزي، ارتفاعات شاه جهان، دره نريماني و امامزاده بابا قدرت را مي توان نام برد.
از ديگر مكان هاي طبيعت گردي اين منطقه مي توان از شكارگاه هاي شاه جهان، سفيدكمر درتوم، شيرويه، كال شور و... ياد كرد.
بازديد از منطقه حفاظت شده ساريگل با كمك راهنمايان محلي و محيط بانان امكانپذير است اما ديدن از پاركهاي ملي سالوك و ساريگل با هماهنگي اداره حفاظت محيط زيست اسفراين ميسر است.

*نفس گرم كوير در جنوب
از جنوب شهر و سمت خراسان رضوي اگر به اسفراين وارد شويد به علت واقع شدن اين قسمت از شهرستان در منطقه گرم و خشك، بيابان هاي ميان دشت اولين مناظري است كه به چشم مي آيد.
به جز مناظر سحر انگيز بيابان و كوير در اين مسير، در سه كيلومتري جنوب غربي اسفراين بزرگترين اثر تاريخي و گردشگري خراسان شمالي با نام شهر تاريخي 'بلقيس' خودنمايي مي كند.

*شهر تاريخي بلقيس
مجموعه شهر تاريخي بلقيس، كه دومين بناي عظيم خشتي و گلي كشور پس از ارگ بم شناخته مي شود، بقاياي شهر كهن اسفراين است كه به استناد متون تاريخي قبل از اسلام شكوفا بوده و در سال 31 هجري توسط مسلمانان فتح شد و تا پايان دوره صفوي و اوايل دوره قاجار سكونت در آن جاري بوده است .
معماري اين شهر به شيوه دوره ساساني است و مورخان و جغرافي دانان، اسفنديار پسر گرشاسب را بنيانگذار اين شهر خوانده اند.
مجموعه بلقيس شامل ارگ و خندق پيرامون آن، شارستان، ويرانه هاي معروف به تپه منار (مسجد جامع)، مقبره شيخ آذري، قسمت صنعتي شهر، آب انبار، كاروانسرا، مجموعه معروف به يخدان ها و يك گورستان وسيع در نزديكي دروازه شرقي آن است.
اين مجموعه تاريخي به شماره 4497 در فهرست آثار ملي ثبت شده و با توجه به اهميت و غناي تاريخي آن در سال 1388 به عنوان پايگاه ميراث فرهنگي مصوب و فعاليت مطالعاتي، مرمتي و باستان شناسي آن آغاز شد.
اين مجموعه بزرگ تاريخي، پربيننده ترين اثر تاريخي خراسان شمالي در ايام نوروز است و كارشناسان و راهنمايان در ايام نوروز در اين مكان مستقر شده و به پرسش هاي گردشگران درباره اين اثر بزرگ تاريخي پاسخ مي دهند.

*كشتي با چوخه
كشتي باچوخه يك ورزش پهلواني و سنتي ديرينه در شمال خراسان است كه همه ساله در 14 فروردين بزرگترين مسابقات اين رشته با حضور برترين چوخه كاران كشور در گود چشمه زينل خان اسفراين برگزار مي شود.
اين مسابقات كه با پوشش زنده تلويزيوني نيز همراه است را بيش از 50 هزار تماشگر مشتاق از نزديك در داخل گود زينل خان تماشا مي كنند.
كشتي با چوخه 14 فروردين ثبت در فهرست ميراث ملي است و بزرگترين رويداد تك مكاني و تك زماني گردشگري ورزش كشور است.

*كشتي كله قندي
از ديگر جاذبه هاي ورزشي اسفراين برگزاري كشتي 'كله قندي' است كه از يك هفته مانده به نوروز تا پايان تعطيلات نوروزي در حاشيه رودخانه اي كه از مركز شهر اسفراين مي گذرد، با حضور دوستداران و پهلوانان محلي اين ورزش سنتي اين شهر و شهرهاي مجاور برگزار مي شود.
در اين مسابقات دوستانه يك كله قند براي برنده در وسط زمين مسابقه قرار داده مي شود و افراد براي كشتي گرفتن طلب حريف مي كنند.
اين ورزش بومي با نواي قشمه و دهل برگزار مي شود و شور و شعفي خاص به ايام بهاري مي دهد.

* بابا قدرت
از ديگر جاذبه هاي تاريخي و گردشگري اسفراين، مقبره بابا قدرت در 35 كيلومتري جنوب شهرستان است كه گفته مي شود مقبره 'درويش حسين بن محمد' است.
اين بناي ثبت در فهرست آثار ملي به شيوه دستكند شكل گرفته و تمام اجزاي تشكيل دهنده اين بنا در دل تپه طبيعي حفر شده است.
پلان كلي بنا از بخش هاي ورودي در سمت شرق بنا، تالار مستطيل شكل و يك رشته پلكان انتهاي دالان و گنبدخانه مربعي تشكيل شده است .
در حاشيه اين بنا رشته قناتي وجود دارد كه آب مورد نياز زائران و گردشگران را تامين مي كند.
اين بناي تاريخي و گردشگري در حاشيه پارك ملي ساريگل قرار دارد و يك كمپ گردشگري با امكانات بهداشتي و خدماتي مورد نياز براي آن تعبيه شده كه سالانه ميزبان گردشگران و زائران از مناطق مختلف كشور است .

* امامزاده كوران
مقبره امامزاده احمد بن علي موسي (ع) فرزند ارشد امام موسي كاظم و برادر امام رضا (ع) در روستاي كوران اسفراين قرار دارد كه در ميان افراد محلي به امامزاده كوران معروف است .
بناي اين بقعه تاريخي متعلق به دوران تيموري يا ايلخاني در فهرست آثار ملي ثبت شده كه در 35 كيلومتري غرب اسفراين قرار دارد.
اين بناي پلاني به شكل مستطيل از يك گنبد، دو شبستان و چهار ايوان در جهات اصلي تشكيل شده است .
اين بقعه متبركه در ايام مختلف گردشگران و زائران زيادي را از مناطق مختلف ميزباني مي كند و در ايام محرم و صفر و مراسم هاي مذهبي محل تجمع مردم براي برپايي آيين هاي مذهبي است.
در كنار اين امامزاده امكانات رفاهي و بهداشتي و اتاق هايي براي اسكان شبانه زائران در نظر گرفته شده است.

*سد مياندشت
از جمله جاذبه هاي منطقه كويري مياندشت 'بند مياندشت' است كه با هدف جمع آوري بارندگي هاي فصلي براي استفاده عشاير اين منطقه ساخته شده است.
آبگيري اين بند از بارندگي هاي فصول پاييز زمستان و حضور پرندگان مهاجر در اطراف آن، چهره اي زيبا در دل كوير به تماشا گذاشته است.
اين بند در نزديكي امامزاده احمد بن علي موسي الكاظم (ع) قرار دارد.

*ساير مناطق گردشگري
در داخل شهر اسفراين پارك هاي 'قائم' در ورودي شمال شهر از سمت بجنورد و پارك 'جانبازان' در ورودي جنوب شهر از سمت خراسان رضوي و پارك 'ملت' در مركز شهر واقع است كه رودخانه اي از ميان آن مي گذرد و آن را به دو نيم كرده و فضاي سبز و فرحبخشي براي گردشگران فراهم كرده است.
آرامگاه 'شيخ رشيدالدين محمد بيدوازي' از مشايخ صوفيه و بيست يكمين قطب سلسله ذهبيه كبرويه در روستاي بيدواز، آرامگاه 'رضي الدين علي لالا ادكاني' عارف قرن 7 هجري، آرامگاه 'شيخ احمد ذاكر گورپاني' از عرفاي نامدار اسفراين در قرن 5 و 6 هجري و از اقطاب سلسله كبرويه از ديگر جاذبه هاي تاريخي و فرهنگي اسفراين است.
رباط 'راونيز' در شمال شهر صفي آباد و 60 كيلومتري جنوب شرق اسفراين، روستاي گردشگري 'جهان' در حاشيه كوه هاي شاه جهان، كال 'فتو' محل قشلاق زمستانه عشاير شاه جهان كه در دل كوه به صورت بكر و طبيعي ساخته شده و تفرجگاه هاي شمال شهر اسفراين شامل آبشار 'جاج' در روستاي سست و مناظر بكر و تفرجگاهي حسن آباد و قزاقي از ديگر مناطق ديدني شهرستان اسفراين است .
شهرستان 120 هزار نفري اسفراين در 60 كيلومتري جنوب شرقي بجنورد، مركز خراسان شمالي قرار دارد.
5132/7189